Aneth an Band Brith
Arthur Conan Doyle
“Pyneyl a’gas dew yw Holmes?”
Lymnansow gans Sidney Paget, Whevrel 1892
Kernowek © 2025 Ian Jackson
Yma Gerva awoles
Arthur Conan Doyle a wrug declarya bos hemma y whedhel gwelha oll.
Bÿth pàn viv ow tôwlel golok wàr nôtennow vy a’n deg câss ha try ugans, nes lowr, may whrug avy studhya dres an dewetha eth bledhen fatla vedha Sherlock Holmes, coweth ha cothman, ow colenwel y ober, my a wra sensy bos lies anodhans trajyk, bos nebes anodhans komyk, kyn nag o nùmber brâs marnas câssys astranj; mès kemynter idhyl nyns o nagonen, drefen an den-ma dhe wul y whel rag kerensa a’y greft, adar gwainya rychys, hag ev ow sconya magly y honen, ytho, in whythrans vÿth nag o plegys dhe neb tra goynt, py marthusy kefrÿs. Inter oll an dyffrans câssys-ma, bytegyns, ny woraf teythy moy wondrys ès an hapnyans yw perthynek dhe’n mêny meur y hanow, an Roylotts a Stoke Moran, Surrey. Y codhas an wharvedhyans-ma pàn nag en vy ma’s nowyth cowethyes gans Holmes, ha ny ow ranna rômys avell bachelers in Baker Street. Possybyl o my dh’y govnôtya moy abrÿs, mès y feu promys a geladow gwrÿs in dyweth an câss, ha my heb bos delyfrys a’n promys kyns an dewetha mis passys, marow re avarr pàn veu an venyn o gwithys ganso. Gwell martesen yw dry an manylyon lemmyn dhe’n golow, rag my a wor convedhes fatell eus whedhlow alês ow tùchya ancow Doctour Grimesby Roylott, ha’n re-na ow lymna an mater whath moy uthyk ès an very gwir.
In kensa dedhyow Ebrel i’n bledhen ’83 my a dhyfunas unn myttyn ha cafos Sherlock Holmes a’y sav, cowl-wyskys, ryb ow gwely. Ûsadow an coweth o sevel holergh in bàn, hag awos clock an glavel dhe dhysqwedhes na veu an eur gyllys dres pymthek wosa seyth, my a wynkyas wàr ow hothman gans myjyn a sowthan, ha pàr hap yn tamm serrys inwedh, rag my dhe vos rêwlys teg i’m ûsadow vy.
“Pòr dhrog yw gena dha dhyfuna sherp, Watson,” yn medh; “dhe’n keth tenkys yth on ny oll hedhyw myttyn. Y feu Mêstres Hudson dyfunys sherp, hy a’n gwrug dhymmo, ha my ow cul dhyso.”
“Pandra dhana? Eus tan?”
“Nâ – client. Yma benyn yonk devedhys dell hevel, ha frommys hy cher yn frâs mayth yw metya genef oll hy iniadow. Yma hy ow cortos i’n tor’-ma i’n parleth. Now, pàn vo benenes yonk ow qwandra der an vamdra neb eur myttyn avarr, hag ow tyfuna pobel hunek in mes a’ga gwely yn sherp, my a vynn soposya bos negys fest bysy dhedha dh’y dherivas. Mar pÿdh câss a veur les, ty a garsa, certan, y sewya dhia’n dallath. My a vynna dha somona heb trobel ha ry an spâss dhys.”
“Kelly an spâss ny garsen vy, sos, wàr neb cor.”
Dhymm nyns esa creffa plesour ages sewya Holmes in y lies whythrans galwansus, hag estêmya y lies desmyk uskys, mar strik avell damgeal, mès growndys pùpprÿs wàr selven a lojyk, may whre va dywia an problemow gansans o drÿs dhodho. Yn uskys my a’m gwyscas ow honen rag bos parys warlergh bohes mynys dhe vos hùmbrynkys ajy dhe’n parleth. Benyn du hy dyllas in dann veyl poos, o esedhys ryb an fenester, a savas in bàn ha ny ow tos ajy.
“Myttyn dâ, madama,” yn medh Holmes, jolyf y don. “Sherlock Holmes yw ow hanow vy. Omma cothman ker ha kescoweth vy, Doctour Watson, may hyllowgh côwsel aragtho mar frank avell dhyragof ow honen. Hâ! Ass oma lowen pàn veu Mêstres Hudson fur lowr mayth anowas an tan. Dewgh dhodho in nes, y praydha, ha my a vynn erhy dhywgh cùppa coffy tomm, rag my a wel y bosowgh ow crena.”
“Nyns esof ow crena dre rêson yêynder,” yn medh an venyn, ha’y lev isel pàn wrug chaunjya eseth dell veu govynnys.
“Pan rêson dhana?”
“Der own, Mêster Holmes. Der ewn euth.” Hy a dherevys an veyl in unn gôwsel, ha my a welas fatell o hy frommys yn truan, ha’y fâss tynn ha loos, ha’y lagasow fyslak hag ownek, kepar ha syght neb best a’n helgh. Hy fysment ha fygùr o longus dhe venyn deg bloodh warn ugans, saw hy blew a’n jeva lînennow glas kyns aga thermyn, ha’y vysach o sqwith ha lavurys. Sherlock Holmes a’s arwhythras gans y wolok gwyck ha compassus pùb eur oll.
“Why na berthowgh own,” yn medh in unn hebaskhe, ha plegya wàr rag ha tava hy bregh yn clor. “Sur ny a dhro maters scon dhe well. Why yw hedhyw devedhys, dell welaf, gans an train.”
“Ov vy aswonys gena why ytho?”
“Nag owgh, saw my a aspy an pîss dewheles a’gas tôkyn in palv an vanek gledh. Why a dhalathas avarr heb dowt, mès why a resa bos drîvys pols dâ in kert ky, wàr fordhow poos, kyns drehedhes an gorsaf.”
An venyn a blynchyas yn harow, ow miras meur hy marth orth ow howeth.
“Kevrîn vÿth i’n dra,” yn medh in unn vinwherthyn. “Bregh gledh agas jerkyn yw namys seyth le dhe’n lyha gans lis. An merkys yw nowyth poran. Nyns eus degador vÿth, marnas kert ky, ow tôwlel lis i’n vaner-na, hag only pàn vy esedhys aglêdh dhe’n lewyor.”
“Pynag a vo gàs rêsons, yth esowgh owth ewnleverel,” yn medh hy. “My a dhalathas adre kyns whegh eur, dones ugans wosa whe dhe Leatherhead, ha viajya i’n kensa train dhe Waterloo. Syra, ny wodhevaf an dennva na felha; my a vÿdh muscok mar tur hy namoy. Ny’m beus den vÿth may hallaf scodhya warnodho – den vÿth, saw onen yn unsel, ha my caradow ganso, mès gweres, goev, ny yll henna. My a glôwas ger adro dhywgh, Mêster Holmes; my a’n clôwas orth Mêstres Farintosh, may teuthowgh ha gweres dhedhy in otham tynn. Dhyworty my a gafas trigva why. Ogh, syra, a rosewgh gweres dhe vy in ketelha, ha gul nebes golow i’n tewlder tew usy in ow herhyn? I’n eur-ma nyns esof in studh may hallaf gobra gàs gonys, saw kyns penn mis pò whe seythen my a vÿdh demedhys, gans rêwlyans a’m mona ow honen, hag ena ny vynna’ vy drog-aqwytya màn.”
Holmes a drailyas dh’y dhesk, dialwhedha, ha tenna câsslyver bian in mes rag y checkya ino.
“Farintosh,” yn medh. “Eâ, yma cov dhymm a’n câss; an ocasyon o cùrunyk opal. Hèn o kyns ès ty dhe jùnya dhymm, Watson. My a lever heb mar, madama, ow bos lowen dhe vossawya an keth attendyans dh’agas câss dell rys dh’agas cothman. Ha’m gober, wèl, ow galwans yw y wober y honen; saw tyly kenyver spênansow y halsewgh ha wolcùm, pesqweyth dell vo genowgh dâ. Ha lemmyn, my a’gas pÿs, dewgh ha dyskevra pùptra a yll agan gweres ow formya opynyon a’n mater.”
“Elhas!” a worthebys an vysytyores. “Otta very scruth ow plit! Ow dowtys yw mar dhyscler, hag yma ow gorgîs owth hangya cowal wàr boyntys bian, trufyl aga semlant alês, may fynn an den a dalvia ow gwitha avell consler ha gweresor dres pùb huny consydra nag yw myns a dheriffyf a’n dra marnas lies fancy unn venyn re brederus. Ny lever indelha, saw yth yw dhe redya in y worthebow hebascus ha’y lagasow trailys dhe ves. My a glôwas bytegyns, Mêster Holmes, fatell welowgh why down aberveth in colon mab den ha’y lies sherewynsy. Gesowgh why dhe gùssulya fatla allaf kerdhes mesk an peryllyow usy oll adro dhymm.”
“Y colaf orthowgh, madama.”
“Ow hanow yw Helen Stoner, ha my trigys gans ow altrow, neb yw dewetha duryor onen a’n cotha teyluyow a’n Saxons in Englond, an teylu Roylott a Stoke Moran, in Surrey wàr an amal west.”
Holmes a wrug inclynya y benn. “An hanow-ma my a’n gor,” yn medh.
