Aneth an Band Brith - lovinglivingcornish

Arthur Conan Doyle

“Pyneyl a’gas dew yw Holmes?”

Lymnans gans Sidney Paget, Whevrel 1892

Yma Gerva awoles

Arthur Conan Doyle a wrug declarya bos hemma y whedhel gwelha oll. Omma an kensa rann. An nessa rann a sew scon.

Bÿth pàn viv ow tôwlel golok wàr nôtennow vy a’n deg câss ha try ugans, nes lowr, may whrug avy studhya dres an dewetha eth bledhen fatla vedha Sherlock Holmes, coweth ha cothman, ow colenwel y ober, my a wra sensy bos lies anodhans trajyk, bos nebes anodhans komyk, kyn nag o nùmber brâs marnas câssys astranj; mès kemynter idhyl nyns o nagonen, drefen an den-ma dhe wul y whel rag kerensa a’y greft, adar gwainya rychys, hag ev ow sconya magly y honen, ytho, in whythrans vÿth nag o plegys dhe neb tra goynt, py marthusy kefrÿs. Inter oll an dyffrans câssys-ma, bytegyns, ny woraf teythy moy wondrys ès an hapnyans yw perthynek dhe’n mêny meur y hanow, an Roylotts a Stoke Moran, Surrey. Y codhas an wharvedhyans-ma pàn nag en vy ma’s nowyth cowethyes gans Holmes, ha ny ow ranna rômys avell bachelers in Baker Street. Possybyl o my dh’y govnôtya moy abrÿs, mès y feu promys a geladow gwrÿs in dyweth an câss, ha my heb bos delyfrys a’n promys kyns an dewetha mis passys, marow re avarr pàn veu an venyn o gwithys ganso. Gwell martesen yw dry an manylyon lemmyn dhe’n golow, rag my a wor convedhes fatell eus whedhlow alês ow tùchya ancow Doctour Grimesby Roylott, ha’n re-na ow lymna an mater whath moy uthyk ès an very gwir.

In kensa dedhyow Ebrel i’n bledhen ’83 my a dhyfunas unn myttyn ha cafos Sherlock Holmes a’y sav, cowl-wyskys, ryb ow gwely. Ûsadow an coweth o sevel holergh in bàn, hag awos clock an glavel dhe dhysqwedhes na veu an eur gyllys dres pymthek wosa seyth, my a wynkyas wàr ow hothman gans myjyn a sowthan, ha pàr hap yn tamm serrys inwedh, rag my dhe vos rêwlys teg i’m ûsadow vy.

“Pòr dhrog yw gena dha dhyfuna sherp, Watson,” yn medh; “dhe’n keth tenkys yth on ny oll hedhyw myttyn. Y feu Mêstres Hudson dyfunys sherp, hy a’n gwrug dhymmo, ha my ow cul dhyso.”

“Pandra dhana? Eus tan?”

“Nâ – client. Yma benyn yonk devedhys dell hevel, ha frommys hy cher yn frâs mayth yw metya genef oll hy iniadow. Yma hy ow cortos i’n tor’-ma i’n parleth. Now, pàn vo benenes yonk ow qwandra der an vamdra neb eur myttyn avarr, hag ow tyfuna pobel hunek in mes a’ga gwely yn sherp, my a vynn soposya bos negys fest bysy dhedha dh’y dherivas. Mar pÿdh câss a veur les, ty a garsa, certan, y sewya dhia’n dallath. My a vynna dha somona heb trobel ha ry an spâss dhys.”

“Kelly an spâss ny garsen vy, sos, wàr neb cor.”

Dhymm nyns esa creffa plesour ages sewya Holmes in y lies whythrans galwansus, hag estêmya y lies desmyk uskys, mar strik avell damgeal, mès growndys pùpprÿs wàr selven a lojyk, may whre va dywia an problemow gansans o drÿs dhodho. Yn uskys my a’m gwyscas ow honen rag bos parys warlergh bohes mynys dhe vos hùmbrynkys ajy dhe’n parleth. Benyn du hy dyllas in dann veyl poos, o esedhys ryb an fenester, a savas in bàn ha ny ow tos ajy.

“Myttyn dâ, madama,” yn medh Holmes, jolyf y don. “Sherlock Holmes yw ow hanow vy. Omma cothman ker ha kescoweth vy, Doctour Watson, may hyllowgh côwsel aragtho mar frank avell dhyragof ow honen. Hâ! Ass oma lowen pàn veu Mêstres Hudson fur lowr mayth anowas an tan. Dewgh dhodho in nes, y praydha, ha my a vynn erhy dhywgh cùppa coffy tomm, rag my a wel y bosowgh ow crena.”

“Nyns esof ow crena dre rêson yêynder,” yn medh an venyn, ha’y lev isel pàn wrug chaunjya eseth dell veu govynnys.

“Pan rêson dhana?”

