An Peder Pluven

A.E.W. Mason

An Assaultyans gans an Brygâd Scav

Lymnans gans Richard Caton Woodville, Junior

Chaptra 1

NOSWEYTH CRYMEA

Kernowek © 2024 Ian Jackson

 Yma Gerva awoles

Y teuth Iscapten Sutch dhe Broad Place kyns ès ôstysy erel Jeneral Feversham. Devedhys veuva pymp eur adro, ha’n dohajëdh leun a howl in cres Efen, pàn wolowy an chy coth a vryckys rudh, byldyes wàr unn leder soth a vreow Surrey, gans tomder a jowal druth in mes a dhownder bagas sabwëdh tewl. Iscapten Sutch a gloppyas der an hel, mayth esa portreyansow an teylu Feversham owth ascendya an eyl a-ugh y gela bys i’n nen, ha mos wàr an terras cauncys wor’tu delergh in mes. Ena ev a gafas an ost a’y eseth yn serth kepar ha maw, ow miras dhe’n soth, tro ha’n Sussex Downs.

“Fatl’yw an arr?” a wovynnas Jeneral Feversham, ha sevel scav a’y jair in bàn. Den tanow bian o va, ha bewek in despît dh’y vlew gwynn. Saw an bewder o longus only dh’y gorf. Bejeth ascornek, uhel cul y dâl ha looslas y lagasow heb cher, a hyntya brës nag o gwresen.

“Hy a wre trobla i’n gwâv,” Sutch a worthebys. “Saw yth o dhe wetyas.” Jeneral Feversham a wrug inclynya y benn, ha’n dhew dhen ow tewel polta. Dhia’n terras yth esa an dor ow codha desempys bys in plain gwastas ledan: gwerasow gorm ha gwelyow glas ha bonias gwëdh tewl. Dhywar an plain-ma y terevy levow dre an howl, bian mès fest cler. In nes Horsham, pell alemma, yth esa torgh a vog gwynn train ow qwia’n qwyck in mesk an gwëdh, ha wàr an gorwel y terevy an Downs, brith a galgh gwynn.

“Ny veu marth pàn y’th kefys omma,” yn medh Sutch.

“Cornet neb o moyha kerys dhe’m gwreg,” a worthebys Feversham, ha’y lev heb emôcyon vëth. “Y fedha hy a’y eseth omma, lies our. Dâ gensy, coynt lowr, o pùb tyller efan ha gwag.”

“Eâ,” yn medh Sutch. “Awen desmygy a’s teva. Y hylly hy frederow aga fobla y.”

Jeneral Feversham a dôwlys golok wàr y goweth, kepar ha pàn na wothfa scant convedhes. Saw qwestyon ny wrug ev. Myns na wodhya convedhes, y fedha ow scappya in mes a’y benn avell tra heb dendyl ùnderstondyng. Ev a gôwsys a gen testen heb let.

“Agan bord a vëdh cotta haneth, unn astell.”

“Eâ. Collins, Barberton, ha Vaughan re beu tremenys i’n gwâv eus passys. Wèl, yth eson ny oll gorrys fast adenewen solabrës wàr rol hanter-gober an bÿs. Nyns yw coloven an covscrîvyow ma’s an dewetha furvuster rag agan nôtya in mes a’n Servys yn tien,” ha Sutch a wrug istyna ha sewajya an arr evreth, a veu gwrynnys ha dyfelebys nans o poran peswardhek bledhen, pàn godhas skeul assaultya.

“Pës dâ oma, ha ty devedhys kyns ès an re erel,” Feversham a wrug leverel pelha. “My a garsa clôwes dha vreus. An jëdh-ma yw moy y bris dhymm ages bos penn bloodh agan omsettyans wàr an Redan. I’n very prës-na mayth esen ny sevys yn ervys i’n tewolgow –”

“A’n tu west dhe’n mengledhyow, remembra dell wòn,” Sutch a wodorras y gows, hag anella yn town. “Fatla yller ankevy?”

“I’n very prës-na, Harry a veu genys i’n chy-ma. Ha my ow tyby, ytho, na ves dyssentyes, y halsa ev haneth jùnya dhyn ny. Dre jauns yma va chy. Ev a vynn, heb dowt, entra i’n servys, hag ev a dhesk neppëth, martesen, a vëdh vas yn moy dhewedhes – pyw a wor?”