“Yth esa an teylu-ma, in termyn kyns, inter an moyha rych in Englond, ha’n stâtys ow lêsa dres an oryow bys in Berkshire dhe’n north, ha bys in Hampshire dhe’n west. I’n dewetha cansvledhen, byttele, peswar er in unn rew o tus lows ha scùllyak aga fara, ha terros an teylu o cowl-wrÿs gans gwystlor in dedhyow an Lesruvaneth. Ny remainya tra vÿth saw nebes erewy tir, ha’n chy dew cans bloodh, yw compressys gans morgaja poos. An dewetha sqwier a wrug ena draylya bêwnans uthyk avell bohosak bryntyn; saw y unn mab ev, ow altrow vy, a wodhya convedhes bos res dhodho desedha y honen dhe’n plit nowyth ha kemeres mona in prestyans orth nebonen inter y gerens, may hylly gwainya gradh medhek ha mos dhe Calcutta tramor hag ena, der y skians galwansus ha’y gnas pòr grev, establyshya practys brâs. In sorr sodyn, bytegyns, abàn veu lies ladrans tebel-oberys i’n chy, ev a wrug ladha y votteler Eyndek in unn gronkya, hag ev codhys ogas dhe sentens a vernans rag henna. Ev a sùffras prysonyans termyn pell, dell wharva, ha dewheles dhe Englond wàr an dyweth, den drog-pÿs ha morethak.
“Pàn esa Doctour Roylott in Eynda ev a dhemedhas ow mamm, Mêstres Stoner, gwedhow yonk dhe Ughvrygadêr Stoner, a’n Artyllery Bengal. My ha’m whor Julia o gevellas, ha nyns en ny ma’s dew bloodh pàn wrug agan mamm demedhy dhe’n secùnd treveth. Yth esa dhedhy sùmmen nag o bian – nyns o le ès mil puns an vledhen – ha hemma oll hy a wrug kemyna dhe Dhoctour Roylott hedre ven ny trigys ganso, hag neb sùm bledhennek dhe vos alowys dhe bùb ahanan pàn vennyn ny demedhy. Termyn cot warlergh ny dhe dhewheles in Englond y feu ow mamm marow – hy a veu ledhys nans yw eth bledhen in droglamm a’n hens horn in nes Crewe. Ena Doctour Roylott a forsâkyas y attent a fùndya practys in Loundres ha’gan kemeres rag bêwa ganso in chy coth an teylu in Stoke Moran. Lowr rag oll agan pegans o an mona kemynys dhyworth ow mamm, ha nyns esa let vÿth, dell hevelly, dh’agan gwynnvÿs.
“Saw chaunj uthyk a dheuth wàr agan altrow i’n prÿs-na. In le a gowethya ha vysytya in mesk agan kentrevogyon, o leun a joy orth an dallath pàn welson Roylott a Stoke Moran in sê coth an teylu unweyth arta, ev a wre keas y honen i’n chy ha dos anvenowgh in mes, marnas rag ry spâss dhe dhalva wyls gans seul a dheffa wàr y bynn. Anger garow, conar ogasty, yw erytus in lynaja gorow an teylu, hag i’m altrow yth o crefhÿs, dell dybaf, der y dregas hir i’n tropygow. Y wharva lies kedrynn vethus, ha dew anodhans kerhys dhe gort an creslu, erna veuva chêson worteweth rag brawagh der oll an dreveglos, ha’n bobel ow fia dhe’n fo, bÿth pàn deffa va nes, awos ev dhe vos den a’n brâssa crefter, ha mes a’y rêwl in y sorr yn tien.
“Dewetha seythen ev a dhehesas gov du an vro dres crenel aberth in strem, ha ny veu ken sclander gohelys marnas dre bêmont oll a’n mona parys a yllys vy cùntell. Nyns esa cothman vÿth dhodho saw an gwyllyow, ha’y ûsadow o ry cummyas dhe’n gadlyngs-ma rag campya wàr an nebes erewy leun a spedhes o oll an remnant a stâtys an teylu, ha kemeres gwestva i’ga thentys avell attal, ow qwandra gansans in kerdh, traweythyow dres lower seythen warbarth. Ter ywa inwedh rag bestas Eyndek, ha’n re-ma danvenys gans kesscrefor, hag yma chytrak ha baboun dhodho i’n eur-ma, usy ow qwandra frank dres y dir, ha pobel an dreveglos ow perthy kemmys dowt anodhans dell y’s teves a’ga mêster.
“Why a yll soposya, warlergh an pÿth a lavaraf, nag eus plesour brâs vÿth dhymmo na dhe’m whor druan Julia i’n bêwnans ny. Nyns eus servont vÿth ow cortos genen, ha termyn pell ny a wre oll whel an chy. Hy o deg bloodh warn ugans, adar moy, in jÿdh hy ancow, kynth esa hy blew ow tallath dhe las, kepar ha’m blew vy.”
“Yw agas whor marow dhana?”
“Hy a veu marow nans yw dyw vledhen poran, hag a’y mernans in gwir y carsen vy cows genowgh. Why a wodhowgh convedhes nag o lyckly, ha’gan bêwnans par dell y’n descrefas, ny dhe weles den vÿth a’n keth oos ha gre. Yth esa dhyn, bytegyns, modryp, whor dhydhemeth ow mamm, Mêstresyk Honoria Westphail, yw trigys in nes Harrow, ha ny a ylly gwil vysyt traweythys cot dhe’n venyn-ma. Julia êth dh’y chy i’n Nadelyk dyw vledhen alemma, ha metya ena ugh-hùmbrynkyas hanter-gober a'n vorgadoryon, hag y a veu ambosys an eyl dh’y gela. An ambos o derivys dhe’m altrow pàn dhewhelys ow whor, ha ny leverys ev ger vÿth warbynn an maryach; saw scant dyw seythen kyns an jÿdh o dêwysys dhe’n demedhyans, y wharva an dra uthyk a rafnas ow unn gowethes dyworthyf.”
Sherlock Holmes o posys in y jair wàr dhelergh, dewlagas degÿs, penn down in y bluvak, saw lemmyn ev a wrug hanter-egery an lagasow ha tôwlel golok dh’y vysytyores.
“Bedhowgh kewar dhe’n manylyon, dell y’m kyrrowgh,” yn medh.
“Êsy yw dhymm indelha, rag pùb hapnyans a’n termyn uthyk-na yw gorleskys i’m cov. Chy an manor yw, dell leverys solabrÿs, pòr goth, ha nyns yw ma’s unn askel anedhys namoy. I’n askel-ma y kefyr an chambours wàr an leur goles, ha’n parledhow in rann gres a’n byldyans. Yma an kensa chambour ow longya dhe Dhoctour Roylett, an nessa dhe’m whor, ha’n tressa dhymmo vy. Nyns eus daras vÿth intredha, saw ymowns y oll owth egery dhe’n keth tremenva. Yw henna plain lowr?”
“Yn perfÿth.”
“Yma fenestry an try chambour owth egery dhe’n glesyn in mes. An gordhuwher mortal-na, yth omdennas Doctour Roylott dh’y jambour abrÿs, kyn whodhyen ny nag êth ev dhe gùsk, rag ow whor a veu troblys gans odour an cygarow Eyndek crev a vedha va ow megy. Hy a wrug gasa hy chambour, ha dos ajy dhe’m chambour vy, mayth esa hy ow sedha polta, hag ow talkya a’y maryach scon dhe dhos. Unnek eur hy a savas in bàn rag dyberth, saw hy a hedhys orth an daras ha miras orthyf dres hy scoodh.
“‘Lavar dhymm, Helen,’ yn medh. ‘A glôwsys bythqweth bos nebonen ow whybana in downder marow an nos?’
“‘Nâ, bythqweth,’ yn medhaf.
“‘A dypsen na yllyth whybana wàr neb cor, tejy, in dha gùsk?’
“‘Na allaf poynt. Saw praga?’
“‘Dre rêson my dhe glôwes, pùb nos agensow, nes lowr teyr eur myttyn, whyban isel cler. Yth esof ow cùsca scav, hag y’m dyfunas. Ny wòn a ble teuth – martesen in mes a’n chambour kevogas, martesen mes a’n glesyn. Govyn orthys anodho nyns yw ma’s sians vy.’
“‘Bythqweth ny’n clôwys. Pàr hap yth o tros a’n gwyllyow vil i’n dor plynsys.’
“‘Lyckly lowr. Mès mars o wàr an glesyn, marthys yw na’n clôwsys jy kefrÿs.’
“‘Â! Lemen my a gùsk yn possa agesos.’
“‘Wèl, scant ny vern, warlergh pùptra.’ Hy a vinwharthas orthyf, degea an daras, ha tecken wosa henna my a glôwas fatell veu hy alwheth trailys i’n floren.”
“In dêda,” yn medh Holmes. “O devos dhywgh, alwhedha nosweyth pùpprÿs?”
“Pùpprÿs.”
“Ha praga?”
“A ny wrug compla dhywgh? An doctour a’n jeva chytrak ha baboun. Ny yllyn ny bos diogel, dell brederyn, mar ny vedha gàn darajow alwhedhys.”
“Yn tefry. Tanowgh an derivas in rag, my a’gas pÿs.”