“Der own, Mêster Holmes. Der ewn euth.” Hy a dherevys an veyl in unn gôwsel, ha my a welas fatell o hy frommys yn truan, ha’y fâss tynn ha loos, ha’y lagasow fyslak hag ownek, kepar ha syght neb best a’n helgh. Hy fysment ha fygùr o longus dhe venyn deg warn ugans bloodh, saw hy blew a’n jeva lînennow glas kyns aga thermyn, ha’y vysach o sqwith ha lavurys. Sherlock Holmes a’s arwhythras gans y wolok qwyck ha compassus pùb eur oll.

“Why na berthowgh own,” yn medh in unn hebaskhe, ha plegya wàr rag ha tava hy bregh yn clor. “Sur ny a dhro maters scon dhe well. Why yw hedhyw devedhys, dell welaf, gans an train.”

“Ov vy aswonys gena why ytho?”

“Nag owgh, saw my a aspy an pîss dewheles a’gas tôkyn in palv dha vanek gledh. Why a dhalathas avarr heb dowt, mès why a resa bos drîvys pols dâ in kert ky, wàr fordhow poos, kyns drehedhes an gorsaf.”

An venyn a blynchyas yn harow, ow miras meur hy marth orth ow howeth.

“Kevrîn vÿth i’n dra,” yn medh in unn vinwherthyn. “Bregh gledh agas jerkyn yw namys seyth le dhe’n lyha gans lis. An merkys yw nowyth poran. Nyns eus degador vÿth, marnas kert ky, ow tôwlel lis i’n vaner-na, hag only pàn vy esedhys aglêdh dhe’n drîvyor.”

“Pynag a vo gàs rêsons, yth esowgh owth ewnleverel,” yn medh hy. “My a dhalathas adre kyns whegh eur, dones ugans wosa whe dhe Leatherhead, ha viajya i’n kensa train dhe Waterloo. Syra, ny wodhevaf an dennva na felha; my a vÿdh muscok mar tur hy namoy. Ny’m beus den vÿth may hallaf scodhya warnodho – den vÿth, saw onen yn unsel, ha my caradow ganso, mès gweres, goev, ny yll henna. My a glôwas ger adro dhywgh, Mêster Holmes; my a’n clôwas orth Mêstres Farintosh, may teuthowgh ha gweres dhedhy in otham tynn. Dhyworty my a gafas trigva why. Ogh, syra, a rosewgh gweres dhe vy in ketelha, ha gul nebes golow i’n tewlder tew usy in ow herhyn? I’n eur-ma nyns esof in studh may hallaf gobra gàs gonys, saw kyns penn mis pò whe seythen my a vÿdh demedhys, gans rêwlyans a’m mona ow honen, hag ena ny vynna’ vy drog-aqwytya màn.”

Holmes a drailyas dh’y dhesk, dialwhedha, ha tenna câsslyver bian in mes rag y checkya ino.

“Farintosh,” yn medh. “Eâ, yma cov dhymm a’n câss; an ocasyon o cùrunyk opal. Hèn o kyns ès ty dhe jùnya dhymm, Watson. My a lever heb mar, madama, ow bos lowen dhe vossawya an keth attendyans dh’agas câss dell rys dh’agas cothman. Ha’m gober, wèl, ow galwans yw y wober y honen; saw tyly kenyver spênansow y halsewgh ha wolcùm, pesqweyth dell vo genowgh dâ. Ha lemmyn, my a’gas pÿs, dewgh ha dyskevra pùptra a yll agan gweres ow formya opynyon a’n mater.”

“Elhas!” a worthebys an vysytyores. “Otta very scruth ow plit! Ow dowtys yw mar dhyscler, hag yma ow gorgîs owth hangya cowal wàr boyntys bian, trufyl aga semlant alês, may fynn an den a dalvia ow gwitha avell consler ha gweresor dres pùb huny consydra nag yw myns a dheriffyf a’n dra marnas lies fancy unn venyn re brederus. Ny lever indelha, saw yth yw dhe redya in y worthebow hebascus ha’y lagasow trailys dhe ves. My a glôwas bytegyns, Mêster Holmes, fatell welowgh why down aberveth in colon mab den ha’y lies sherewynsy. Gesowgh why dhe gùssulya fatla allaf kerdhes mesk an peryllyow usy oll adro dhymm.”

“Y colaf orthowgh, madama.”

“Ow hanow yw Helen Stoner, ha my trigys gans ow altrow, neb yw dewetha duryor onen a’n cotha teyluyow a’n Saxons in Englond, an teylu Roylott a Stoke Moran, in Surrey wàr an amal west.”

Holmes a wrug inclynya y benn. “An hanow-ma my a’n gor,” yn medh.

