© 2025 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
I’n dedhyow coth y fedha dyw fordh ûsys rag pùnyshya benenes dhyrêwl yn arbednyk. An kensa o aswonys in Sowsnek avell an ‘cucking stool. Yth esoma ow trailya an hanow-na dhe Gernowek avell ‘scavel gaca.’ Y fedha an scavel gaca ûsys rag keredhy benenes a’n sortow-ma: tavasogesow pò ‘scolds’, hôrys, gwadn wrageth ty ‘adulteresses’, ha mêstresow shoppys a vedha ow ry musur cot. An scavel gaca o chair spessly gwrÿs dhe vos kepar hag esedhva pryvedhyow. An venyn a vedha kelmys i’n chair hag ena hy a ylly bos degys adro dhe’n strêtys may halla hy bos mockys ha shâmys gans oll an cytesans. Ny a wor fatell esa an scavel gaca in ûsyans in Kernow i’n termyn eus passys, rag Wella Borlase in y Natural History of Cornwall a lever: ‘In mesk an pùnyshmentys practycys in Kernow i’n dedhyow coth yth esa an scavel gaca, esedhva a vysmêr, may fedha hôrys ha tavasogesow, noth aga fedn ha’ga threys, constrînys dhe berthy an scorn a’n bobel ow passya drestans, mar bell dell vedha determys gans bailys an manoryow.’ An second pùnyshment rag benenes yw aswonys in Sowsnek avell ‘ducking stool.’ In Kernowek yth esoma ow trailya hedna a avell ‘scavel drockya.’ Yth o sewyansow an scavel drockya liesgweyth lacka ès an scavel gaca. An jyn-na o cader vrehek a bredn pò a horn may fedha kelmys fast inhy an venyn dhe vos keredhys. An scavel a veu jùnys dhe jist hir ha’n jyn, dell o ûsys, o settys in bàn ryb poll, lydn pò ryver. An scavel gans an venyn inhy a vedha gorrys in mes a-ugh an dowr hag ena y fedha trockys ino. Yth esa peryl brâs ow pertainya dhe hedna. Mar pedha an scavel ha’n venyn inhy sedhys arta hag arta, lyckly vedha fatell wre an venyn anfusyk budhy pò merwel a jag pò ‘shock’. Y fedha benenes keredhys gans scavellow trockya in Pow an Sowson, in Scotlond hag in Ameryca a’n oos colônyal dhyworth an seytegves bys i’n nawnjegves cansvledhen. Rag ensampyl y feu udn venyn in Pow an Sowson keredhys i’n vledhen whêtek naw deg peswar drefen hy dhe sordya omlath ha strif kenyver jorna in mesk hy hentrevogesow. An venyn dewetha a wodhyn ny dhe vos keredhys gans an scavel drockya o Jeny Pipes in Leominster, Pow an Sowson, i’n vledhen êtek ha naw. Rêson rag hy fùnyshment o drefen hy dhe gably hy gour ty. Herwyth onen a’n re a welas an negys, ny wrug hy fùnyshment hy lettya nameur. Mêstres Pipes a whejas molothow hag a gùssyas an jùstyssyow heb let pàn esa pobel an dre ow cùntell dhe weles hy fùnyshment. Y feu assayes dhe drockya benyn aral, Sarah Leake, in Leominster in êtek seytek, saw an ryver (Dowr Kenwater) o re isel ha ny ylly hy bos trockys. Certan re a vydn leverel martesen fatell usy an scavel gaca ha’n scavel drockya ow prevy pana dhrog o destnans an benenes i’n dedhyow coth. Res yw avowa nag o poynt gwell an tormentyans ûsys rag gwesyon, an carhar pedn pò ‘pillory’, ha’n stockys ; pelha liesgweyth moy lyckly o gwesyon ès benenes dhe vos cregys.