“Ny yllyn vy cùsca i’n nos-na. Y’m bo sens dyscler a neb anfeus degensewys. My ha’m whor, dell vÿdh cov dhywgh, o gevellas, ha why a wor pan sotel yw an kevrennyon usy ow kelmy dyw enef mar ogas aga hefrysyans. Nos wyls o honna. Yth esa an gwyns owth ùllya a’n tu’vês, ha’n glaw ow knoukya hag ow lagya wàr an fenestry. Yn sodyn, in hùbbadrylsy an enawel, y tardhas uj gwyls hir a venyn ownek yn frâs. Sur yth o lev ow whor. My a lammas in mes a’m gwely, plegya whytel adro dhymm, ha fystena dhe’n dremenva. Kettel egerys an daras, my a glôwas whyban isel, dell hevelly, par dell wrug ow whor y dhescrefa, ha nebes pols warlergh henna y feu clankyans, kepar ha pàn ve codhys neb darn olcan. My a bonya an dremenva ahÿs, ha daras ow whor a veu dialwhedhys, ow tallath trailya wàr y vahow yn lent. Yth esen vy ow miras orto gans scruth, rag ny wodhyen pandra vedha dyllys desempys dredho. My a welas ow whor dhe apperya i’n egor, ha’y fâss gwynnys awos euth, ha’y dêwla ow whilas socour in unn balvala, hag oll hy body ow lesca omma ha dy kepar ha corf den medhow. My a bonyas nes ha tôwlel ow dywvregh adro dhedhy, mès i’n very prÿs-na hy dêwlin a fyllys ha hy a godhas dhe’n dor. Yth esa hy owth omnedha der ewn torment, ha’y esely o uthyk crehyllys. Yth hevelly wostallath na’m aswonys, saw pàn deuth vy a-ughty hy a scrîjas tròm, ha’y lev fast i’m cov venytha. “A Dhuw! Helen! An band a’n gwrug! An band brith!” Whensys o hy dhe leverel neppÿth aral, hag yth esa ow pechya an air gans hy bÿs wor’tu ha rom an doctour, saw crehyllyans nowyth a’s dalhennas ha taga hy ger. My a fystenas in mes, ha gelwel ow altrow yn fen, ha my a dheuth wàr y bynn, ot ow fysky a’y rom, ha gon chambour in y gerhyn. Tenewen ow whor pàn y’n hedhas, hy o clamderys; ha kyn wrug denewy brandy in hy briansen ha danvon dhe’n dreveglos rag socour medhek, euver o oll agan strîvyans, awos hy tamm ha tamm dhe sedhy, mayth êth dhe goll heb cafos warneth namoy. Indelma y feu dyweth ow whor garadow.
“Gortowgh pols,” yn medh Holmes. “Owgh why sur a glôwes whyban ha son olcan? A alsowgh tia hemma?”
“Indelha cùrunor an conteth a wovynnas orthyf i’n whythrans poblek. Argraf crev a’m beus my dh’aga clôwes; in noys an hager-awel, bytegyns, ha tresters an chy ow croffolas, martesen my a veu tùllys.”
“O agas whor gwyskys?”
“Nag o. Yth esa hy fows nos adro dhedhy. Kefys in hy dorn dyhow y feu stùbba tanbren goleskys, ha box tanbrennyer in hy dorn cledh.”
“Dùstuny fatell wrug hy tùchya tan, ha miras adre dro, kyns an alarm. Hèm yw poynt brâs y bris. Ha pan ervirans a gemeras an cùrunor?”
“Ev a whythras an câss gans meur rach, rag omdhon Doctour Roylott o drog-gerys soladhÿdh i’n vro, saw ny ylly cafos skyla an mernans yn tâ lowr. Destans vy a dhysqwedhy dell o an daras alwhedhys a’n tu aberveth, ha dell o an fenestry kÿs gans keasow coth aga fassyon a lies barr horn crev, ha’n re-ma o degÿs pùb nos. Y feu an fosow sowndys gans rach, ha prevys y bosans solyd oll adro; ha’n leur a veu examnys kefrÿs, ha’n keth sewyans a henna. An chymbla yw ledan, mès barryes gans peder crommgenter vrâs. Rag hemma oll, yth yw certan ow whor dhe vos hy honen oll pàn deuth hy dyweth. Pelha, nyns esa merk garowder vÿth warnedhy.”
“Poyson pàr hap?”
“An vedhygyon a’n sarchyas inhy, heb cafos sin vÿth.”
“Pandra, dhana, o skyla ancow an venyn anfusyk-ma?”
“Dell gresaf vy, hy a veu marow awos ewn euth ha scruth, kyn na allama desmygy an pÿth a gemeras hy own anodho.”
“Esa gwyllyow i’n dor plynsys i’n prÿs-na?”
“Esa. Yma rann ena pùb termyn ogasty.”
“Â! Ha pandra wrussowgh convedhes a’n mencyon-ma a neb band – band brith?”
“Pàr termyn yth esof ow soposya nag o va ma’s cows varys, pàr termyn fatell o mencyon a neb band a bobel, martesen a’n very gwyllyow i’n dor plynsys. An coverchyvys usy kemmys anodhans ow qwysca wàr aga fenn, ny wòn mar kylly an re-na gorra in hy brÿs an gnasêr stranj a wrug hy garma.”
Holmes a shakyas y benn avell den yw pell dhyworth bos contentys.
“Dowrow down, defry,” yn medh; “gwrewgh pêsya gàs derivadow, y praydha.”
“Y passyas lemmyn dyw vledhen, ha’m bêwnans o bÿth moy dygoweth ès kyns, tereba agensow. Nans yw unn mis, cothman ker, aswonys lies bledhen dhymmo, a’m onoras dre besy ow leuv in demedhyans. Y hanow yw Armitage – Percy Armitage –secùnd mab Mêster Armitage, a Crane Water, in nes Reading. Ny leverys ow altrow ger vÿth warbynn an ambos, ha ny a vynna demedhy i’n gwaynten. Dew dhÿdh alemma, nebes amendyans a veu dalethys in askel west an chy, ha fos ow chambour a veu gwenys, hag in sewyans yth yw res dhymm chaunjya dhe’n chambour may feu ow whor marow, ha cùsca i’n very gwely may cùsca hy ino. Tybyowgh dhana ow euth glew pàn glôwys newher, adhesempys in taw an nos, ow predery whath heb hun a’y thebel-denkys, an keth whyban isel o cannas a’y ancow hy. My a lammas in bàn hag anowy an lugarn, saw nyns esa tra vÿth dhe weles i’n rom. Re dhiegrys en vy rag mos arta i’n gwely, bytegyns, ha kettel veu golow an jÿdh my a slynkyas in mes, cafos kert ky worth Tavern an Gùrun, usy adâl an chy, ha drîvya dhe Leatherhead, may teuth vy dhia’n dre-na hedhyw myttyn, hag oll ow forpos yw agas metya ha pesy cùssul ahanowgh.”
“Why a wrug yn fur,” yn medh ow hothman. “Saw a dherifsowgh oll an whedhel?”
“Eâ, oll.”
“Mêstresyk Roylott, ny wrussowgh banna. Yth esowgh ow coskesy gàs altrow.”
“Dar, pandra leverowgh?”
Rag gorthyp, Holmes a bockyas an crygh a lâss du wàr dhelergh, o pyllen dhe’n dorn esa a’y wroweth wàr lin an vysytyores. Yth esa brew bian a bymp nàm, o merkys a beswar bÿs ha bÿs brâs, pryntys wàr gonna gwynn hy bregh.
“Why a sùffras cruelta,” yn medh Holmes.
An venyn a rudhyas tewl ha cudha hy vregh vrêwys. “Aflythys ywa,” yn medh, “ha martesen ny wor ev convedhes oll y nell.”
Y feu taw hir, ha Holmes ow posa elgeth wàr y dhêwla ha meras stag orth crackyans an tan.
“Negys pòr dhown yw hemma,” yn medh worteweth. “Yma manylyon mil a garsen godhvos kyns determya gwythres. Saw na wren kelly tecken vÿth. Mar teffen ha dos dhe Stoke Moran hedhyw, a yllyn ny gweles an rômys-ma heb agas altrow dh’y wodhvos?”
“Dre hap, ev a leverys fatell vynna dos hedhyw dhe Loundres rag negys moyha bysy. Lyckly lowr y fÿdh adre dres an jorna, ma na via tra vÿth dh’agas trobla. Yma gwethyades chy lemmyn, saw hy yw coth ha gocky, hag y fia êsy dh’y goheles hy.”
“Splann. Ha ty ny vynnyth sconya an viaj-ma, Watson?”
“Na vynna’ màn.”
“Dhana y teun aga dew. Pandra wrewgh whywhy?”
“Yma dhymm unn pò dew negys dhe wul lemmyn pàn esof omma. Saw my a dhewhel i’n train dêwdhek eur, rag may fiv ena adermyn dh’agas devedhyans.”
“Ha why a yll agan gwetyas dohajÿdh abrÿs. Yma nebes negycyow bian dhymmo kefrÿs. A ny wortowgh ha kemeres hawnsel?”
“Nâ, my a res dyberth. Ow holon yw scafhÿs solabrÿs abàn wrug agas kyfya a’m trobel. Màl vÿdh agas gweles dohajÿdh arta.” Hy a dhroppyas an veyl du tew dres hy fâss ha slyppya in mes a’n rom.
“Ha pana vreus dhyso a’n dra, Watson?” a wovynnas Sherlock Holmes, ow posa in y jair wàr dhelergh.
“Dell hevel dhymm, yth yw negys moyha tewl ha casadow.”
“Tewl lowr, casadow lowr.”
“Saw mar lever an dhama yn ewn bos an leur ha’n fosow solyd, ha bos an daras, fenester, ha chymbla dydremen, res yw dhana hy whor dhe vos hy honen oll, certan, pàn deuth hy mernans kevrînek.”
“Py styr ena dhe’n whyban i’n nos, ha pan mênyng dhe lavar pòr arbennyk an venyn in newores?”
“Ny wòn màn.”