“Yth esa an teylu-ma, in termyn kyns, inter an moyha rych in Englond, ha’n stâtys ow lêsa dres an oryow bys in Berkshire dhe’n north, ha bys in Hampshire dhe’n west. I’n dewetha cansvledhen, byttele, peswar er in unn rew o tus lows ha scùllyak aga fara, ha terros an teylu o cowl-wrÿs gans gwystlor in dedhyow an Lesruvaneth. Ny remainya tra vÿth saw nebes erewy tir, ha’n chy dew cans bloodh, yw compressys gans morgaja poos. An dewetha sqwier a wrug ena draylya bêwnans uthyk avell bohosak bryntyn; saw y unn mab ev, ow altrow vy, a wodhya convedhes bos res dhodho desedha y honen dhe’n plit nowyth ha kemeres mona in prestyans orth nebonen inter y gerens, may hylly gwainya gradh medhek ha mos dhe Calcutta tramor hag ena, der y skians galwansus ha’y gnas pòr grev, establyshya practys brâs. In sorr sodyn, bytegyns, abàn veu lies ladrans tebel-oberys i’n chy, ev a wrug ladha y votteler Eyndek in unn gronkya, hag ev codhys ogas dhe sentens a vernans rag henna. Ev a sùffras prysonyans termyn pell, dell wharva, ha dewheles dhe Englond wàr an dyweth, den drog-pÿs ha morethak.

“Pàn esa Doctour Roylott in Eynda ev a dhemedhas ow mamm, Mêstres Stoner, gwedhow yonk dhe Ughvrygadêr Stoner, a’n Artyllery Bengal. My ha’m whor Julia o gevellas, ha nyns en ny ma’s dew bloodh pàn wrug agan mamm demedhy dhe’n secùnd treveth. Yth esa dhedhy sùmmen nag o bian – nyns o le ès mil puns an vledhen – ha hemma oll hy a wrug kemyna dhe Dhoctour Roylott hedre ven ny trigys ganso, hag neb sùm bledhennek dhe vos alowys dhe bùb ahanan pàn vennyn ny demedhy. Termyn cot warlergh ny dhe dhewheles in Englond y feu ow mamm marow – hy a veu ledhys nans yw eth bledhen in droglamm a’n hens horn in nes Crewe. Ena Doctour Roylott a forsâkyas y attent a fùndya practys in Loundres ha’gan kemeres rag bêwa ganso in chy coth an teylu in Stoke Moran. Lowr rag oll agan pegans o an mona kemynys dhyworth ow mamm, ha nyns esa let vÿth, dell hevelly, dh’agan gwynnvÿs.

“Saw chaunj uthyk a dheuth wàr agan altrow i’n prÿs-na. In le a gowethya ha vysytya in mesk agan kentrevogyon, o leun a joy orth an dallath pàn welson Roylott a Stoke Moran in sê coth an teylu unweyth arta, ev a wre keas y honen i’n chy ha dos anvenowgh in mes, marnas rag ry spâss dhe dhalva wyls gans seul a dheffa wàr y bynn. Anger garow, conar ogasty, yw erytus in lynaja gorow an teylu, hag i’m altrow yth o crefhÿs, dell dybaf, der y dregas hir i’n tropygow. Y wharva lies kedrynn vethus, ha dew anodhans kerhys dhe gort an creslu, erna veuva chêson worteweth rag brawagh der oll an dreveglos, ha’n bobel ow fia dhe’n fo, bÿth pàn deffa va nes, awos ev dhe vos den a’n brâssa crefter, ha mes a’y rêwl in y sorr yn tien.

“Dewetha seythen ev a dhehesas gov du an vro dres crenel aberth in strem, ha ny veu ken sclander gohelys marnas dre bêmont oll a’n mona parys a yllys vy cùntell. Nyns esa cothman vÿth dhodho saw an gwyllyow, ha’y ûsadow o ry cummyas dhe’n gadlyngs-ma rag campya wàr an nebes erewy leun a spedhes o oll an remnant a stâtys an teylu, ha kemeres gwestva i’ga thentys avell attal, ow qwandra gansans in kerdh, traweythyow dres lower seythen warbarth. Ter ywa inwedh rag bestas Eyndek, ha’n re-ma danvenys gans kesscrefor, hag yma chytrak ha baboun dhodho i’n eur-ma, usy ow qwandra frank dres y dir, ha pobel an dreveglos ow perthy kemmys dowt anodhans dell y’s teves a’ga mêster.

“Why a yll soposya, warlergh an pÿth a lavaraf, nag eus plesour brâs vÿth dhymmo na dhe’m whor druan Julia i’n bêwnans ny. Nyns eus servont vÿth ow cortos genen, ha termyn pell ny a wre oll whel an chy. Hy o deg bloodh warn ugans, adar moy, in jÿdh hy ancow, kynth esa hy blew ow tallath dhe las, kepar ha’m blew vy.”

“Yw agas whor marow dhana?”