“Heb mar,” yn medh Sutch, hag yn fen. Rag vysytys dhe Jeneral Feversham o lymytyes dhe ocasyon an conow penn bloodh-ma, ytho ny dheuth ev bythqweth na whath warbynn Harry Feversham.

Lies bledhen yth esa Sutch ow covyn orto y honen pana nas in Jeneral Feversham a dhynyas Muriel Graham, benyn kemmys dhe verkya rag afînans hy skentoleth avell rag tecter hy ferson; saw ny wodhya ev cafos skyla bythqweth. Ny ylly ma’s bos contentys a’y wodhvos y whrug hy demedhy an den-ma, cotha yn frâs agessy, ha mar dhyffrans y natur. Coraj personek hag omfydhyans andovadow o an chif-qwalyta dysqwedhys, nâ, an qwalyta unnyk dhe bercêvya, in Jeneral Feversham. Iscapten Sutch êth in preder wàr dhelergh dres ugans bledhen, ha’y eseth stag ena wàr y jair lowarth, bys in unn termyn o kyns ès y gevran ev, avell sodhak dhe vrygâd an Lu Lestry, i’n omsettyans penhelygen-na wàr an Redan. Ev a remembra sêson in Loundres may teuth ev nowyth dy in mes a’n stacyon Cathayek; ha whans a’n jeva metya gans Harry. Ny vynna amyttya bos hemma tra vëth ma’s desîr natùral in nebonen, evredhys pàn o va soudor whath yonk, a wrug hobba a studhya gnas mab den. Ow qweles mars o an maw haval dh’y vamm pò dh’y das, ev a gemery les – heb namoy.

Ytho, an nosweyth-na, Harry Feversham a settyas y honen dhe vord an kynnyow ha golsowes an whedhlow o derivys gans an devysogyon, hag Iscapten Sutch ow miras orto prest. Oll an whedhlow a dùchya an gwâv tewl-na in Crymea, ha whedhel nowyth, pùb torn, ow tallath kyns ès y ragvleynyth dhe vos gorfennys. Derivys veu whedhlow a’n ancow, a’n gwrians peryllys; a’n painys a dhyvotter hag a’n anwos i’n ergh. Saw derivys vowns y in geryow trehys berr ha gans ton dyfroth, par ha pàn na vynna an dus a’s deriva aswon aga bos namoy ès taclow pell alemma, ha bohes venowgh y feu gorthyp vëth o possa ès “ass yw coynt”, pò garmêr o brâssa y styr ès wharth.

Saw Harry Feversham, ena esedhys, a wolsowy an lies hapnyans derivys heb rach kepar ha pàn vêns y ow wharvos i’n present termyn-ma hag ajy dhe’n very rom-ma. Y lagasow tewl ev – an keth dewlagas dell esens dh'y vamm – a drailya pùb treveth a’n eyl cowsor dh’y gela ha gortos, stark egerys alês, an dewetha ger erna veu leverys. Ev a wolsowy senys, hudys glân. Ha’n chaunjys a fysky maga few dres y fâss, ha deglena, mayth esa an maw, dell hevelly dhe Sutch, ow clôwes defry an bùlettys fatla wrussons sudronenny dre an air, ow resystya defry bomm sowthanus pùb assaultyans, ow marhogeth defry in cres sqwadron bys i’n le may fedha an gonnys ow tylla tavas flàm mes a vog in unn scrîja. Unn dro y côwsy neb ugh-hùmbrynkyas artyllery a’n fienasow i’n ourys inter an kensa kerdh a’n soudoryon in aray kyns batel ha’n kensa ordyr avauncya; ha dywscoth Harry ow fysla in dann dennva dhywodhaf a’n mynysow treynys-na.

Saw ev a wrug moy ès fysla a’y dhywscoth. Ev a dôwlys golok gel ha hockus unweyth wàr dhelergh; hag Iscapten Sutch a veu diegrys, moy ès diegrys iredy, y feuva pystygys. Rag hemma, wosa pùptra, o mab Muriel Graham.

