An Genesyk Dewhelys - lovinglivingcornish

Thomas Hardy

Fôtôgrafyth Gela Cr

https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/deed.en

Chaptra 1

FÂSS NA VO AN TERMYN Y NÂSYA

Yma Gerva awoles

Dhe androw unn Sadorn a vis Du, ha’n dworenos ogas, ha Ros Egdon efan alês, gwylfos na veu kës bythqweth in park, owth omgolorya gorm, pols ha pols. Ow tegea an ebron yth esa cloud gwynnyk cow, kepar ha tent a vynna tyldya oll an ros in leur.

Awos an skew wannwosek-ma wàr an nev, ha’n glasny a’n duha dres an dor, lînen aga metyans worth an gorwel o merkys cler. I’n contrast lomm-ma yth esa semlant spÿs a nosweyth dhe’n ros, o gorrys kyns an ewn eur astronomek: tewlwolow a veu devedhys dre vrâs warnedhy, ha golow an jëdh i’n ebron whath dyblans. Trehor eythyn mar mirra in bàn, ev a vensa pêsya y whel: mar mirra dhe’n dor, y fensa cowlwul y fagosen ha mos tre. Emlow pell an norvÿs ha’n fyrmament, yth hevellens unn dybarth gwrës i’n mater, hag i’n termyn kefrës. Fâss an ros, drefen lyw an very fysment, y whrug addya hanter our dhe’n gordhuwher: i’n keth maner y hylly lent’he dëdhdardh, trist’he cres an jorna, dargana trèm sad an teweth pàn na ve ma’s nowyth genys, ha crefhe tewder neb hanter-nos heb loor bys in chêson euth ha crèn.

In dêda, worth an poynt-ma in rolyans pùb nos inter an dhew wolow, y talethy wàr dhyfeth Egdon an glory meur hag arbennyk o longus dhedhy, ha ny ylly den vëth leverel ùnderstondyng a’n ros mar ny veuva bythqweth ena in kepar prÿjweyth. Yth o hy dhe glôwes yn corforek pàn na ve dhe weles yn cler. Oll hy styr, hy effeth o kefys i’n eur-ma hag i’n ourys kyns terry an nessa dëdh: ny vedha hy whedhel derivys dhe wir marnas i’n keth prës. An tyller o, heb wow, nes’hevyn dhe’n nos; ha pàn ve an nos owth omdhysqwedhes y fedha tueth tenna warbarth dhe bercêvya in hy skeuslyw ha’y golok. Yth hevelly bos an tolhow ha’n dyppys ow terevel yn tewl rag metya duder an gordhuwher in kescolonecter pur, ha’n ros owth anella tewolgow in mes mar scon dell esa ow codha dhia’n nevow. Tewlyjyon an air ha tewlyjyon an dor, y a glôsya in cowethyans mayth o pob avauncys hanter-fordh.

An tyller o lemmyn leun a warneth hewol. Pàn sedhy ken tra in cùsk ombrederus yth esa an ros, dell hevelly, ow tyfuna lent in unn wolsowes. Pùb nos yth esa hy body Tîtanek, indella, ow cortos neppëth; saw ev a worta in ketelma, dyvuf, nans o lies cansvledhen, dre derstuth in kemmys tra, ma na ylly ma’s gortos (y hyller desmygy) unn dewetha terstuth – an Pervers hag a worfen oll.

Yth o tyller a vynna dewheles dhe’n cov a’n re esa orth y gara gans tremyn a gessenyans coynt ha cuv. Henna, ny’n gwra gwelyow gwastas a flourys ha frûtys, rag nag yns y prest kesson ma’s gans hanvos yw gwell y hanow tùchyng y issew ages an present. Tewlwolow a gesunnya gans tirwel ros Egdon rag dysplegya pëth o meuredhek heb gul own, marthys in y deythy heb bobauns, freth in y geskyans, sempel in y vyns. An noswedhyow ûsys lies torn rag provia moy dynyta dhe bryson ès dhe balys a’n jeffa tâlenep dobyl mar vrâs, y whrêns y dhe’n ros-ma gnas aruhel nag yw dhe gafos wàr neb cor in tyleryow famos rag tecter wor’tonn. Yth yw golok gay maryes yn êsy gans oos yw gay, saw ellas an oos mar ny vo gay. Moy menowgh y sùffras tus orth mockyans neb tyller o re jolyf dh’aga rêson ages orth compressans neb omgelgh o arlywys re yn trist. Egdon garow a vynna plêsya anyen yw moy fin ha moy scant, plêsya emôcyon yw deskys moy agensow, ès an re usy ow cortheby dhe’n tecter yw gelwys sêmly.