“Hy a veu marow nans yw dyw vledhen poran, hag a’y mernans in gwir y carsen vy cows genowgh. Why a wodhowgh convedhes nag o lyckly, ha’gan bêwnans par dell y’n descrefas, ny dhe weles den vÿth a’n keth oos ha gre. Yth esa dhyn, bytegyns, modryp, whor dhydhemeth ow mamm, Mêstresyk Honoria Westphail, yw trigys in nes Harrow, ha ny a ylly gwil vysyt traweythys cot dhe’n venyn-ma. Julia êth dh’y chy i’n Nadelyk dyw vledhen alemma, ha metya ena ugh-hùmbrynkyas hanter-gober a'n vorgadoryon, hag y a veu ambosys an eyl dh’y gela. An ambos o derivys dhe’m altrow pàn dhewhelys ow whor, ha ny leverys ev ger vÿth warbynn an maryach; saw scant dyw seythen kyns an jÿdh o dêwysys dhe’n demedhyans, y wharva an dra uthyk a rafnas ow unn gowethes dyworthyf.”

Sherlock Holmes o posys in y jair wàr dhelergh, dewlagas degÿs, penn down in y bluvak, saw lemmyn ev a wrug hanter-egery an lagasow ha tôwlel golok dh’y vysytyores.

“Bedhowgh kewar dhe’n manylyon, dell y’m kyrrowgh,” yn medh.

“Êsy yw dhymm indelha, rag pùb hapnyans a’n termyn uthyk-na yw gorleskys i’m cov. Chy an manor yw, dell leverys solabrÿs, pòr goth, ha nyns yw ma’s unn askel anedhys namoy. I’n askel-ma y kefyr an chambours wàr an leur goles, ha’n parledhow in rann gres a’n byldyans. Yma an kensa chambour ow longya dhe Dhoctour Roylett, an nessa dhe’m whor, ha’n tressa dhymmo vy. Nyns eus daras vÿth intredha, saw ymowns y oll owth egery dhe’n keth tremenva. Yw henna plain lowr?”

“Yn perfÿth.”

“Yma fenestry an try chambour owth egery dhe’n glesyn in mes. An gordhuwher mortal-na, yth omdennas Doctour Roylott dh’y jambour abrÿs, kyn whodhyen ny nag êth ev dhe gùsk, rag ow whor a veu troblys gans odour an cygarow Eyndek crev a vedha va ow megy. Hy a wrug gasa hy chambour, ha dos ajy dhe’m chambour vy, mayth esa hy ow sedha polta, hag ow talkya a’y maryach scon dhe dhos. Unnek eur hy a savas in bàn rag dyberth, saw hy a hedhys orth an daras ha miras orthyf dres hy scoodh.

“‘Lavar dhymm, Helen,’ yn medh. ‘A glôwsys bythqweth bos nebonen ow whybana in downder marow an nos?’

“‘Nâ, bythqweth,’ yn medhaf.

“‘A dypsen na yllyth whybana wàr neb cor, tejy, in dha gùsk?’

“‘Na allaf poynt. Saw praga?’

“‘Dre rêson my dhe glôwes, pùb nos agensow, nes lowr teyr eur myttyn, whyban isel cler. Yth esof ow cùsca scav, hag y’m dyfunas. Ny wòn a ble y teuth – martesen in mes a’n chambour kevogas, martesen mes a’n glesyn. Govyn orthys anodho nyns yw ma’s sians vy.’

“‘Bythqweth ny’n clôwys. Pàr hap yth o tros a’n gwyllyow vil i’n dor plynsys.’

“‘Lyckly lowr. Mès mars o wàr an glesyn, marthys yw na’n clôwsys jy kefrÿs.’

“‘Â! Lemen my a gùsk yn possa agesos.’

“‘Wèl, scant ny vern, warlergh pùptra.’ Hy a vinwharthas orthyf, degea an daras, ha tecken wosa henna my a glôwas fatell veu hy alwheth trailys i’n floren.”

“In dêda,” yn medh Holmes. “O devos dhywgh, alwhedha nosweyth pùpprÿs?”

“Pùpprÿs.”

“Ha praga?”

“A ny wrug compla dhywgh? An doctour a’n jeva chytrak ha baboun. Ny yllyn ny bos diogel, dell brederyn, mar ny vedha gàn darajow alwhedhys.”

“Yn tefry. Tanowgh an derivas in rag, my a’gas pÿs.”