Pòr wodhvedhys o a wolok-ma dhe Sutch. Re venowgh ev a’s gwelas wàr fâss soudoryon nowyth pàn gafsons y kensa prevyans in batel, ma na ylly camgemeres. Hag unn pyctour spessly a veu dysqwedhys in y breder. Pedrak owth avauncya in batel Inkerman, ha soudor hir brâs ow fystena wàr rag in mes a’y lînen awos màl an omsettyans, dhan ow sevel stag yn sodyn, par ha pàn wothfa desempys convedhes y vos heb coweth vëth, hag ev ow metya indelha Cossack wàr geyn margh. Sutch a remembra pòr gler an wolok hockus ha mortal, a dôwlys an soudor brâs wàr dhelergh wor’tu ha’y gowetha – unn wolok ha minwharth gwann coynt ganso. Ev a remembra kefrës, ha kehaval an bewder, y sewyans. Rag kyn tegy an soudor mùsket o cargys ha baynet lathys dhe’n ganow, ev a gemeras, heb assaya omwith, pych guw an Cossack in y vriansen.

Sutch a wrug miras adro dhe’n bord, rag dowt Jeneral Feversham pò neb ôstyas dhe verkya an keth golok-na ha’n keth minwharth wàr vejeth Harry. Saw nyns o an maw attendyes gans den vëth anodhans; yth esa pùb vysytyor ow cortos re dhywysyk y spâss y honen rag derivas whedhel. Y hylly Sutch anella yn êsya, ha trailya dhe Harry. Saw yth esa an maw a’y eseth gans y dhewelyn wàr lien an voos ha’y benn ow powes intra y dhêwla, oll dhe goll in golow crev an stevel, in glyttrans an arhans, ow tasterevel, in mes a’n holyans strîk a rackys, leunvÿs a griow, a woliow, a goursers muskegys heb marhak, hag a dus owth omnedha in nywl mog an canonys. Kefrës an cotta descryvyans, an lyha grafek, a’n dedhyow ha’n nosow wherow yêyn i’n cledhyow a wre dhe’n maw trembla. Y fâss inwedh a veu tynn, par ha pàn ve rew horn an gwâv-na ow tewana in y eskern. Sutch a’n tùchyas scav wàr elyn.

“Yth esos ow nowedhy dhymm an dedhyow-na,” yn medh. “Kynth usy an tomder ow tevera wàr an fenestry dhe’n dor, yth esof ow clôwes orny Crymea.”

Harry a veu sordyes in mes a’y dranjyak fast down.

“Yma an whedhlow orth aga nowedhy,” yn medh.

“Nâ. Ty yth yw, ow colsowes an whedhlow.”

Ha kyns ès Harry dhe wortheby, lev Jeneral Feversham a dheuth ha goderry yn sherp dhort gwartha an bord –

“Harry, mir wàr an clock!”

Dyson y feu pùb lagas trailys orth an maw. Besias an clock o drehedhys dhe’n elyn moyha lymm. Namnag o hanter-nos, ha re beuva dhia eth eur, heb ger na qwestyon vëth, ow colsowes in y eseth orth bord an gon. Bytegyns ev a sevys in bàn a’y anvoth.

“Eus otham dybarth in gwrioneth, a das?” ev a wovynnas, hag ôstysy an Jeneral a blêdyas ragtho in carol. Bos an kescows gwain plain dhe’n maw, kensa blas a bolter, neb a vedha a brow dhodho i’n termyn dhyrag ev.

“Gèn henna th’yw penn bloodh an maw,” ugh-hùmbrynkyas an artyllery a geworras. “Whans remainya a’n jeves, yn apert. Den yonk a beswardhek bloodh ny cafses, a’y eseth an lies our-ma heb pôt vëth a’n troos ’dann an voos, na ve an kescows dh’y dhydhana. Gas e heb departya, Feversham!”

An unn dreveth-ma Jeneral Feversham a lowsas an rêwl strait may fêwa an maw in danny.

“Dâ lowr,” yn medh. “Harry a’n jeves cummyas unn our dhyworth y wely. Unn our ny vern dhodho banna.”

Lagasow Harry a drailyas tro ha’y das, ha tarya rag tecken wàr y fâss gans mir stag ha coynt. Dell hevelly dhe Sutch, y fynnens leverel qwestyon, hag ev, ewn pò camm, a styryas an qwestyon in ger –

“Os dall?”

Saw yth esa Jeneral Feversham ow côwsel solabrës orth an re esa ryptho a’ga eseth, ha Harry a wrug esedha cosel, ha’y elgeth powesys arta wàr y dhêwla, rag golsowes gans oll y enef. Bytegyns nyns o va intertainys; hudys veuva, ha cosel in danjer neb gorhan. Y vejeth veu gwynn dres kynda, y dhewlagas brâs dygnas, ha flàm an cantolyow a shînya prest rutha ha moy dyscler dre an nywl glas a vog backa, ha level an gwin ow mos iselha i’n costrels heb hedhy.