“Pàn wreth kesunnya an lies elven: whyban i’n nos, ha band a wyllyow in perthynas clos gans an doctour coth-ma, ha ny ow cresy êsy lowr fatell yw lettya demedhyans an elses dhe les vas an doctour, ha mencyon a neb band in geryow newores, ha, wàr an dyweth, Mêstresyk Stoner ow clôwes clankyans olcan, gwrÿs martesen pàn codhas onen a’n barrys horn wàr an keasow arta dh’y dyller, yma grownd dâ, dell hevel dhymm, rag conclûdya an kevrîn i’n vaner-ma.”
“Saw pandra wrug an gwyllyow dhana?”
“Desmyk vÿth ny’m beus.”
“My a wel rêsons rag sconya damcanieth a’n par-na.”
“Dell y’s gwelaf kekefrÿs. Hèm yw chêson poran dh’agan viaj hedhyw dhe Stoke Moran. My a garsa gweles an rêsons a’n contrary part mars yns y fast ha diogel, pò mar kyllons y bos styryes ha dysprevys. Mès pandra ’barth an Jowl!”
Dyllys o an cry-ma mes a’m coweth pàn veu gàn daras egorys desempys yn fen, ha den cowrek framyes i’n dardhell. Y wysk o kemyskyans coynt a’n gis galwansus ha’n gis amêthek: hot owrlyn du, frockcôta hir, poltregas uhel, ha whyp helgh ow lesca in y dhorn. An den o mar hir may feu penn an daras tùchys gans y hot, hag oll an egor lenwys gans y vyns ledan. Otta vysach brâs, cryhow mil, leskys melen der an howl, ha merkys gans pùb drog-emôcyon, trailys ahanan ny dhia’n eyl dh’y gela; ha’y lagasow o down in y fâss ha bystlek, ha’y dewfrik o uhel, tanow, heb kig, hag oll an re-ma ow cul y semlant kepar ha hôk fers ha coth.
“Pyneyl a’gas dew yw Holmes?” a wovynnas an tarosvan-ma.
“Hanow vy, syra; mès my in dann aflês aragos,” yn medh ow howeth yn cosel.
“My yw Doctour Grimesby Roylott, a Stoke Moran.”
“In dêda, Doctour,” yn medh Holmes, mygyl y lev. “Esedhowgh, mar pleg.”
“Esedha ny wrav wàr neb cor. Ow altrow re beu omma. My a’s helerhas. Pandra leverys hy dhys?”
“Tamm yêyn yw an gewar dhe’n sêson-ma,” yn medh Holmes.
“Pandra leverys hy dhys?” a grias an den coth yn coneryak.
“Saw my a glôwas bos an safern leun a dhedhewadow,” a bêsyas ow howeth, clor ha whar.
“Hâ! A’m nahyth?” yn medh agan vysytyor nowyth, ha dos stap in rag ha shakya y whyp helgh. “My a’th aswon, ty javal! My a glôwas ahanas kyns. Ty yw Holmes, an mellyor.”
Ow hothman a vinwharthas.
“Holmes, an aspiyas!”
Y vinwharth a veu larjya.
“Holmes, gwas-in-chy Scotland Yard!”
Holmes a wharthas yn colonnek in y vriansen. “Agas kescows yw pòr dhydhan,” yn medh. “Pàn ellowgh in mes, gwrewgh degea an daras, rag yma wheth fest anwhek.”
“Nag av kyns leverel ow ger. Na vedh mellya i’m negycyow vy. My a wor y feu Mêstresyk Stoner omma. My a’s helerhas! My yw den peryllys mar mynnyth ow spîtya! Gwel omma.” Ev a herdhyas strik in rag, sêsya gwelen an tan, ha’y flegya in stumm gans y dhornow cowrek ha gorm.
“Gwait may whithy da honen a’m dalhen,” yn medh in unn scrynkya, ha wosa dehesy an welen dhyfelebys wàr an olas ev êth in mes a’n rom gans pâcys brâs.
“Ev yw den, dell hevel, pòr garadow,” yn medh Holmes ha wherthyn. “Nyns ov vy abô kepar, mès a pe taryes y halsen showya nag yw ow dalhen vy meur gwanha agesso.” Kettel gôwsy an geryow-ma ev a gemeras an welen a dhur ha, tròm an nerth, hy gul compes unweyth arta.
“Ha mar daunt o an den, par ha pàn alsa gàn kemysky, my ha’n lu helerhy sodhogyl! An hapnyans-ma a dhoro ooth dh’agan whythrans, bytegyns, ha res yw trestya na wra gàn benyn vian sùffra rag fowt furneth, ha’n bylen-ma alowys dh’y throuvya. Now, Watson, gas ny dhe erhy hawnsel, ha wosa henna my a gerdh dhe Doctors’ Commons, ha’m govenek yw trouvya manylyon ena a vÿdh heweres i’n mater-ma.
**********
Namnag o unn eur pàn deuth Sherlock Holmes arta warlergh y vysyt. Yth esa ow sensy in y dhorn pîss paper blou, leun a nyverow ha geryow screfys dre hast.
“My a whythras lyther kemyn an wreg yw marow,” yn medh. “Rag determya y styr ewn, yth o res dhymm reckna an present prîsyow a’n kevarhow mayth yw an pÿth kemynys. Pàn veu an wreg marow, an rentys warbarth o £1,110 ogasty, mès i’n tor’-ma, awos coodh an prîsyow amêthek, ny vedhons y moy ès £750. Y hyll pùb myrgh recêva rent a £250 mar teu ha demedhy. Yth yw apert, dhana, mar mynn oll aga dew demedhy, an pollat-ma ny’n jevyth ma’s gober truan; hag unn demedhyans iredy a wrussa y evredhy pòr vrâs. Ow dywysycter hedhyw myttyn ny veu gwybessa, drefen otta dùstuny dell eus dhodho chêson a’n very creffa rag lettya neb maryach. Now, Watson, an dra yw re sad heb strechya, spessly awos bos an cothwas ow codhvos ny dhe vellya in y negycyow; ytho, mars osta parys, gas ny dhe elwel càb ha mos dhe Waterloo. Fest sensys vedhaf dhyso mar settyth dha revolver in dha bocket. An Eley Nyver 2 yw argùment bryntyn warbynn tus jentyl a wor dyfeleby gwelyny dur dhe golmow. Henna ha scubylen dens a vÿdh, dell hevel, oll agan fardel.”
In Waterloo ny a spêdyas kemeres train dhe Leatherhead, may whrussyn gobrena scavgarr tavern an gorsaf ha drîvya peder py pymp mildir dre fordhow teg Surrey. An jÿdh o perfÿth, hag i’n ebron y whelyr howl splann ha tysk a gloudys gwlanek. An gwÿdh ha’n kewÿdh ryb an fordh, yth esens ow tôwlel an kensa skyll glas, ha’n air lenwys a sawor plesont an dor glÿb. Dhymmo yth hevelly contrast coynt inter dedhewadow wheg an gwaynten ha’n whelas hegas-ma esen ny ow lavasos. Yth esa ow howeth a'y eseth i’n scavgarr arâg, ha’y dhywvregh plegys, ha’y hot tennys dres y lagasow, ha’y elgeth droppyes wàr y vrèst, sedhys in preder pòr dhown. Desempys ev a blynchyas bytegyns, ha’m frappya wàr scoodh, ha poyntya dres an prasow.
“Mir dy!” yn medh.
Park plynsys gans lower prenn a ledry lent in bàn, ow tew’he bys in lon awartha. Balegys in mes a’n branchys yth o tâlyow ha nenbren loos neb mansyon coth glân.
“Stoke Moran?” a leverys.
“Eâ, syra, otta chy Doctour Grimesby Roylott,” yn medh an lewyor.
“Y wher ober byldya ena,” Holmes a leverys; “ha ny ow mos dy.”
“Ot an dreveglos,” yn medh an lewyor, ow sîna dhe vonny tohow nebes aglêdh; “saw mar mynnowgh hedhes sconha dhe’n chy, why a yll tremena an trap-ma, hag indelha dos wàr an trûlergh dres an gwelyow. Otta va, mayth usy an venyn ow kerdhes.”
“Ha’n venyn, certus, yw Mêstresyk Stoner,” a verkyas Holmes, ow skewya y lagasow. “Eâ, ny a wra mos dell esos ow profya.”
Ny a skynnyas ha tyly an viaj, ha’n scavgarr êth meur y dros wor’tu ha Leatherhead dhe dre.
“I’m gwelha breus,” yn medh Holmes pàn esen ny ow crambla wàr an trap, “y fynnen vy fâcya dhe’n gwas-ma ny dhe vos devedhys avell pensery, pò dhe negys dyblans. Rag stoppya y whedhlow pàr hap. Dùrda dhe why, a Vêstresyk Stoner. Dell welowgh, ny a wrug oll warlergh agan promys.”
Agan client a’n myttyn a fystenas in rag dh’agan metya, ha’y bejeth ow showya hy joy. “My a’gas gorta mar frommys,” hy a grias, ow shakya dêwla genen yn tomm. “Yma pùptra in plit dâ. Doctour Roylott yw gyllys dhe Loundres, ha dre lycklod ny vÿdh ow tos tre kyns gordhuwher.”
“Ny a gemeras plesour solabrÿs a’n doctour ha’y aswon,” yn medh Holmes, hag wàr verr lavarow ev a lînennas an pÿth a wharva. Mêstresyk Stoner a wynnas bys i’n min pàn woslowy.
“A Dhuw!” hy a grias. “Ev a’m sewyas ytho.”
“Indelha yth hevel.”
“Ev yw mar fel, na woram nefra ov diogel. Pÿth a lever pàn deffa arta?”
