© 2014 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
Nans yw nebes bledhydnyow y feu kefys cregyn pedn hag eskern a vùsh brâs a flehes encledhys warbarth ogas dhe dre Tuam in Conteth Galway. An flehes o encledhys in dowrargh septek nag o ûsys na fella i’n tyller poran mayth esa ow sevel i’n termyn eus passys sentry pò refuge rag mabmow heb demedhy ha rag aga babiow. An chy brâs a vedha gelwys ‘The Home’ yn sempel i’n côstys-na. Pùb onen a’n flehes a verwys i’n sentry. Istoryores leek, Catherine Corless, nans yw nebes termyn a gùntellas warbarth an covathow rag oll an flehes-na: henwyn, pàn vowns genys, pàn vowns marow ha pëth a veu an rêson rag pùb mernans. Yth hevel fatell veu encledhys i’n dhowrargh eth cans flogh marnas dew inter an bledhydnyow mil naw cans try deg whegh ha mil naw cans whegh deg onen, pàn veu degës an omdhevatty. An instytûcyon o menystrys gans Ordyr Roman Catholyk Lenesow Bon Secours, hag yth esa an sentry ow provia trygva rag benenes yonk gans flogh pàn o sham brâs in Wordhen denethy flogh heb bos demedhys. An radn vrâssa a’n benenes neb a dhug aga baby i’n sentry o sconys solabrës gans aga theylu. Ny yllens scodhya aga honen hag ytho sensy aga baby. In le a hedna radn a’n flehes a vedha asvabys (adopted) pò y a remainyas i’n omdhevatty erna vedhens seyth bloodh. Ena y a vedha danvenys dhe onen an Scolyow Dywysyansek pò Industrial Schools. Yma drog-hanow dhe’n scolyow-na dre rêson a’n abùsyans corforek hag a’n abûsyans carnal neb o kebmyn lowr inhans. Yth hevel nag o condycyons in omdhevatty Tuam re dhâ naneyl. Vysytyoryon offycyal dhe’n sentry in bledhydnyow peswar deg a reportyas fatell o ascornek ha gwadn lies huny a’n flehes truan — taclow a dheuth dhyworth fowt gwith ewn ha fowt sosten dâ. Pòr lies a’n flehes a verwys a gleves, moy ès an gevrath mernansow (death rate) wàr ves. Yma pobel goth an côstys-na ow remembra fatell wrê flehes an sentry attendya scolyow i’n dre, saw flehes Tuam dhe vos gwarnys pùpprës dhe sensy aga honen dhyworth flehes an sentry. Yma flehes, neb o tregys i’n sentry hag usy whath ow pewa, ow perthy cov fatell levery an lenesow yn fenowgh dhedhans aga bos flehes a begh; hag ytho a vohes valew. Lebmyn abàn yw aswonys hanow pùb flogh, yma pobel in Tuam ow predery adro dhe settya in bàn men cov i’n tyller ewn a vëdh hanow pùb flogh warnodho. Ha pelha y feu reportys agensow fatell wrug ordyr Lenesow Bon Secours pesy metyans gans aga epscop rag côwsel adro dhe’n fordh wella rag onora oll an flehes marow. Pobal cynycal a alsa leverel y vos nebes re holergh lebmyn rag an lenesow, abàn yw marow oll an flehes truan. Gwell via heb aga thebel-dyghtya pàns esens y ow pewa.