Indelma hanter a’n cummyas unn our êth passys. Ena Jeneral Feversham, y remembrans pàn veu jaggys gans mencyon anfusyk a hanow, a leverys heb predery, sodyn ha sqwychus, dell o an vaner dhodho –

“Arlùth Wilmington. Onen a’n gwelha henwyn in Englond, heb mar. A wrussowgh gweles bythqweth y blâss in Pow Warwick? Y fia dhe’n tir-na, pùb mêsva, lev ow corhemmyn may fe va den hardh, awos cov y hendasow …. Yth o whedhel scant dhe gresy, nyns o lemen scavel gow an gaslÿs, mès y tevys an whedhel gans kettep batel. Mara peu whystrys in Dowr Alma, y feu in Inkerman leverys yn uhel, ha cries in Balaclava. Kyns Sebastopol an hager-dra a veu prevys. Ober Wilmington o marhogeth avell messejer abarth y Jeneral. Certan ov vy, re’m enef, fatell wrug an Jeneral dêwys an gwas dhe’n dûta-ma, rag may halla ’mendya y honen. Yth esa tryhans lath a dhor plat, ha’n bùlettys kepar ha keser, hag otham don messach drestans. A cotha Wilmington dhywar y vargh yn farow wàr an fordh, dar! y fia an whystrans tewys bys vycken. A teffa yn few der oll an peryl, ev a wrussa dendyl gormola kefrës. Saw coraj ny’n jeva. Ev a nahas! Desmygy mar kyllowgh! An pollat wàr geyn y vargh, ha sconya arhadow. A callowgh unweyth gweles an Jeneral! Y fâss o lyw gwin Borgayn. ‘Certan ty dhe vos ken le ambosys kyns,’ yn medh, ha’y lev an tecka cortes oll – heb ger moy, na lavar vëth in despît. Ken le ambosys kyns – wàr gaslan! Re Dhuw a’m ros, ny yllyn ma’s wherthyn. Orth Wilmington y feu sewyans trajyk. Den terrys o va, dell wodher, hag ev a slynkyas dhe Loundres dhe dre. Pùb chy o lettyes ragtho, hag ev a godhas in mes a gelgh y gowetha, par ha bùllet plomm dell yll codha mes a’gas dorn i’n mor. Y fedha’n very benenes in Piccadilly ow trewa pàn gôwsy ortans; ha dre bystol ev a sqwattyas y benn dhe dymmyn adrëv Marhas an Gora in neb chambour tu delergh. A nyns yw coynt? Colon lowr ny’n jeva rag eneby an bùlettys pàn hangya y hanow warnedha, saw ev a wodhya sqwattya y benn y honen dhe dymmyn a’y wosa.”

Iscapten Sutch a wrug miras dre jauns orth an clock pàn teuth an racka dh’y dhyweth. Yth o pymthek dhe unn eur. Dhe Harry Feversham yth esa pymthek mynysen cummyas whath, ha’n termyn-na a veu kemerys gans leuvvedhek-jeneral a’y eseth adâl an maw ogasty, ha’y varv vrâs ow lesca tys ha tas.

“My a wor derivas hapnyans yw coynta vëth,” yn medh. “An den i’n câss-ma, ny veu tenn gonn dyllys bythqweth kyns warnodho, saw esel o va i’m galwans vy. Bêwnans hag ancow o rann a’y negys. Naneyl ny veuva in peryl arbennyk. Y wharva’n dra in caskergh i’n menydhyow in Eynda. Yth esen ny campyes in valy, hag ûsadow nebes Pathans o scolkya abell wàr an run i’n nos ha tenna bys i’n camp. Unn bùllet a sqwardyas canfas tent an glâvyon – heb namoy. An chyrùrjen a wrug omdenna heb ger dh’y dylda y honen ha’y weresor a’n cafas wosa hanter-our a’y wroweth yn farow in lagen y woos.”

“Gweskys?” a grias an ugh-hùmbrynkyas.

“Gweskys nyns o màn,” yn medh an leuvvedhek. “Ev a wrug egery kyst y dhaffar chyrùrjery i’n tewolgow, remuvya guw medhek, ha trehy gwythien vrâs y vordhos. Pur euth, a yllowgh convedhes? Rag whystrans unn bùllet.”