“Res yw dhodho gwardya y honen, awos desky bos den orth y helghya, yw moy fel agesso ev. Res yw gàs gorra gàs honen dhyworto haneth in dann alwheth. Mar pÿdh garow, ny a’gas kemmer in kerdh dh’agas modryp in Harrow. Now, res yw dhyn ûsya agan termyn dhe’n gwelha, ytho hùmbrank ny dyson dhe’n chambours a vynnyn examnya.”
An chy o gwrÿs a veyn loos ha namys gans kewny: unn rann uhel i’n cres ha dyw askel stummys, kepar ha pawyow canker, o istynys a bùb tu. In unn askel an fenestry o trogh ha barryes gans plankys, ha part codhys o an to, crellas gwir. Scant nyns o an rann gres in gwell studh, saw an askel dhyhow o moy modern, ha’n lennow tewl wàr an fenestry, ha’n mog glas ow troyllya in mes a’n chymblys in bàn, a dhysqwedhy fatell esa an teylu tregys omma. Scaffotys o derevys dhe’n fos wàr an dewetha penn, ha’n menweyth o terrys, saw nyns esa gonesyas vÿth dhe weles in termyn agan vysyt. Holmes a gerdhy wàr an glesyn dygempen yn lent lowr, hag examnya an fenestry a'n tu’vês gans attendyans tynn.
“Yma an fenester-ma, dell dybaf, ow longya dhe’n chambour may fedhowgh why ow cùsca, an fenester gres dhe’th whor, ha’n fenester nessa dhe’n chif-serneth ow longya dhe rom Doctour Roylott?”
“Poran. Mès lemmyn my a gùsk i’n chambour cres.”
“Amendyans hedre vo in ober, dell wòn convedhes. Saw my a lavarsa nag eus otham brâs amendya penn an fos-na.”
“Nyns esa otham vÿth. Yth o cavanscus, dell gresaf, rag ow herdhya vy dhia’m chambour.”
“Â! ass yw sùjestus. Now, a’n tu aral dhe’n askel gul-ma y kefyr an dremenva mayth usy an try chambour-ma owth egery in mes anedhy. Yma fenestry dhedhy, heb mar?”
“Eus, mès fenestry pòr vian. Re gul dhe bassya dredhans.”
“Rag why, agas dew, dhe dhegea gàs darajow nosweyth, ny ylly den vÿth dos dh’agas chambours a’n tu-na. Now, a mynnowgh mos mar pleg ajy dh’agas chambour ha barrya keasow gàs fenester?”
Mêstresyk Stoner a’n gwrug, ha wosa examnya gans rach der an fenester egerys, y whelas Holmes, dre nerth pùb maner, egery an keas heb spêda. Nyns esa bùlgh vÿth may hylly den pockya collel rag lyftya an barr. Ena gans y wedryk ev a brovas an bahow, saw yth êns y gwrÿs a horn solyd, byldyes fast aberth in gweyth crev an veyn. “Hm!” yn medh, ha cravas y elgeth in ancombrynsy. “Ow damcanieth nyns yw heb certan caleterow. Ny yll den vÿth passya der an keasow-ma pàn vowns y barryes. Wèl, gesowgh ny dhe weles mara mynn an tu aberveth shînya golow wàr an mater.”
Daras bian a lêdya dhe’n dremenva wynngalhys mayth esa an try chambour owth egery dhedhy. Holmes a sconyas examnya an tressa chambour, ytho ny a dheuth ajy dhe’n secùnd anodhans, may whre Mêstresyk Stoner cùsca i’n present termyn, ha may whrug hy whor cafos hy thenkys. Rom cles o va, gans nen isel hag olas ledan, warlergh fassyon treven coth an pow. Yth esa kyst dyllas a golour gorm in unn gornel, gwely cul ha gwynn y ballen in cornel aral, ha moos omwysca a’n tu cledh dhe’n fenester. An taclow-ma, gans dew jair gwel bian, o cowl-vebyl an rom, marnas pedrak a leurlen Wilton i’n cres. An plankys ha panellow an fosow o prenn derow, gorm, prevesek, mar goth ha dyslywys may hylly bos dedhyes dhe’n kensa derevyans a’n chy. Holmes a dhros unn a’n chairys dhe gornel hag esedha in taw, ha’y dhewlagas ow whythra adro hag adro hag in bàn ha dhe’n dor, ow studhya an chambour in oll y vanylyon.
“Ple ma an clogh-na ow kemunessa?” ev a wovynnas wàr an dyweth, ha poyntya dhe denn clogh, tew dhe’n dorn, ow cregy ryb an gwely, may feu hy crîbell growedhys wàr an bluvak.
“Yth yw omdevys gans rom gwethyades an chy.”
“Moy nowyth, dell hevel, ès an taclow erel.”
“Eâ – keworrys nans yw dyw bledhen.”
“Dha whor, my a sopos, a’n govynnas?”
“Na wrug. Ny’n ûsyas bythqweth, kemmys a wor’vy. Pùb termyn y whren ny kerhes agan tregeredhow agan honen.”
“In gwir, ny via otham vÿth i’n tyller-na a denn clogh mar deg. Gwrewgh ascûsya nebes mynysow hedre viv ow whythra an leur-ma.” Ev a dôwlys y honen flat dhe’n leur, ha’y wedryk in y dhorn, ha cramyas uskys in rag ha wàr dhelergh, owth examnya an crigow inter an plankys yn clos. Ena in ketelma ev a wrug examnya an gweyth prenn mayth o an chambour panellys ganso. Ev a gerdhas worteweth dres an rom bys i’n gwely ha meras stark orto, pols dâ, ha’y wolok ow resek an fos in bàn ha dhe’n dor. Ev a gemeras tenn an clogh worteweth in y dhorn ha’y denna yn fen.
“Re’m fay, clogh cog ywa,” yn medh.
“A ny wra seny?”
“Na wra. Nyns yw jùnys unweyth dhe wyver. Tra pòr goynt. Why a wel lemmyn bos an tenn stagys dhe vagh knack a-ugh egor bian an airel.”
“Ass yw henna gocky! Ny’n merkys kyns.”
“Pòr stranj!” Holmes a’n tennas in unn omwovyn. “Nebes teythy pòr dhybarow a’n jeves an chambour-ma. Rag exampyl, pan byldyor fol a vynsa egery airel in ken rom aberveth, mar calla hy egery, heb moy trobel, i’n air avês dhe’n chy?”
“Kefrÿs an dra-na yw arnowyth lowr,” yn medh an venyn.
“Gwrÿs gans tenn an clogh i’n kettermyn?” a wovynnas Holmes.
“Eâ, y feu nùmber a jaunjys bian i’n termyn-na.”
“Ha fest coynt aga gnas – tenn clogh cog, hag airel heb airella. Gans agas cummyas, a Vêstresyk Stoner, ny a whyther lemmyn i’n rom moyha aberveth.”
Rom Doctour Grimesby Roylott o brâssa ès chambour y elses, saw yth o meblys plain. Gwely camp, estylennek prenn ha leun a lyfryow, lies teknegyl aga gnas, cader vrehek ryb an gwely, chair prenn plain orth an fos, tâbel rownd, ha cofyr saw, brâs hag a horn, yth o an re-ma an chif-taclow a welsons y. Holmes a gerdhas lent adro hag examnya kenyver onen anodhans gans glewder sherp.
“Pandr’eus ino?” ev a wovynnas, ha tava an cofyr saw.
“Paperyow negys ow altrow.”
“Ô? a welsys dhan aberveth?”
“Unweyth only, nans yw nebes bledhynnyow. Dell esof ow remembra, ev o leun a baperyow.”
“Nyns eus cath ino, rag exampyl?”
“Nag eus. Ass yw tybyans stranj!”
“Wèl, merowgh orth hemma!” Ev a gemeras sowcer bian a leth esa settys warnodho.
“Nâ, nyns eus cath dhyn. Saw yma chytrak ha baboun.”
“Eâ, heb mar! Wèl, nyns yw chytrak ma’s cath vrâs, saw my a dhowt na wrussa sowcer scant a leth y walha. Unn poynt my a garsa determya.” Ev a blattyas dhyrag an chair prenn hag examnya an sê gans attendyans a’n brâssa.
“Gromercy dhywgh. Hèn yw cler qwit,” yn medh, ha sevel in bàn ha gorra y wedryk dh’y bocket. “How! Omma neppÿth dhe les!”
Tra a veu kechys gans y wolok, ha hèn o scorja bian ky, esa cregys wàr unn cornet a’n gwely. An scorja o stummys in torgh ha kelmys rag gwil cabester a gorden whyp.
“Pana vreus a hemma, Watson?”
“Scorja kemmyn lowr yw. Saw ny worama prag yth yw kelmys.”
“Henna nyns yw mar gemmyn. Govy an bÿs pàn vo drog! Ha’n bÿs a vÿdh lacka vÿth pàn wrella den sley trailya y brÿs in trespasseth. Lemmyn, a Vêstreseyk Stoner, my re welas lowr, ha gans agas cummyas ny a gerdh wàr an glesyn in mes.”
Bythqweth ny welys fâss ow hothman mar grym na’y dâl mar dewl dell o va pàn wrussyn gasa tyller an whythrans-ma. Ny a gerdhas nebes troyow wàr an glesyn, ha ny vynna Mêstresyk Stoner, naneyl ny vynnen vy, goderry y brederow kyns ès ev dhe dhyfuna a’y hunros jorna.
“Res yw porrês dhywgh, a Vêstresyk Stoner,” yn medh, “sewya ow hùssulyow in pùb fordh.”