In gwiryoneth, yma qwestyon mar nyns usy rain exclûdus an tecter ewngryjyk-ma ow nessa dh’y dhewetha qwartron. Martesen an Nans Tempê nowyth a vëdh dyfethter gwyls in Thûlê: hag enevow denyl owth omgafos in kessenyans nes ha nes gans taclow a’n tu avês a vëdh gwyskys in dyslywder o dyflas dh’agan kenedhel pàn en yonk. Ogas yw an jëdh, dell hevel, ha mar ny dheutha solabrës, pàn vo aruhelder morethak neb gûn, neb mor, neb meneth, an rann unnyk a’n natur a vëdh in acord gans cher an re yw moy prederus in mesk mab den. Ha wosteweth, rag touryst a’n moyha kemmyn, tyller kepar hag Islond a vëdh an keth henna par hap dell yw i’n eur-ma an vynyard ha’n lowarth myrtwëdh in Ewrôp a’n Soth; ha Heidelberg ha Baden a vëdh passys heb aga nôtya pàn wrella fystena dhia’n Alpow bys i’n tewennow Scheveningen.

Y hylly pùb ascetyk dywysyk cresy bos gwir naturek dhodho wàr Egdon dhe wandra: nyns esa ow camdremena or an omjersyans o alowys pàn vynna egery y honen dhe dhelanwes a’n par-na. Colour ha beawta mar vludhyes, yth êns y ertach dhe’n lyha dhe bùb huny. Only in dedhyow hâv pòr hudhyk y teuth hy cher ha tùchya level a lowender. Drehedhys o glewder yn moy ûsys dre jer solempna ages dre jer sompêr, ha glewder a’n ehen-ma a vedha trouvys yn fenowgh in tewolgow gwâv, in enawel, in nywl.

Nena y fedha kesparthecter sordyes in Egdon. An teweth o hy haror; ha’n gwyns o hy hothman. Nena harber o hy dhe spyryjyow stranj; hag y fedha kefys hy bos mammfurv, na veu aswonys kyns, a’n broyow dyrêwl yw convedhys genen yn tyscler, fatell usons y orth agan compassa in hunros an hanter-nos pàn ellen ny in caletter ha fo, ha nefra nyns yns regardys wosa an hunros erna vôns dasvêwys gans golok a’n par-ma.

I’n tor’-ma yth o an ros tyller acordys yn tien gans gnas an den – nyns o na grysyl, hegas, na hager: nyns o na cog, dystyr, na dov; mès, kepar ha’n den, dysprêsys hag owth endurya; ha cowrus ha kevrînek magata in hy undoneth tewl. Dell welyr in persons trigys an eyl dhyworth y gela nans yw pell, yth hevelly bos unygeth ow miras in mes a’y bejeth. Yth esa fâss an dygoweth dhedhy, ow try possybyltas trajyk dhe’n brës.

An pow bohes cooth-ma, deu y fassyon, yw complys in Lyver Dëdh Breus. Y studh yw covnôtys ena avell dyfeth grugek, eythynek, dreysek, – “Bruaria.” Y sew an hës ha’n les in lîgyow; kynth yw myns an mesur lînek auncyent-ma tamm ancertan, yth hevel acordyng dhe’n nyverow y feu leurneth Egdon lehës very nebes bys i’n jëdh hedhyw. “Turbaria Bruaria” – an gwir trehy towargh – yw grauntys in chartours ow tùchya an vro-ma. “Overgrown with heth and mosse,” yn medh Leland, ow tescrifa an keth darn a randir.

Ot omma dhe’n lyha fêthyow a’n tirwel yw dhe ùnderstondya – dùstuny owth hedhes pell, ascorus bys in contentyans warrantus. An dra heb y dhova, an dra Ishmaelus, an dra o Egdon i’n eur-ma: yth o hy an keth hemma a’n kensa dalathfos. Wharheans o escar dhedhy. Dhia dhevedhyans an glasny yth esa adro dh’y dor an keth gwysk gorm ha coth hy gis, o qweth naturek orth hy form heb varya vëth. In hy unn hevys venerabyl yth esa certan gwythien scornya vanyta an dylajow denyl in ges. Nebonen wàr neb ros, ha dyllas trehys ha lywys arnowyth in y gerhyn, ev yw gwyskys in maner moy pò le dygompes. Yma otham, dell hevel, a’n cotha ha sempla dyllas denyl, le mayth yw dyllas an dor mar gessevyn.

Growedha in Egdon, wàr gef dreynen i’n valy cres, inter dohajëdh ha nos dell o an eur-ma, le na ylly lagasow aspia tra vëth a’n bÿs in hans dhe’n pennow ha’n crîbennow a rosvro esa ow lenwel cowl-gompas an wolok; ha godhvos dell o pùptra esa adro hag in danny heb trailya dhia’n dedhyow kenistorek ha mar fast avell an ster a-uhon; y fedha hemma oll ow corra laster dhe’n brës gyllys gans an dowr a jaunj, dhe’n spyrys ow codhevel lash an Nowyth na wor bos temprys. Yth esa dhe’n tyller gwergh glân-ma parhuster auncyent dres kenyver clem a’n mor. Pyw a yll pretendya neb unn mor dhe vos coth? Dystyllys gans an howl, tosys gans an loor, ev yw nowedhys pùb bledhen, pùb dëdh, pùb our. Chaunjys o an mor, chaunjys o an gwelyow, chaunjys o an ryvers, an treveglosyow, ha’n bobel; saw Egdon, hy a remainya. Nyns o hy arenebow mar serth may hylly an gewar dystrôwy, na mar blat may hylly bos vyctym a lîvyow ha godhojyon. Marnas unn henfordh dresty, hag unn crug o cotha whath, yw wharê dhe gompla omma – namnag o an re-ma kefrës gwrysys gans pêsyans hir bys in ascorasow naturek – inwedh an lies afrêwlyster trufyl nyns êns causys gans pyck, ardar, na pal, mès y a remainya avell ewn tavans besias a’n dewetha chaunj geologyl.