Inwedh an dus-ma, o calesys warbynn kenyver scruth, a veu kemerys gans an hapnyans yn frâs, ha’n dra derivys in sempleth lomm. Dhyworth rann y teuth hanter-garm a dhyscryjyans; yth esa rann ow fysla wàr aga chairys rag neb anês corforek, awos bos den skynnyes a’y dhenseth mar dhown. Omma yth esa an eyl sodhak ow lenky y win, ena y gela ow shakya y scodhow kepar ha pàn garsa shakya an dyscas dhe ves, dell yw ky glëb ûsys dhe shakya dowr. Nyns esa marnas unn mab bronn in oll an company heb gwayans vëth i’n taw a sewyas warlergh an whedhel. Hèn o an maw Harry Feversham.

A’y eseth yth esa ev ha’y dhornow degës i’n tor’-ma wàr y dhêwlin, ow posa tamm in rag dres an bord wor’tu ha’n leuvvedhek, ha’y vohow gwynn kepar ha paper, ha’y dhewlagas ow lesky lesky gwyls. Y’n jeva semlant unn mil pùyssant yw kychys i’n antel. Y gorf o cùntellys warbarth, tynn an keherow. Sutch a veu own y hylly an maw lemmel dres an bord ha cronkya gans oll y nell in tebel-dhyspêr. Ev re wrug istyna dorn lesta in very prës may teuth lev dyfroth Jeneral Feversham intredhans, hag omdalgh an maw yn sodyn y feu lowsys.

“Y wher taclow anconvedhadow stranj. Awotta dew anodhans. Ny yllyth ma’s leverel y bosans gwir ha pesy worth Duw may whrelles aga nakevy. Saw ny yllyth aga styrya. Rag ny yllyth ùnderstondya.”

Sutch a veu môvyes dhe worra y dhorn wàr scoodh Harry.

“A yllyth dhejy?” ev a wovynnas, ha drog veu ganso dystowgh a’y wovyn. Saw leverys o va solabrës, ha golok Harry a drailyas dhe Sutch yn uskys, ha remainya warnodho, bytegyns heb dysqwedhes cabluster vëth, mès cosel, yn tyvenek. Na ny wrug ev gortheby an qwestyon, kyn feu gorthebys gans Jeneral Feversham neb fordh.

“Harry, ùnderstondya?” an Jeneral a grias, ha tardhys y sorr. “Fatla yll ev pàn yw Feversham y hanow?”

An qwestyon, hag o gwrës gans Harry kyns dre wolok omlavar, a wrug Sutch omlavar in ketelma. “Os dall?” a wovynnas y lagasow wàr Jeneral Feversham. Bythqweth ny glôwas ev gowegneth mar anwir. Miras orth an tas ha’n mab, hèm a’n prevy. Dhe Harry Feversham yth esa hanow y das, saw dewlagas tewl ha troblys y vamm, tâl ledan y vamm, hanter-fâss dainty y vamm, awen y vamm. Only estren a ylly aswon an gwir pàr hap. Kemmys hir-aswonys o semlant y vab dhe’n tas, ma nag eus styr dh’y vrës.

“Mir wàr an clock, Harry.”

Cummyas an unn our o deu. Harry a sevys dhywar y jair, ha kemeres anal brâs.

“Nos dâ, syra,” yn medh, ha kerdhes dhe’n daras.

An servons a veu gyllys dhe’n gwely nans o pell; ha pàn egoras Harry an daras, yth esa an hel ow tianowy in lonk an nos yn tu. An maw a hockyas wàr an troosow rag pols bian, ha hevelly tenna tre i’n rom golowys, mar pe peryl orth y wortos i’n gwacter tewl. Ha peryl y feu lowr – peryl y breder ev.

Ev êth stap in mes a’n stevel ha degea an daras wàr y lergh. An costrel o danvenys aderdro, y sonas crackyans a votellow dowr sôda, ha’n cows ow trailya arta in y rygol ûsys. Wàr nùk y feu Harry ankevys gans pùb huny, saw Sutch yn unsel. An Iscapten, kynth o prowt a’y allos studhya gnas mab den yn anhonenus hag yn heptu, o den a’n cuffa oll. Y’n jeva moy cufter in musur larj ès aspians. Gans henna, yth esa rêsons specyal dhodho rag kemeres les in Harry Feversham. Esedhys o va polta gans cher longus dhe dhen yw nies yn town. Ena, môvyes gans iny desempys, ev êth bys i’n daras, egery heb tros, tremena heb tros in mes, ha ma na veu clyck vëth a’n cacha, degea an daras wàr y lergh.