“Ny yllyn vy cùsca i’n nos-na. Y’m bo sens dyscler a neb anfeus degensewys. My ha’m whor, dell vÿdh cov dhywgh, o gevellas, ha why a wor pan sotel yw an kevrennyon usy ow kelmy dyw enef mar ogas aga hefrysyans. Nos wyls o honna. Yth esa an gwyns owth ùllya a’n tu’vês, ha’n glaw ow knoukya hag ow lagya wàr an fenestry. Yn sodyn, in hùbbadrylsy an enawel, y tardhas uj gwyls hir a venyn ownek yn frâs. Sur yth o lev ow whor. My a lammas in mes a’m gwely, plegya whytel adro dhymm, ha fystena dhe’n dremenva. Kettel egerys an daras, my a glôwas whyban isel, dell hevelly, par dell wrug ow whor y dhescrefa, ha nebes pols warlergh henna y feu clankyans, kepar ha pàn ve codhys neb darn olcan. My a bonya an dremenva ahÿs, ha daras ow whor a veu dialwhedhys, ow tallath trailya wàr y vahow yn lent. Yth esen vy ow miras orto gans scruth, rag ny wodhyen pandra vedha dyllys desempys dredho. My a welas ow whor dhe apperya i’n egor, ha’y fâss gwynnys awos euth, ha’y dêwla ow whilas socour in unn balvala, hag oll hy body ow lesca omma ha dy kepar ha corf den medhow. My a bonyas nes ha tôwlel ow dywvregh adro dhedhy, mès i’n very prÿs-na hy dêwlin a fyllys ha hy a godhas dhe’n dor. Yth esa hy owth omnedha der ewn torment, ha’y esely o uthyk crehyllys. Yth hevelly wostallath na’m aswonys, saw pàn deuth vy a-ughty hy a scrîjas tròm, ha’y lev fast i’m cov venytha. “A Dhuw! Helen! An band a’n gwrug! An band brith!” Whensys o hy dhe leverel neppÿth aral, hag yth esa ow pechya an air gans hy bÿs wor’tu ha rom an doctour, saw crehyllyans nowyth a’s dalhennas ha taga hy ger. My a fystenas in mes, ha gelwel ow altrow yn fen, ha my a dheuth wàr y bynn, ot ow fysky a’y rom, ha gon chambour in y gerhyn. Tenewen ow whor pàn y’n hedhas, hy o clamderys; ha kyn wrug denewy brandy in hy briansen ha danvon dhe’n dreveglos rag socour medhek, euver o oll agan strîvyans, awos hy tamm ha tamm dhe sedhy, mayth êth dhe goll heb cafos warneth namoy. Indelma y feu dyweth ow whor garadow.

“Gortowgh pols,” yn medh Holmes. “Owgh why sur a glôwes whyban ha son olcan? A alsowgh tia hemma?”

“Indelha cùrunor an conteth a wovynnas orthyf i’n whythrans poblek. Argraf crev a’m beus my dh’aga clôwes; in noys an hager-awel, bytegyns, ha tresters an chy ow croffolas, martesen my a veu tùllys.”

“O agas whor gwyskys?”

“Nag o. Yth esa hy fows nos adro dhedhy. Kefys in hy dorn dyhow y feu stùbba tanbren goleskys, ha box tanbrennyer in hy dorn cledh.”

“Dùstuny fatell wrug hy tùchya tan, ha miras adre dro, kyns an alarm. Hèm yw poynt brâs y bris. Ha pan ervirans a gemeras an cùrunor?”

“Ev a whythras an câss gans meur rach, rag omdhon Doctour Roylott o drog-gerys soladhÿdh i’n vro, saw ny ylly cafos skyla an mernans yn tâ lowr. Destans vy a dhysqwedhy dell o an daras alwhedhys a’n tu aberveth, ha dell o an fenestry kÿs gans keasow coth aga fassyon a lies barr horn crev, ha’n re-ma o degÿs pùb nos. Y feu an fosow sowndys gans rach, ha prevys y bosans solyd oll adro; ha’n leur a veu examnys kefrÿs, ha’n keth sewyans a henna. An chymbla yw ledan, mès barryes gans peder crommgenter vrâs. Rag hemma oll, yth yw certan ow whor dhe vos hy honen oll pàn deuth hy dyweth. Pelha, nyns esa merk garowder vÿth warnedhy.”

“Poyson pàr hap?”

“An vedhygyon a’n sarchyas inhy, heb cafos sin vÿth.”

“Pandra, dhana, o skyla ancow an venyn anfusyk-ma?”

“Dell gresaf vy, hy a veu marow awos ewn euth ha scruth, kyn na allama desmygy an pÿth a gemeras hy own anodho.”

“Esa gwyllyow i’n dor plynsys i’n prÿs-na?”

“Esa. Yma rann ena pùb termyn ogasty.”

“Â! Ha pandra wrussowgh convedhes a’n mencyon-ma a neb band – neb band brith?”

“Pàr termyn yth esof ow soposya nag o va ma’s cows varys, pàr termyn fatell o mencyon a barcel a bobel, martesen a’n very gwyllyow i’n dor plynsys. An coverchyvys usy kemmys anodhans ow qwysca wàr aga fenn, ny wòn mar kylly an re-na gorra in hy brÿs an gnasêr stranj a wrug hy garma.”

Holmes a shakyas y benn avell den yw pell dhyworth bos contentys.

“Dowrow down, defry,” yn medh; “gwrewgh pêsya gàs derivadow, y praydha.”