An henfordh a veu mencyon anodho namnygen, yth esa hy ow mos dres isella levelyow an ros in lînen stummys a’n eyl gorwel dh’y gela. In rannow pâls yth esa a’y groweth wàr fordh goth a’n pow, o scoren a’n fordh vrâs Roman a’n west, an Via Iceniana, pò Ikenild Street, ha homma in nes. An gordhuwher in dann avîsment, kynth o an tewolgow encressys lowr rag kemysky lyha nâsyow an ros, y feu dhe verkya bos arenep gwynn an fordh ow remainya mar gler ogasty dell o kyns.

This translation is just one in the Cornish series First Chapters of the Classics. Click or tap here for a catalogue of the whole series, with quick links to each item.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

afrêwlyster m afrêwlysterow irregularity

aruhel adj sublime

aruhelder m sublimity

ascetyk adj/m ascetygyon ascetic

ascorus adj productive

astronomek adj astronomical

beawta m beawtys beauty

bludhya v weaken, subdue

bobauns m showiness

camdremena v trespass upon

chartour m chartours charter

clem m clêmys claim

clôsya v close up

compressans m oppression

contentyans m satisfaction

cooth adj known, familiar

cowrus adj colossal

crèn m shake, shaking

crîben f crîbennow ridge, shoulder

dëdhdardh ‖ m dawn

deu adj finished, spent

dhe androw phr late in the afternoon

dreyn col dreynen thorn-bushes

dreysek adj briary

duder m darkness, gloom

dworenos adv at dusk

dyfethter m desolation, waste

dyslyw adj sombre (hue)

dyslywder n sombreness (hue)

dysprêsya v slight

dystyllya v distil

dystyr adj unmeaning

dyvuf adj unmoved

endurya v endure (go on and on)

ewngryjyk ‖ adj orthodox

exclûdus adj exclusive

eythynek adj furzy

fagas col fagosen faggots

famos adj famous, renowned

fo m flight (fleeing)

fyrmament m firmament

geologyl adj geological

glasny m vegetation

glewder m intensity

godhas m godhojyon sediment, deposit

grauntya v grant

grugek adj heathy

grysyl adj ghastly

gwannwosek ‖ adj anaemic, pallid

gwergh adj virgin, inviolate

gwrysa v crystallize

gyllys gans an dowr phr adrift

harber m harberys refuge, home

hegas adj hateful

henfordh ‖ f henfordhow ‖ old highway

hevys m hevysyow smock

hewol adj watchful

hudhyk adj merry

in dêda phr indeed, in fact

inter an dhew wolow phr at dusk

Ishmaelus adj Ishmaelitish

issew m issue

keas v enclose

kenistorek adj prehistoric

kescolonecter m sympathy

keskyans m admonition

kesparthecter m reciprocity

kessenyans m harmony, congruity

kessevyn adj primitive, basic

lash m lashys lash

laster m ballast

lig m lîgyow league

lomm adj bare

Lyver Dëdh Breus m Domesday Book

lyw an fysment phr complexion

mammfurv ‖ f mamfurvyow original

marya v marry

meuredhek adj majestic

mockyans m mockery

morethak adj mournful

myrtwëdh ‖ col myrtwedhen ‖ myrtles

nans m nansow valley, vale

nas f nâsyow feature

nâsya v affect, impinge upon

nes’hevyn ‖ m near relation

ombrederus adj brooding

omgafos v find oneself

omgelgh m environment, surroundings

omgolorya v take on colour

omjersyans m (self-)indulgence

parhuster m permanence

percêvya v perceive

Pervers m Overthrow

pêsyans m continuance

pyck m pyckys pickaxe

rain m rainys reign

rolyans m roll(ing)

ros f rosyow heath

rosvro ‖ f heathland

skeuslyw ‖ m skeuslywyow ‖ shade (hue)

skew f skewyow screen

sompêr adj brilliant

spÿs m while

tavans m touch(ing)

Tempê place-name Tempe

tewder m density

tewlyjyon pl murk, obscurity

Thûlê place-name Thule

Tîtanek adj Titanic

tolgh m tolhow hillock

trajyk adj tragic

trehor eythyn m trehoryon furze-cutter

trèm f look

trist’he ‖ v sadden

towargh col towarhen turf (peat)

tueth m tuedhow tendency

tyldya v cover with a tilt

undoneth m monotony

unygeth m solitude

vanyta m vanity

venerabyl adj venerable

vynyard m vynyardys vineyard

warneth m intentness

wor’tonn phr superficial