Ot an pëth a welas ev: yth esa Harry Feversham in cres an hel ow sensy cantol anowys a-ugh y benn, hag ow miras orth an portreyansow a’n teylu Feversham in bàn, mayth ascendyens wàr an fosow ha mos mes a wel in tewolgow an to. Yth esa son a levow megys ow tos dre banellow an daras. Saw tawesek o an hel y honen. Harry o sevys marthys cosel, ha nyns esa tra vëth in gwayans ma’s flàm melen an gantol pàn flyckra drefen, dell hevelly, neb wheth air faint. An golow êth in unn drembla dres an portreyansow, splann omma wàr gôta rudh, glyttrans ena wàr grispows dur. Rag den vëth nyns o portreyes wàr an fosow nag esa ow lentry gans colours neb unnwysk breselek, ha lies huny o portreyes. Tas ha mab, pùb den Feversham o soudor dhia very dallath an teylu. Tas ha mab, gwyskys in gùdhùgen a lâss ha botas bùcket, in fâls-gols Ramylîs ha brèstplât dur, in côta paly ha polter wàr an blew, in shâkô ha losten gwennal, in gùdhùgen uhel ha frockcôta, yth esens y ow miras wàr an dewetha Feversham-ma dhe woles, hag orth y elwel dhe’n keth servys. Tus a’n kethsam stamp êns y; ny ylly dyffrans vëth a’n unnwysk cudha aga ferthynas – tus keherek aga bejeth, cales avell horn, garow aga howntnans, tanow aga gwessyow, fast aga elgeth, compes aga min gwastas, cul aga thâl, ha’n lagasow looslas ha gwag; tus meur aga bolder ha’ga ervirans, yn sur, saw heb sotelneth, pò fromuster, pò awen, an ro hag yw mar vehus; tus stordy, mès fowt bian a nas dainty, ha skentoleth scant dhe verkya inans; rag leverel an gwir, tus tùch pensogh – oll anodhans, ytho, omlathoryon adhevîs, mès soudor adhevîs nyns o nagonen.

Saw yth o apert na wely Harry Feversham aga fowtow màn. Dhodho yth êns y, kettep onen, posek hag uthyk. Y stauns dhyragthans o stauns drogoberor arâg y jùjys, neb a yll redya an vreus wàr y bynn i’ga lagasow yêyn heb chaunj. Iscapten Sutch a wodhva convedhes yn clerha prag y flyckra an gantol. Nyns esa wheth vëth i’n hel, saw dorn an mab a grena. Ha worteweth, kepar ha pàn glôwa sentens omlavar y jùjys orth y dhampnya, hag ev owth amyttya bos henna jùstys, ev a wrug omblegya dhe’n portreyansow wàr an fos. Pàn dherevys y benn, ev a aspias Iscapten Sutch in tardhell an daras.

Ny wrug ev plynchya, ny leverys ger vëth; hag ev ow cortos, ha’y wolok powesys wàr Sutch. A’n dhew anodhans, ancombrys veu an den.

“Harry,” yn medh, hag in despît dh’y ancombrynsy ev a’n jeva dothter lowr rag ûsya ton ha tavaseth a gôwsel orth onen nag yw maw, mès coweth kehaval y vloodh, “yth on ny metyes an eyl gans y gela haneth rag kensa tro. Saw my a aswony dha vamm nans yw termyn pell. My a dÿb bos an gwir dhymm dh’y gelwel hy gans an ger meur camûsys – cothman. Eus dhis neppëth a garses leverel dhe vy?”

“Nag eus,” yn medh Harry.

“Yn fenowgh y hyll leverel scafhe trobel.”

“Cuv owgh. Nag eus.”

Y fylly dhe Iscapten Sutch pùb govyn aral. Hireth an maw a wre dhodho appêl crev. Hirethek y honen oll, ny ylly an maw bos na hen, hag ev dyberthys kemmys in brës dell o va in bejeth dhyworth y das ha’y hendasow. Bytegyns pandra ylly ev gwil dhe voy? Y teuth dothter unweyth arta dh’y weres. Ev a gemeras câss y gartennow in mes a’y bocket.