“Y passyas lemmyn dyw vledhen, ha’m bêwnans o bÿth moy dygoweth ès kyns, tereba agensow. Nans yw unn mis, cothman ker, aswonys lies bledhen dhymmo, a’m onoras dre besy ow leuv in demedhyans. Y hanow yw Armitage – Percy Armitage –secùnd mab Mêster Armitage, a Crane Water, in nes Reading. Ny leverys ow altrow ger vÿth warbynn an ambos, ha ny a vynna demedhy i’n gwaynten. Dew dhÿdh alemma, nebes amendyans a veu dalethys in askel west an chy, ha fos ow chambour a veu gwenys, hag in sewyans yth yw res dhymm chaunjya dhe’n chambour may feu ow whor marow, ha cùsca i’n very gwely may cùsca hy ino. Tybyowgh dhana ow euth glew pàn glôwys newher, adhesempys in taw an nos, ow predery whath heb hun a’y thebel-denkys, an keth whyban isel o cannas a’y ancow hy. My a lammas in bàn hag anowy an lugarn, saw nyns esa tra vÿth dhe weles i’n rom. Re dhiegrys en vy rag mos arta i’n gwely, bytegyns, ha kettel veu golow an jÿdh my a slynkyas in mes, cafos kert ky worth Tavern an Gùrun, usy adâl an chy, ha drîvya dhe Leatherhead, may teuth vy dhia’n dre-na hedhyw myttyn, hag oll ow forpos yw agas metya ha pesy cùssul ahanowgh.”

“Why a wrug yn fur,” yn medh ow hothman. “Saw a dherifsowgh oll an whedhel?”

“Eâ, oll.”

“Mêstresyk Roylott, ny wrussowgh banna. Yth esowgh ow coskesy gàs altrow.”

“Dar, pandra leverowgh?”

Rag gorthyp, Holmes a bockyas an crygh a lâss du wàr dhelergh, o pyllen dhe’n dorn esa a’y wroweth wàr lin an vysytyores. Yth esa brew bian a bymp nàm, o merkys a beswar bÿs ha bÿs brâs, pryntys wàr gonna gwynn hy bregh.

“Why a sùffras cruelta,” yn medh Holmes.

An venyn a rudhyas tewl ha cudha hy vregh vrêwys. “Aflythys ywa,” yn medh, “ha martesen ny wor ev convedhes oll y nell.”

Y feu taw hir, ha Holmes ow posa elgeth wàr y dhêwla ha meras stag orth crackyans an tan.

“Negys pòr dhown yw hemma,” yn medh worteweth. “Yma manylyon mil a garsen godhvos kyns determya gwythres. Saw na wren kelly tecken vÿth. Mar teffen ha dos dhe Stoke Moran hedhyw, a yllyn ny gweles an rômys-ma heb agas altrow dh’y wodhvos?”

“Dre hap, ev a leverys fatell vynna dos hedhyw dhe Loundres rag negys moyha bysy. Lyckly lowr y fÿdh adre dres an jorna, ma na via tra vÿth dh’agas trobla. Yma gwethyades chy lemmyn, saw hy yw coth ha gocky, hag y fia êsy dh’y goheles hy.”

“Splann. Ha ty ny vynnyth sconya an viaj-ma, Watson?”

“Na vynna’ màn.”

“Dhana y teun aga dew. Pandra wrewgh whywhy?”

“Yma dhymm unn pò dew negys dhe wul lemmyn pàn esof omma. Saw my a dhewhel i’n train dêwdhek eur, rag may fiv ena adermyn dh’agas devedhyans.”

“Ha why a yll agan gwetyas dohajÿdh abrÿs. Yma nebes negycyow bian dhymmo kefrÿs. A ny wortowgh ha kemeres hawnsel?”

“Nâ, my a res dyberth. Ow holon yw scafhÿs solabrÿs abàn wrug agas kyfya a’m trobel. Màl vÿdh agas gweles dohajÿdh arta.” Hy a dhroppyas an veyl du tew dres hy fâss ha slyppya in mes a’n rom.

“Ha pana vreus dhyso a’n dra, Watson?” a wovynnas Sherlock Holmes, ow posa in y jair wàr dhelergh.

“Dell hevel dhymm, yth yw negys moyha tewl ha casadow.”

“Tewl lowr, casadow lowr.”

“Saw mar lever an dhama yn ewn bos an leur ha’n fosow stowt, ha bos an daras, fenester, ha chymbla dydremen, res yw dhana hy whor dhe vos hy honen oll, certan, pàn deuth hy mernans kevrînek.”

“Py styr ena dhe’n whyban i’n nos, ha pan mênyng dhe lavar pòr arbennyk an venyn in newores?”

“Ny wòn màn.”

“Pàn wreth kesunnya an lies elven: whyban i’n nos, ha band a wyllyow in perthynas clos gans an medhek coth-ma, ha ny ow cresy êsy lowr fatell yw lettya demedhyans an elses dhe les vas an medhek, ha mencyon a neb band in geryow newores, ha, wàr an dyweth, Mêstresyk Stoner ow clôwes clankyans olcan, gwrÿs martesen pàn codhas onen a’n barrys horn wàr an keasow arta dh’y dyller, yma grownd dâ, dell hevel dhymm, rag conclûdya an kevrîn i’n vaner-ma.”

“Saw pandra wrug an gwyllyow dhana?”

“Desmyk vÿth ny’m beus.”

