© 2022 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
An bîsson yw ojyon gwyls. Nyns eus ma’s dyw ehen a vîssons i’n bÿs: bîsson Amerycan (Bison bison) ha bîsson Ewrôpean (Bison bonasus). Yn fenowgh yth yw an bîsson gelwys bual (‘buffalo’ in Sowsnek), saw bual (Bubalis bubalis) yw ken best yn tien. Y hyll an kebmysk inter bual ha bîsson bos gwelys in hanow an cyta ‘Buffalo’ in Stât Evrok Nowyth in Ameryca North. An tyller a gemeras y hanow dhyworth an ryver ‘Buffalo Creek.’ Dell hevel an dowr-na a veu henwys warlergh Amereyndan brâs ha crev tregys ryb an ryver. Ev o gelwys ‘Buffalo’ —saw in gwir ev a dalvia bos aswonys avell ‘Bîsson’. Yth yw an bîsson Amerycan kefys wàr an plainys brâs, saw i’n dedhyow coth y fedha an bestas ow qwandra dres meur a’n ÿst a’n Stâtys Udnys hag in Mexycô kefrÿs. Y feu an vrâssa radn a’n bîssons helhys yn uthyk i’n nawnjegves hag i’n ugansves cansvledhen ha namna wrug an ehen merwel in kerdh yn tien. Kynth esa an bîsson Amerycan in newores, ev a wrug dasvêwa nebes ha lebmyn yma adro dhe ugans mil a’n best i’n Stâtys Udnys. Res yw bytegyns kemeres with anodhans ma na wrellens lehe in nùmber ha codha in peryl arta. I’n dedhyow coth yth o bîssons lêsys dres oll Ewrop hag in menydhyow an Caucùsùs inwedh. Hanow aral Sowsnek rag an bîsson Ewropean yw ‘wisent.’ Hèn yw wisund in Jerman. An ger-na a hevel bos an hanow may feu an ger bîsson kefys dhyworto. Dre lycklod styr gwredhek wisund o ‘best an drog-sawor.’ Dell hevel y whrug an bîsson Ewropean gwyls merwel in kerdh yn tien, saw an best gwyls re beu establyshys arta dhyworth bestas dov, hag yma greyow a vîssons kefys in nebes powyow i’n cres hag in ÿst a Ewrop. Dell hevel yth o an droglabm sprusek in Chernobyl a les dhe’n bîsson, rag y feu meur a dir adro dhe dyller an anfusy forbyddys dhe bobel dhe vos tregys ino. Hedna a ros chauns dhe’n bestas floryshya. Dell leverys vy a-uhon hanow sciensek bîsson Ewropean yw Bison bonasus. Yma an secùnd element bonasus an ger coth in Grêk rag ‘bîsson’. Dell hevel yth yw an ger bonasus kefys in kettesten aral kefrÿs. Bonasus (form aral yw bonacon) yw best marthys gwelys in lyfrow bestas an Osow Cres. Yma an bonasùs complys gans Pliny in y Istory Naturek. Ev a lever: Yth yw derivys adro dhe vest gwyls in Grêss North henwys bonasus. Ev a’n jeves mong margh, saw in pùb poynt aral yth ywa kepar ha tarow. Crùllys wàr dhelergh yw y dhew gorn ha rag hedna nyns yns y a brow dhodho rag omlath gansans. Yth yw leverys fatell wra va omwetha y honen dre bonya in kerdh hag in kettermyn dylla in mes a’y din carg a gawgh usy ow cudha meur a dir hag usy ow lesky y helghyoryon dre dan. Yth yw an bonasùs kefys traweythyow kefrÿs in herôtry Pow an Sowson.