“Ty a gev ow thrigva wàr an garten-ma. Nepprës martesen ty a vynn ry dhymm nebes dedhyow a felshyp genes. Me a yll profya a’m parth ow honen dëdh pò dew a helghyans.”

Jàg a bain, pols cot, a shakyas fâss dyvenek sad an maw. Passyes veu, bytegyns, mar snell dell dheuth.

“Gromercy dhywgh, syra,” Harry a leverys arta yn undon. “Pòr guv owgh.”

“Ha mar mynnys unweyth talkya a gwestyon cales gans cotha den, my a vëdh dhe'th servys.”

Ev a gôwsys in lev furvus a borpos, rag dowt na alla Harry soposya a sensytyvyta yonk y vos ow wherthyn. Harry a gemeras an garten ha dasleverel y gromercy. Ena ev êth dh’y wely avàn.

Iscapten Sutch a wortas i’n hel, heb bos attês, erna wrug golow an gantol lehe ha vanyshya. Neppëth dell o amyss, ev o pòr sur. Yth esa geryow may codhvia aga leverel dhe’n maw, saw ny wodhya colenwel an ober. Ev a dhewhelys dhe’n rom kynnyow, hag omsensy fatell amendya ev ogasty y wall pàn wrug lenwel y wedren ha pesy taw worth kettep gwas.

“A dus jentyl,” yn medh, “hedhyw yw an pymthegves a vis Efen”, hag y feu tackyans lies leuv ha lower frappyans wàr an bord. “Hedhyw yw penn bloodh agan omsettyans wàr an Redan. Yth yw kefrës penn bloodh Harry Feversham. Ragon ny, an ober yw gorfennys. Evowgh, my a’gas pës, dhe yêhes onen a’n dus yonk a wra kemeres agan le. Yma y ober ev whath dhyragtho. Tradycyons an teylu Feversham yw aswonys dhyn yn tâ. Harry Ferversham, re wrello pêsya! Re wrello addya worshyp dhe hanow wordhy!”

A’ga sav y feu oll an company-na heb let.

“Harry Feversham!”

An hanow a veu cries gans bolùnjeth mar golonnek, may whrug an gwedrennow tynkyal wàr an bord. “Harry Feversham, Harry Feversham,” an cry a sonas arta, arta, ha Jeneral Feversham coth wàr y gader a’y eseth, ha’y fâss colorys a’y wooth. Hag unn maw, mynysen wosa henna, in chambour a’n chy wàr vàn, a glôwas an gescan vegys a garol –

“Rag ev yw onen a’n gwelha,

Rag ev yw onen a’n gwelha,

Rag ev yw onen a’n gwelha,

     Ha ny heb ger na hen.”

ha cresy bos an ôstysy i’n nosweyth Crymea-ma owth eva dhe yêhes y das. Ev a wrug omdrailya in y wely in unn grena. Gwelys in y vrës yth esa sodhak terrys ow slynkya dre skeusow nos strêtys Loundres. Ev a bockyas lappa tent adenewen hag inclynya dres den a’y wroweth yn farow in lagen y woos, ha guw medhek egerys in y dhorn dyhow stroth. Hag ev a welas fâss an sodhak terrys ha fâss an chyrùrjen marow dell êns y an keth hemma; ha hemma, y feu fâss Harry Feversham.

This translation is just one in the Cornish series First Chapters of the Classics. Click or tap here for a catalogue of the whole series, with quick links to each item.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at

https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

Place-names are spelled in English as they appear in the novel.

abell adv afar

ambosys See bos ambosys kyns

amyss adv amiss

an Redan place-name the Redan (bastion at Sebastopol)

anconvedhadow adj incomprehensible

ancow m death

andovadow adj indomitable

anhonenus adj unselfish, disinterested

anwir adj untrue

appêl m appêls appeal

artyllery m artillery

ascornek adj bony

aspians m observation

Balaclava place-name Balaclava (Crimea)