“My a wra henna sur-redy.”
“An mater yw re sad heb hockyans vÿth. Agas bêwnans martesen a hang wàr wostythter.”
“Inter agas dêwla yth esof yn tien.”
“I’n kensa le, res yw dhymm, dhe’m cothman kefrÿs, spêna an nos in agas rom.”
Yth esen vy, kefrÿs Mêstresyk Stoner, ow meras warnodho meur agan marth.
“Eâ, res yw indelha. Gesowgh vy dhe styrya. Hèn yw tavern an dreveglos, dres ena, dell gresaf?”
“Yw. Hèn yw An Gùrun.”
“Pòr dhâ. A vÿdh agas fenestry dhe weles alena?”
“Certan.”
“Res yw dhywgh remainya i’gas rom, dre gavanscus drog penn, pàn deffa gàs altrow tre. Ena, pàn y’n clôwowgh ow mos dhe’n gwely, res yw dhywgh egery keasow agas fenester, dialwhedha, gorra an lugarn dy avell sin dhyn, hag omdenna yn tawesek, gans myns a vÿdh otham dhywgh anodho, dhe’n chambour may fedhowgh tregys kyns. Ny’m beus dowt vÿth, in despît dhe’n ober amendya, why a yll omweres ena unn nos.”
“Gallaf, êsy.”
“Pùptra ken a vÿdh gesys inter dêwla ny.”
“Saw pandra wrewgh why?”
“Ny a wra spêna an nos i’gas rom, ha ny a whyther skyla an sownd a wrug agas trobla.”
“Dell gresaf, a Vêster Holmes, agas preder a dheuth solabrÿs dhe’n skyla,” yn medh Mêstresyk Stoner, ha settya hy dorn wàr vrehel ow howeth.
“Deuth pàr hap.”
“Dhana, abarth Duw, leverowgh ow freder vy mars yw va ewn, ha mar peu hy marow dre neb brawagh sodyn.”
“Nâ, dell dybaf, indelha ny veu, saw dre neb skyla moy tavadow. Ha lemmyn, a Vêstresyk Stoner, res yw dhyn dyberth, rag mar teffa Doctour Roylott ha dewheles ha’gan gweles ny, euver via agan viaj. Benatuw, ha bÿdh a golon dhâ, rag mara mynnyth gwil an pÿth a wrug avy brenya, why a yll bos sur a’n perylyow usy ow tegensewa dell wren ny aga defendya dhe ves.”
My ha Sherlock Holmes ny gefsyn caletter vÿth ow kemeres chambour ha parleth ganso i’n tavern An Gùrun. Ymowns y wàr an leur avàn, hag in mes a’gan fenester ny a ylly aspia yet an rôsva hag askel Chy Manor Stoke Moran – an unn askel o trigva vew. Dworenos ny a welas Doctour Grimesby Roylott dhe dhrîvya dreston, ha’n abô cowrek y semlant ryb fygùr bian an boya esa orth y lewyas. Y feu dhe’n maw neb caletter scav pàn vynna egery an yet poos a horn, ha ny a glôwas an uj hos a lev an doctour ha gweles an sorr pàn shakyas ev dewdhorn degÿs wàr y bynn. An scavgarr êth in rag, ha wosa nebes mynysow ny a welas golow ow spryngya desempys in mesk an gwÿdh pàn veu an lugarn anowys in onen a’n parledhow.
“A wosta, Watson?” yn medh Holmes, ha ny a’gan eseth in tewolgow tew’ha. “Yth esof ow perthy danjer pàn garsen ty dhe dhos genama haneth. Yma elven dhyblans a beryl.”
“A allama gwil gweres dhis?”
“Martesen y fia dha bresens a bris dres ehen.”
“Dhana my a dheu genes heb mar.”
“Ty yw pòr guv.”
“Y leveryth peryl. Ty a welas moy yn apert i’n chambours-ma ès dell o hewel dhymmo vy.”
“Na welys, saw my a recknas, lyckly lowr, nebes moy in mes a’n dùstuny. Ty a welas sur an keth pÿth a welys vy.”
“My ny welys coyntys vÿth marnas tenn an clogh, ha pan porpos eus dhe honna, res yw alowa na allaf desmygy.”
“Ty a welas an airel kefrÿs?”
“Gwelys, saw restry egor inter dew rom, dhe’m breus ny vÿdh tra dres ûsadow. Yth o mar inn, scant na alsa logosen vrâs passya dredho.”
“My a wodhya ny dhe gafos airel, kefrÿs kyns ès bos devedhys dhe Stoke Moran.”
“A Holmes caradow!”
“Ogh, godhyen dhe wir. Eus cov dhys y leverys hy, in hy derivadow, fatell ylly hy whor clôwes odour cygar Doctour Roylott? Now, yth esa desempys ow ry preder dhymm bos, heb dowt, neb kemunessa inter an dhew jambour. Ny ylly bos ma’s onen bian, poken y fia merkyes in whythrans an cùrunor. My a soposyas airel.”
“Saw pana vyshef eus in henna?”
“Wèl, yma keslam coynt a dhedhyow dhe’n lyha. Airel a veu gwrÿs, corden a veu cregys, ha benyn esa ow cùsca i’n gwely a veu marow. A ny hevel tra dh’y nôtya?”
“Ny welaf kevren vÿth bys i’n eur-ma.”
“A wrusta aspia tra pòr stranj ow tùchya an gwely-na?”
“Na wrug.”
“Ev o strothys dhe’n leur. A welsys gwely bythqweth o stagys in ketelma?”
“Na welys in gwir.”
“Ny ylly an venyn chaunjya tyller hy gwely. Res o dhodho remainya pùb termyn i’n keth le, mayth esa an airel ha’n lovan – dell yllyn hy henwel, rag yth yw plain nag o hy bythqweth porposys avell tenn clogh.”
“Holmes,” my a grias, “yth esof ow qweles yn tyscler, my a grÿs, an pÿth a vynta hyntya. Knack adermyn on ny rag lettya neb tebel-ober sotel.”
“Sotel lowr, tebel lowr. Medhek pàn gammwrella, y’n jeves mesk an felons an kensa le. Yma dhodho bolder ha skians. Yth o Palmer ha Pritchard nyverys inter chif-esely aga galwans. Yma an den-ma ow qweskel whath downha, saw ny a yllvyth, dhe’m breus, Watson, gweskel downha vÿth. Mès y teu dhyn scruthow lowr kyn penn an nos; gas ny dhe dùchya pib gosel, ren ow thas, ha trailya gàn preder nebes ourys dhe neppÿth a vÿdh moy jolyf.”
**********
Naw eur, ogas lowr, an golow mesk an gwÿdh a veu dyfudhys, ha pùptra o tewlder in qwartron Chy an Manor. Yth êth dew our tremenys yn lent. Ha desempys, pàn esa an clockys ow qweskel unnek eur, golow glew ha dygoweth a shînyas knack aragon.
“Awot agan arweth,” yn medh Holmes, ow sevel strik in bàn; “dhyworth an fenester gres.”
Pàn esen ny ow tepartya y feu geryow keschaunjys gans ost an chy, rag clerhe y carsen ny vysytya neb cothman i’n eur holergh kyn fe, ha ny dhe bassya martesen ena an nos. Heb let ny a dheuth dhe’n fordh dewl, ha gwyns yêyn owth herdhya wàr agan fâss, hag unn golow melen ow terlentry dhyragon der an tewolgow rag agan gedya in negys mar dhu.
Entra lowarth an mansyon ny veu cales, rag yth esa lies aswy dylabedhys in fos coth an park. Ny a gerdhas in mesk an gwÿdh, drehedhes an glesyn, ha tremena dresto; ha ny o parys dhe entra der an fenester pàn wibyas fygùr in mes a vonny lorwÿdh i’n semlant, dell hevelly, a flogh hager-gammys, neb a dôwlys y honen dhe’n gwels in unn omnedha gans oll y esely, ena ponya scav dres an glesyn ha mes a wel i’n tewlder.
“A Dhuw!” my a whystras. “A welsta henna?”
Holmes o mar sowthenys rag pols avella vy. Y dhorn a dhegeas kepar ha byns wàr gonna ow bregh in y frommans. Ena ev a wharthas tròm-isel ha gorra y vin dhe’m scovarn.
“Otta mêny plesont,” ev a hanajas. “An baboun yw henna.”
Maneruster an doctour, gwetha bestas estrednek, o gyllys a’m cov. Y’n jeva chytrak inwedh. A’n kefyn wàr agan scodhow dyson? Scafhÿs veu ow freder, my â ragtho – wosa sewya exampyl Holmes ha remuvya ow skyjyow – pàn deuth avy worteweth aberth i’n chambour. Ow howeth a dhegeas an keasow heb tros, treusperthy an lugarn dhe’n voos, ha scubya golok adro dhe’n rom. Yth o pùptra dell welsyn in golow an jÿdh. Ena ev a slynkyas dhymm in nes, ow qwil trompet a’y dhorn, ha whystra i’m scovarn unweyth arta, mar isel, nag o va êsy dhe dhecernya y lavar:
“Son bian kyn fe, ha porpos ny oll dhe goll.”
My a inclynyas ow fenn rag sîna my dhe gola orto.
“Res yw sedha heb golow. Ev a’n gwelsa der an airel.”
Hag inclynya arta.
“Nag â dhe gùsk; pàr hap dha vêwnans a hang warnodho. Sens dha bystol yn parys: y halsa bos otham. My a sedh wàr denewen an gwely, ha ty wàr an gader-na.”