“My a wel rêsons rag sconya damcanieth a’n par-na.”

“Dell y’s gwelaf kekefrÿs. Hèm yw chêson poran dh’agan viaj hedhyw dhe Stoke Moran. My a garsa gweles an rêsons a’n contrary part mars yns y fast ha diogel, pò mar kyllons y bos styryes ha dysprevys. Mès pandra ’barth an Jowl!”

Dyllys o an cry-ma mes a’m coweth pàn veu gàn daras egorys desempys yn fen, ha den cowrek framyes i’n dardhell. Y wysk o kemyskyans coynt a’n gis galwansus ha’n gis amêthek: hot owrlyn du, frockcôta hir, poltregas uhel, ha whyp helgh ow lesca in y dhorn. An den o mar hir may feu penn an daras tùchys gans y hot, hag oll an egor lenwys gans y vyns ledan. Otta vysach brâs, cryhow mil, leskys melen der an howl, ha merkys gans pùb drog-emôcyon, trailys ahanan ny dhia’n eyl dh’y gela; ha’y lagasow o down in y fâss ha bystlek, ha’y dewfrik o uhel, tanow, heb kig, hag oll an re-ma ow cul y semlant kepar ha hôk fers ha coth.

“Pyneyl a’gas dew yw Holmes?” a wovynnas an tarosvan-ma.

“Hanow vy, syra; mès my in dann aflês aragos,” yn medh ow howeth yn cosel.

“My yw Doctour Grimesby Roylott, a Stoke Moran.”

“In dêda, Doctour,” yn medh Holmes, mygyl y lev. “Esedhowgh, mar pleg.”

“Esedha ny wrav wàr neb cor. Ow altrow re beu omma. My a’s helerhas. Pandra leverys hy dhys?”

“Tamm yêyn yw an gewar dhe’n sêson-ma,” yn medh Holmes.

“Pandra leverys hy dhys?” a grias an den coth yn coneryak.

“Saw my a glôwas bos an safern leun a dhedhewadow,” a bêsyas ow howeth, clor ha whar.

“Hâ! A’m nahyth?” yn medh agan vysytyor nowyth, ha dos stap in rag ha shakya y whyp helgh. “My a’th aswon, ty javal! My a glôwas ahanas kyns. Ty yw Holmes, an mellyor.”

Ow hothman a vinwharthas.

“Holmes, an aspiyas!”

Y vinwharth a veu larjya.

“Holmes, gwas-in-chy Scotland Yard!”

Holmes a wharthas yn colonnek in y vriansen. “Agas kescows yw pòr dhydhan,” yn medh. “Pàn ellowgh in mes, gwrewgh degea an daras, rag yma wheth fest anwhek.”

“Nag av kyns leverel ow ger. Na vedh mellya i’m negycyow vy. My a wor y feu Mêstresyk Stoner omma. My a’s helerhas! My yw den peryllys mar mynnyth ow spîtya! Gwel omma.” Ev a herdhyas strik in rag, sêsya gwelen an tan, ha’y flegya in stumm gans y dhornow cowrek ha gorm.

“Gwait may whithy da honen a’m dalhen,” yn medh in unn scrynkya, ha wosa dehesy an welen dhyfelebys wàr an olas ev êth in mes a’n rom gans pâcys brâs.

“Ev yw den, dell hevel, pòr garadow,” yn medh Holmes ha wherthyn. “Nyns ov vy abô kepar, mès a pe taryes y halsen showya nag yw ow dalhen vy meur gwanha agesso.” Kettel gôwsy an geryow-ma ev a gemeras an welen a dhur ha, tròm an nerth, hy gul compes unweyth arta.

“Ha mar daunt o an den, par ha pàn alsa gàn kemysky, my ha’n lu helerhy sodhogyl! An hapnyans-ma a dhoro ooth dh’agan whythrans, bytegyns, ha res yw trestya na wra gàn benyn vian sùffra rag fowt furneth, ha’n bylen-ma alowys dh’y helerhy. Now, Watson, gas ny dhe erhy hawnsel, ha wosa henna my a gerdh dhe Doctors’ Commons, ha’m govenek yw trouvya manylyon ena a vÿdh heweres i’n mater-ma.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

The system of notation in the following list is the same as in Gerlyver Kescows 2nd edition. In particular, the symbol ‖ indicates a word with two stresses of more or less equal force, and an underlining shows a single stress when it does not fall on the penultimate syllable of the word.

In the Engish original the word gypsies is used to refer to the Traveller community that figures in the story. A Cornish word jypsons was coined in modern times as an equivalent for this appellation. But nowadays these terms are no longer regarded as acceptable discourse, whether for Roma people or for Travellers more generally. The translation here employs the word gwyllyow which does not imply any particular ethnicity.