baynet m baynettys bayonet

behus adj burdensome

blas m taste

bonny m bonias cluster, clump

Borgayn place-name Burgundy

bos ambosys kyns phr to have a prior engagement

breselek adj military

brèstplât ‖ m brèstplâtys ‖ breastplate

brygâd m brygâdys brigade

cabluster m guilt

cacha m cachys latch

calesy v harden

calgh gwynn m chalk

camgemeres v misunderstand

camûsya v misuse

canfas m canvas

canon m canonys cannon

carol m chorus

caslan ‖ f caslannow ‖ battlefield

caslÿs ‖ f caslÿsyow ‖ military camp

Cathayek adj Chinese

cauncya v pave, flag

cloppya v limp

clyck m clyckyow click

colorya v colour

company m company

con f conow evening dinner

coraj m courage

Cossack m Cossackys Cossack

courser m coursers charger

covscrif ‖ m covscrîvyow ‖ obituary

crackyans m popping

crispows ‖ dur f crispowsyow ‖ steel corselet

Crymea place-name Crimea

cufter m kindness

dasterevel v reconstruct

deglena v quiver

denseth m densedhow humanity

deu adj ended, spent

Dowr Alma place-name the [River] Alma (Crimea)

dyfeleby v deform, twist

dygnas adj unnatural

dyscryjyans f disbelief

dyson adv without a word, at once

dyvenek adj inscrutable

dyvotter m famine

eneby v face

evredhy v cripple, disable

faint adj faint

fâls-gols ‖ m wig

frappyans m rapping

frockcôta ‖ m frockcôtys ‖ frock (frogged) coat

fromuster m nervousness

furvuster m formality

ganow m ganowow muzzle (of gun)

garmêr ‖ m garmeryow ‖ exclamation

glyttrans m glitter

gorhan f gorhanow spell

gowegneth m untruth

grafek adj graphic

gùdhùgen f gùdhùgennow collar

guw m guwyow lance

guw medhek m guwyow lancet

gwall m neglect, omission

gwayans m movement, motion

gweras m gwerasow earth, soil

gwresen f warm fertile ground

hangya v depend

hanter-fâss ‖ m hanter-fâssow ‖ profile

hapnyans m hapnyansow incident

hendas ‖ m hendasow ‖ forefather, ancestor

heptu adj impartial

hockus adj hesitant, wavering

holyans m succession

huda v enthrall

Inkerman place-name Inkermann (Crimea)

iny m impulse

iscapten ‖ m iscaptenow ‖ lieutenant

jaggya v jog, jolt

jeneral m jenerals general

keherek adj muscular, lean

kel adj secret, furtive

kescân f kescanow chorus

kettep adj each

lappa m lappys flap

lathya v fix (with a strut)

lemen prep except

lentry v glisten

lesta v restrain

leuvvedhek ‖ m leuvvedhygyon ‖ surgeon

lien moos m lienyow tablecloth

lomm adj bare, bald

looslas ‖ adj steel-blue

mab bronn m individual

mengledh ‖ m mengledhyow ‖ quarry

mil m milas animal

mir m look

muskegy v madden

mùsket m mùskettys musket

nakevy v = ankevy

natùral adj natural

nosweyth f nosweythyow (special) evening

ocasyon m ocasyons occasion, cause

omdhalgh m omdhalhow posture, attitude

omlathor m omlathoryon fighter

omnedha v writhe

omwith m self-defence

ordyr m ordrys order

orny m chill

Pathan m Pathans Pathan

penhelygen adj unsuccessful

pensogh adj stupid

percêvya v perceive

plêdya v plead

pobla v people

posek adj portentious

Pow Warwick place-name Warwickshire

prevyans m experience

pùyssant adj mighty

pych m pychow jab, thrust

pystol m pystolow pistol

qwyck adj quick, rapid

racka m rackys anecdote

ragvleynyth m ragvleynydhyon predecessor

Ramylîs place-name Ramillies

Redan See an Redan

remembrans m memory

resystya v resist

run m runyow hillside

sabwëdh ‖ col sabwedhen ‖ pines

scolkya v skulk

sempleth m simplicity

sensytyvyta m sensitiveness

sentens m sentencys sentence

Sevastopol place-name Sebastopol (Crimea)

sewajya v ease

shâkô m shâkôs shako

skentoleth m intellect

sôda m soda

sona v fascinate

sotelneth m subtlety

sowthanus adj stunning

sqwadron m sqwadrons squadron

sqwychus adj jerky

stark adv fixedly

stevel f stevelyow room

strîk adj swift

sudronenny v drone

tackyans See tackya dêwla

tardhell f tardhellow embrasure

tarya v linger

torgh m tergh coil

trajyk adj tragic

tranjyak fast m trance

trehy berr phr clip verb

treynya v lag

tu delergh m back, rear

tynkyal v jangle, ring

tys ha tas phr back and forth

ugh-hùmbrynkyas m ugh-hùmbrynkysy major

undon adj monotonous

worshyp m distinction