My a gemeras ow revolver in mes ha gorra wàr gornet an voos.
Gans Holmes yth esa gwelen hir ha tanow, ha homma ev a settyas wàr an ballen wely. Rypthy ev a worras box tanbrennyer ha stùbba cantol. Ena ev a dhyfudhas an lugarn, ha ny o gesys in tewlder.
Fatla allama ankevy gôlva mar uthyk? Ny glôwen son vÿth, ny glôwen anal vÿth, saw my a wodhya bos ow howeth a’y eseth, ha’y lagasow egerys, bohes troos’hÿs dhyworthyf, ha’n kethsam plit a dennva frommys dhyn agan dew. Yth esa an keasow ow lettya pùb dewyn golow, ha ny ow cortos in tewlder dien. Avês y feu cry traweythys a edhen nos, hag unweyth wàr an very fenester kyny hir, o draylys kepar ha garm a gath, rag afydhya bos an chytrak ow ponya fre in gwir. I’n pellder ny a glôwa an tonyow down a glock an bluw, ow seny bryntyn pùb qwarter our. Ass êns y hir, an lies qwarter-na! Dêwdhek eur a weskys, hag unn eur, dyw eur, teyr eur, ha whath yth esen ny a’gan eseth, ow cortos in taw, pynag a wharva.
Adhesempys, unn pols cot, y feu dewyn golow, le mayth esa an airel, ha hemma ow vanyshya dystowgh, saw y’n sewyas odour crev a oyl leskys hag a olcan tommys. Res o nebonen i’n nessa rom dhe anowy lantern tewl. My a glôwas sownd isel a wayans, ena y tewys arta, kynth esa an odour ow mos creffa. Dres hanter-our my a goslowy a’m eseth yn fen. Ena, desempys, ken sownd a veu clôwys – sownd pòr vedhel, pòr hebascus, kepar ha son styf êthen, ow scappya in mes a galtor heb hedhy. I’n very prÿs ma’n clôwsyn, Holmes a lammas dhywar an gwely, tùchya tanbren, ha cronkya gwyls gans y welen wàr denn an clogh.
“A’n gwelta, Watson?” ev a grias. “A’n gwelta?”
Saw ny welys tra vÿth. Kettel dùchyas Holmes an tanbren, my a glôwas whyban isel cler, mès drefen an golow sodyn, luhesys i’m lagasow sqwith, ùnpossybyl o dhymm aswon an pÿth esa ow hothman ow cronkya mar arow. My a ylly, bytegyns, gweles y fâss dell o mortal gwynn ha leun a scruth ha cas.
Ev a cessyas gweskel ha pàn esa ow meras orth an airel in bàn y teuth in taw an nos unn cry na glôwys vy bythqweth sownd moy scruthus agesso. An cry êth uhelha ha uhelha, garm hos hy fainys, hy own, hy sorr, oll kemyskys in unn scrij uthyk. Yth yw whedhlys fatell wrug an cry-na, i’n dreveglos hag i’n pronterjy pell kefrÿs, dyfuna an gùscadoryon in mes a’ga gwely.
“Py styr yw henna?” yn medhaf, brâs ow marth.
“Bos an dra conclûdys,” Holmes a worthebys. “Ha martesen, byttele, conclûdys yn tâ. Kemmer dha bystol, ha gas ny dhe entra in rom Doctour Roylott.”
Ev a wrug anowy an lugarn ha’m hùmbrank, sad y vysach, bys i’n dremenva. Dywweyth ev a gnoukyas wàr dharas an chambour heb gorthyp vÿth a’n tu aberveth. Ena ev a’n egoras hag entra, ha my knack adrÿv dhodho, ha’n pystol antyllys i’m dorn.
Syght dybarow a gefsyn ny. Wàr an tâbel yth esa lantern tewl ha’y geas hanter-egerys, ow tôwlel dewyn splann a wolow wàr an cofyr saw a horn, ha’y dharas nag o cowl-dhegÿs. Ryb an tâbel-ma, wàr an jair prenn, yth esa Doctour Roylott a’y eseth ha gon chambour, loos ha hir, in y gerhyn, mayth o an ufernyow noth balegys in danno, ha whybanoryon Tùrkek rudh ow cudha y dreys. Wàr y dhêwlin yth esa carn cot an scorja hir a wrussyn ny merkya in golow an jÿdh. Y elgeth o trailys in bàn ha’y lagasow fastyes in golok uthyk stark wàr gornet an nen. Ow cùruna y dâl, ev a’n jeva band melen coynt, brith ha gell y batron, ha hemma o kelmys, dell hevelly, adro dh’y benn yn tynn. Pàn deuthyn ny hag entra, ny wrug ev na son na môvyans vÿth.
“An band! an band brith!” a whystras Holmes.
My a wrug unn stap in rag. Wàr nùk an garlont stranj a dhalathas gwaya, ena mes a’y vlew yth omdherevys an penn diamond berrdew ha’n conna hothfys a bewa unn serpont casadow.
“Nader gersek yw!” Holmes a grias; “an serpont moyha venymùs in Eynda. Y feu hemma marow deg secùnd wosa bos brathys. Y fÿdh garowder, in gwrioneth, ow kil-lamma wàr an eyl den garow, ha’n plottyor ow codha i’n pyt a wra palas rag y gela. Gesowgh ny dhe bockya an creatur-ma dh’y fow arta, hag ena ny a yll remuvya Mêstresyk Stoner dhe neb tyller a dhiogeleth ha gwil derivadow dhe greslu an conteth.
Kepar dell wrug côwsel, ev a dennas an whyp ky strik in mes a dhorn an corf marow, tôwlel an cabester adro dhe gonna an scantek ha’y denna dhywar y hager-esedhva; ena ev a’n dog orth cowl-hÿs an vregh ha’y dôwlel i’n cofyr horn, a veu uskys degÿs.
**********
An re-ma yw an fêthyow gwir a vernans Doctour Grimesby Roylott, dynasyth a Stoke Moran. Nyns yw res hirhe an acownt, yw solabrÿs re vrâs y hirder, dre styrya fatla dhressyn an nowodhow trist dhe’n voren vrawehys; fatla wrussyn hy gorra gans train an myttyn dhe jeryans hy modryp dhâ in Harrow; fatla veu ervirys, in proces lent an whythrans sodhogyl, an doctour dhe gafos y denkys pàn wrug gwary yn anfur gans best na yll bos dovys. An nebes remnant na wrug avy desky a’n câss na whath, hèn o derivys dhymm gans Sherlock Holmes pàn esen ny ow viajya ternos dhe dre.
“My a dheuth,” yn medh, “in determyans cowal camdybys – pÿth a dhysqwa, a Watson ker, pan peryllys a vÿdh growndya kenyver rêsnans wàr vanylyon nag yw lowr. Presens an gwyllyow, ha’n ger ‘band’ ûsys, heb mar, gans an voren druan rag styrya an semlant aspies gensy wàr hast dre wolow hy thanbren – hemma oll warbarth a’m settyas in helerghyans camm. Ny allaf ma’s clêmya meryt, awos my dhe dhasconsydra ow stauns heb let pàn veu dhymm cler, bytegyns, pynag oll a vo an peryl wàr nebonen i’n rom, ny ylly hemma dos na der an fenester na der an daras. Ow lagas a veu dynyes scon, dell wrug avy leverel solabrÿs, dhe’n airel-ma, ha dhe denn an clogh o cregys bys i’n gwely. Pàn veu kefys ev dhe vos cog, ha’n gwely dhe vos strothys dhe’n leur, my a wrug heb namoy drogdyby fatell esa an lovan ow servya avell pons rag neppÿth a vynna tremena der an toll ha dones dhe’n gwely. An nôcyon a serpont a dheuth dewhans dhe’m brÿs, ha pàn y’n coplys vy dhe’m godhvos tell esa dhe’n doctour lanwes a vestas Eyndek, my a hevelly bos devedhys dhe olow ewn. Ûsya sort a venym na ylly bos prevys gans neb assay kemegyl, yth o very tra a wrella tyby den sley ha dybyta ha deskys meur i’n Ÿst. Toth brâs an effeth a venym a’n par-na a vedha kefrÿs, dhyworth y savla ev, poynt dâ y brow. Ny alsa ma’s cùrunor a'n lemmha lagasow decernya an dhew dellyk munys a dhysqwedhy an dens gwenynek ple whrussons y gwil aga whel. Ena my a brederys a’n whyban. Heb mar, res o dhe’n doctour daskelwel an serpont, kyns ès golow an myttyn dh’y dhyskevra dhe’n vyctym. Ev a’n descas, lyckly lowr dre leth kepar dell welsyn ny, rag dewheles dhodho pàn ve somonys. Ev a vynna y dhelyfra der an airel i’n eur a jùjya ev dhe vos gwelha, hag ev certan y fedha an serpont cramyas an lovan dhe’n dor ha londya wàr an gwely. An vyctym a vedha brathys, bò ny vedha; hy a scappya martesen pùb nos dres seythen; mès abrÿs py holergh ny ylly hy saw merwel.
“My a dheuth i’n determyans-ma kyns ès entra dhe’n chambour. Dre whythra y jair, my a wrug convedhes ev dhe vos ûsys dhe sevel warnodho in bàn, dell esa otham, heb mar, rag hedhes an airel. Pàn welys an cofyr saw, an sowcer a leth, ha cabester an gorden whyp, yth o fest lowr rag gorra pynag oll remnant a dhowt dhe ves. Clankyans an olcan, dell veu clôwys gans Mêstresyk Stoner, o gwrÿs pàn dhegeas hy altrow, pòr apert, daras an cofyr awos y dregor uthyk wàr hast. Ha ty a wor myns a wrug vy, lemmyn devedhys dhe’m determyans, rag dry an mater in dùstuny. My a glôwas an serpont kettel sias ev, ha ty orth y glôwes heb dowt kefrÿs, ha my a wrug tùchya tanbren adhesempys.