The Cornish loan-words band and bond, related to the English verbs bend and bind, may both refer to a more-or-less circular strip of some material typically used for tying or otherwise fitting around something. In addition, band (but not bond) can be used to designate a small group of like-minded people closely associated together in some activity: musicians, soldiers, Travellers, etc.

abô m hulk

abrÿs adv early

aflythys m aflythyjyon callous person

altrow m altrowon stepfather

ambos m ambosow engagement

ambosys adj engaged

amendyans m repairs

amêthek adj agricultural

ancow m death

anfeus m misfortune

artyllery m artillery

arwhythra v survey

attendyans m attention

baboun m babouns baboon

bacheler m bachelers bachelor

botteler m bottelers butler

brawagh m alarm, terror

bÿs brâs m besias thumb

[bys] venytha phr for ever

bystlek adj bile-shot

chytrak m chytrakys cheetah

clankyans m clang(ing)

clavel f clavellys mantelpiece

conar f mania

conclûdya v resolve

consler m conslers advisor

conteth m contethow county

coverchyf m coverchyvys (hand)kerchief

cowal adv entirely

cowethya v associate

crackyans m crackle

crehylly v convulse

crehyllyans m convulsion

crenel m crenellys parapet

cruelta m cruelty

crygh a lâss phr lace frill

cùppa m cùppys cup

cùrunor m cùrunoryon coroner

cùrunyk f cùrunygow tiara

cygar m cygarow cigar

damgeal m intuition

degensewa v impend

dehesy v hurl

destans m evidence

devos f devosow custom

dor plynsys m dorow plantation

drîvyor m drîvyoryon driver

drog-aqwytya ‖ v be ungrateful

droppya v drop

duryor m duryoryon survivor

dydhemeth adj maiden

dydremen adj impassable

dyfeleby v deform

dysprevy v disprove

dywia v unravel

egor m egrow opening

elses f elsesow stepdaughter

er m eryon heir

erytus adj hereditary

ewnleverel ‖ v be correct (when speaking)

Eyndek adj Indian

frockcôta ‖ m frockcôtys ‖ frock-coat

fyslak adj restless

fysment m fysmens countenance

gadlyng m gadlyngs vagabond

gnasêr ‖ m gnaseryow adjective

gobra v reward

golesky v char

gon chambour m gonow dressing-gown

gorgîs m suspicion

gorlesky v sear

gov du m govyon dhu blacksmith

gre m social position

gwethyades chy f gwethyadesow housekeeper

gwynna v whiten

gwystlor m gwystloryon gambler

hangya v depend

hapnyans m incident

hebascus adj soothing

hebaskhe ‖ v soothe

helerhy v trace

heweres adj helpful

hot owrlyn m hottys top-hat

hùbbadrylsy m hubbub

hun m sleep

hunek adj sleepy

idhyl adj paltry

in dêda phr indeed

in ketelha phr in the same way

javal m scoundrel

keas v shut

kekefrÿs adv also (emphatic)

keladow m secrecy

kemyna v bequeath

kemynter m commonplace

kemyskyans m mixture

kert ky m kertys dog-cart

kescoweth m kescowetha associate

kesscrefor m kesscreforyon correspondent

kevogas adj adjacent

komyk adj comic

lemen conj except

lesruvaneth ‖ f regency

lu helerhy m luyow detective force

lynaja m lineage

mamdra f mamdrevow metropolis

manor m manoryow manor

marthusy adj marvellous

mellyor m mellyoryon meddler

mes a’y rêwl phr uncontrollable

morethak adj morose

morgador ‖ m morgadoryon ‖ marine

newores m dying moments

nosweyth adv at night

ocasyon m ocasyons occasion (cause)

omnedha v writhe

ooth m zeal, zest

opal m opalys opal

parcel m & f band, group

parleth m parledhow parlour

pechya v stab

poltregas pl gaiters

prysonyans m imprisonment

qwyck adj quick

rafna v rob

rêwlyans m control

safern m crocus(es)

scrynkya v snarl

sê m sêys seat

sentens m sentencys sentence

sherewynsy m wickedness

showya v show

socour m aid, help

soladhÿdh adv for a while now

somona v summon

spedhes col brambles

spênans m spênansow expense

spîtya v spite

sqwier m sqwieryon squire

stowt adj sound (structure)

strem m strêmys stream

strik adj swift

stùbba m stùbbys stump

stumm m stummow curve

tardhell f tardhellow aperture

tarosvan m apparition

tarya v tarry

ter adj passionate

terros m ruin

tia v swear

trajyk adj tragic

tramor adj overseas

traweythys adj occasional

tregas m residence

trester m tresters rafter

tròm adv abruptly, suddenly

tropyk m tropygow tropic

tùchya tan phr strike a light

ugh-hùmbrynkyas ‖ m ugh-hùmbrynkysy ‖ major

ughvrygadêr ‖ m ughvrygadêrs ‖ major-general

ùllya v howl

unsel adj alone (used with words meaning ‘except’)

venytha See [bys] venytha

vossawya v bestow freely

vysytyores f vysytyoresow female visitor

warneth m consciousness

whyp helgh m whyppys hunting-crop

wondrys adj wonderful