“May whrusta y dhrîvya der an airel.”
“Inwedh may whrug vy trailya an best warbynn y vêster i’n tu aral dhe’n fos. Stewanys o an serpont dre rann a’n strocosow a’m gwelen, ha’y growsecter naturek mar sordys, mayth omsettyas sket wàr an kensa den a veu ganso spies. I’n fordh-ma my yw omgemerys, heb dowt, rag mernans Doctour Grimesby Roylott, mès henna scant ny vÿdh begh poos dhe’m conscyans.”
GERVA – GLOSSARY
Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).
On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition
If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).
The system of notation in the following list is the same as in Gerlyver Kescows 2nd edition. In particular, the symbol ‖ indicates a word with two stresses of more or less equal force, and an underlining shows a single stress when it does not fall on the penultimate syllable of the word.
In the Engish original the word gypsies is used to refer to the Traveller community that figures in the story. A Cornish word jypsons was coined in modern times as an equivalent for this appellation. But nowadays these terms are no longer regarded as acceptable discourse, whether for Roma people or for Travellers more generally. The translation here employs the word gwyllyow which does not imply any particular ethnicity.
The Cornish loan-words band and bond, related to the English verbs bend and bind, may both refer to a more-or-less circular strip of some material typically used for tying or otherwise fitting around something. In addition, band (but not bond) can be used to designate a small group of like-minded people closely associated together in some activity: musicians, soldiers, Travellers, etc.
abô m hulk
abrÿs adv early
aflythys m aflythyjyon callous person
airel f airellow ventilator
altrow m altrowon stepfather
ambos m ambosow engagement
ambosys adj engaged
amendyans m repairs
amêthek adj agricultural
ancow m death
anfeus m misfortune
anfur adj indiscreet
antel v cock (gun)
artyllery m artillery
arwhythra v survey
ascûsya v excuse
attendyans m attention
baboun m babouns baboon
bacheler m bachelers bachelor
begh m burden
berrdew ‖ adj squat
bonny m bonias cluster
botteler m bottelers butler
boya m boyes lad
brawagh m alarm, terror
bÿs brâs m besias thumb
[bys] venytha phr for ever
bystlek adj bile-shot
càb m cabbys cab
camdyby v be mistaken
cammwil ‖ v go wrong
carn m carnow stock (of whip)
cavanscus m cavanscosow pretext
certus adv surely
cheryans m care
chytrak m chytrakys cheetah
clankyans m clang(ing)
clavel f clavellys mantelpiece
clêmya v claim
cofyr saw m cofrow safe
conar f mania
conclûdya v resolve
consler m conslers advisor
conteth m contethow county
contrast m contrast
copla v couple
cothwas ‖ m cothwesyon ‖ old man
coverchyf m coverchyvys (hand)kerchief
cowal adv entirely
cowethya v associate
crackyans m crackle
crehylly v convulse
crehyllyans m convulsion
crenel m crenellys parapet
crîbell f crîbellow tassel
crowsecter m bad temper
cruelta m cruelty
crygh a lâss phr lace frill
cùppa m cùppys cup
cùrunor m cùrunoryon coroner
cùrunyk f cùrunygow tiara
cùscador m cùscadoryon sleeper
cygar m cygarow cigar
damgeal m intuition
dasconsydra v reconsider
daskelwel v recall
dedhya v date
degensewa v impend, threaten
dehesy v hurl
derow col derowen oaks
destans m evidence
determyans m conclusion
devos f devosow custom
dewdhorn col [pair of] fists
dewhans adv immediately
dor plynsys m dorow plantation
drog-aqwytya ‖ v be ungrateful
droppya v drop
duryor m duryoryon survivor
dworenos adv at dusk
dydhemeth adj maiden
dydremen adj impassable
dyfeleby v deform
dygempen adj untidy
dylabedhys adj dilapidated
dyslywa v discolour
dyson adv at once
dysprevy v disprove
dywia v unravel
egor m egrow opening
elses f elsesow stepdaughter
er m eryon heir
erytus adj hereditary
estylennyk f estylenygow small shelf
evredhy v cripple
ewnleverel ‖ v be correct (when speaking)
Eyndek adj Indian
felon m felons felon
flat adv flat
fow m fowys den
frockcôta ‖ m frockcôtys ‖ frock-coat
fyslak adj restless
fysment m fysmens countenance
gadlyng m gadlyngs vagabond
glewder m intensity
gobra v reward
golesky v char
gôlva f vigil
gon chambour m gonow dressing-gown
gorgîs m suspicion
gorlesky v sear
gov du m govyon dhu blacksmith
gre m social position
grym adj grim
gwalha v satisfy (hunger)
gwayans m movement
gwedryk m gwedrygow lens
gwel col wicker
gwenynek adj poisonous
gwethyades chy f gwethyadesow housekeeper
gwynna v whiten
gwynngalghya ‖ v whitewash
gwystlor m gwystloryon gambler
hangya v depend
hapnyans m incident
hebascus adj soothing
hebaskhe ‖ v soothe
hegas adj sinister
helerghyans m detection
helghya v hunt
heweres adj helpful
hot owrlyn m hottys top-hat
hùbbadrylsy m hubbub
hun m sleep
hunek adj sleepy
hunros jorna m hunrosow reverie
idhyl adj paltry
in dêda phr indeed
in ketelha phr in the same way
javal m scoundrel
keas m/v keasow shutter; shut
kekefrÿs adv also (emphatic)
keladow m secrecy
kemegyl adj chemical
kemyna v bequeath
kemynter m commonplace
kemyskyans m mixture
kert ky m kertys dog-cart
kescoweth m kescowetha associate
keslam m keslammow coincidence
kesscrefor m kesscreforyon correspondent
kevarhow pl investments
kevogas adj adjacent
kewÿdh ‖ col hedgerow
kil-lamma v recoil
komyk adj comic
kyny v whine
kyst dyllas f kystyow chest of drawers
lantern tewl m lanterns dark-lantern
lanwes m abundance
ledry v slope
lemen conj except
lesruvaneth ‖ f regency
lon m lonow grove
lorwÿdh ‖ col lorwedhen ‖ laurels
lu helerhy m luyow detective force
lynaja m lineage
mamdra f mamdrevow metropolis
maneruster m affectation
manor m manoryow manor
mansyon m mansyons mansion
marthusy adj marvellous
mellyor m mellyoryon meddler
menweyth ‖ m stonework, masonry
mes a’y rêwl phr uncontrollable
moos omwysca f mosow dressing-table
moren f moronyon girl
morethak adj morose
morgador ‖ m morgadoryon ‖ marine
nader gersek f nedras kersek swamp adder
nama v blotch
nenbren ‖ m roof-tree
newores m dying moments
nosweyth adv at night
ocasyon m ocasyons occasion (cause)
omdherevel v rear up
omnedha v writhe
ooth m zeal, zest
opal m opalys opal
pallen wely f palennow gwely counterpane
panellya v panel
parleth m parledhow sitting-room
pechya v stab
pennser ‖ m pensery architect
plank m plankys board
plottyor m plottyoryon schemer
poltregas pl gaiters
prevesek adj worm-eaten
pronterjy m pronterjiow parsonage
prysonyans m imprisonment
pystol m pystolow pistol
qwyck adj quick
rafna v rob
rêsnans m reasoning
revolver m revolvers revolver
rêwlyans m control
safern m crocus(es)
scantek m scantegyon reptile
scavgarr ‖ m scavgerry ‖ trap
scorja m scorjys lash
scrynkya v snarl
sê m sêys seat
sentens m sentencys sentence
serneth m structure
sherewynsy m wickedness
showya v show
sia v hiss
sket adv straightaway
skewya v shade
skyll col skyllen shoots
socour m aid, help
soladhÿdh adv for a while now
somona v summon
spedhes col brambles
spênans m spênansow expense
spîtya v spite
spryngya v spring up
sqwier m sqwieryon squire
stark adv fixedly
stewany v thrash
strem m strêmys stream
strik adj swift
stùbba m stùbbys stump
stumm m stummow curve
stumma v curve
sùjestus adj suggestive
sur-redy adv certainly
tâl m tâlyow gable
tardhell f tardhellow aperture
tarosvan m apparition
tarya v tarry
tavadow adj tangible
tellyk m telygow puncture
tenn clogh m tennow bell-pull
ter adj passionate
terlentry v twinkle
ternos adv next day
terros m ruin
tia v swear
torgh m tergh coil
trajyk adj tragic
tramor adj overseas
traweythys adj occasional
tregas m residence
tregor m tregoryon occupant
trester m tresters rafter
tròm adv abruptly, suddenly
trompet m trompettys trumpet
tropyk m tropygow tropic
tùchya tan phr strike a light
Tùrkek adj Turkish
ugh-hùmbrynkyas ‖ m ugh-hùmbrynkysy ‖ major
ughvrygadêr ‖ m ughvrygadêrs ‖ major-general
ùllya v howl
unsel adj alone (used with words meaning ‘except’)
venymùs adj poisonous
venytha See [bys] venytha
vossawya v bestow freely
vysytyores f vysytyoresow female visitor
warneth m consciousness
whedhla v tell (a tale)
whelas m quest
whybanor m whybanoryon slipper
whyp helgh m whyppys hunting-crop
wondrys adj wonderful