An Prysner in Castel Zenda - lovinglivingcornish

Anthony Hope

Yma Gerva awoles

PROPER NAMES

Anthony Hope’s Ruritania becomes Rùrytânya in Cornish, but otherwise names of people and places specific to the story have not been respelled. All the Ruritanian characters have German or Slavic names, so Michael, for example, sounds very much like Cornish Myhal, and you will be close enough if you pronounce Flavia as ‘Flâvya’, not with the vowel heard in the first syllable of English ‘flavour’. Strelsau too is a German name, at least in form. Say it as ‘Shtrelzaw’. But Zenda is probably meant to be purely Slavic, so its z is pronounced as in Cornish zyp (not ts).

ACKNOWLEDGEMENT

The translator wishes to thank Ray Chubb, who kindly read an early draft of the whole translation and pointed out a number of infelicitous expressions.

CHAPTRA 1

AN RASSENDYLLS – HA NEBES GERYOW TÙCHYNG TEYLU ELPHBERG

“Prest yma qwestyon gena vy, Rudolf, pana dermyn vynta in oll an bÿs obery neppëth?” yn medh gwreg ow broder.

“A Rose wheg,” my a worthebys, ow corra an lo oy wàr an plât. “In oll an bÿs, prag y tal dhybmo obery neppëth? Ow studh yw attês. Namnag eus pegans dhybm lowr dhe’m whans (nefra nyns eus pegans lowr qwit dhe nagonen, dell wosta), benegys ov vy a sensy worshyp meur dh’y yêwny: broder ov vy dhe’n Arlùth Burlesdon, ha broder dâ dh’y gontes, an arlodhes mar worhanus. Mir, th’oma pës dâ!”

“Te yw naw bloodh warn ugans,” hy a nôtyas. “Ha ny wrusta obery tra vëth ma’s –”

“Ma’s gwary alês? Gwir yw hedna. Nyns eus otham dh’agan teylu obery taclow.”

Tabm vexys o Rose dre an ger-ma, rag pùbonen a wor (mencyon a’n feth, ytho, ny yll bos myshef) nag eus teylu dhedhy a’n keth gre exaltys dell yw an Rassendylls, teg ha codnek kynth yw hy honen. Kefrës ha’y theythy dynyak, perhednes o hy a fortyn brâs, hag ow broder Robert o fur lowr, ma na vo hy lynaja bern ganso. Lynyaj yw, in gwrioneth, testen may lavaras Rose neppëth ewn in y gever in hy nessa geryow.

“An teylu dâ yw lacka, dre vrâs, ès oll an re erel,” yn medh.

I’n very prës-na me a wrug palva ow blew. Godhvedhys veu hy mênyng pòr gler.

“Fest lowen ov vy dell yw Robert du y vlew!” hy a grias.

I’n keth tecken Robert a dheuth ajy, rag y fëdh ev ow tyfuna wor’seyth eur dell yw ûsys, hag ow qwil whel kyns haunsel. Ev a dowlas golok wàr y wreg: hy bogh o tùch entanys. Ev a’n tavas in udn jersya.

“Pandr’yw an mater, a whegen?” ev a wovydnas.

“Yth esa hy ow tavasa warbydn ow fowt obery ha’m perhenogeth a vlew rudh,” yn medhaf, in ton a bystyk.

“Ho! Sur nyns yw ev dhe vlâmya a’y vlew,” Rose a wrug amyttya.

“Ûsys dhe dhos dhe wel, unweyth pùb kenedhel, ’ma an blew-na,” yn medh ow broder. “An dhewfrik kefrës. Rudolf a’n jeves y oll.”

“Dos dhe wel, ass yw edrek genama,” yn medh Rose, entanys whath.

“Gena vy th’yw an blew dâ lowr,” yn medhaf, ha my a savas in bàn hag omblegya tro ha’n portreyans a’n Gontes Amelia.

Gwreg ow broder a levas garm heb perthyans.

“Ass yw edrek, na gemerta an pyctour-na in kerdh, Robert,” yn medh hy.

“Ogh, a whegen!” ev a grias.

“Re Varia!” me a geworras.

“Dhana nakevys via, martesen,” hy a dhuryas.

“Scantlowr – ha Rudolf in agan mesk,” yn medh Robert, ow shakya pedn.

“Bos nakevys, prag y coodh?” my a wovydnas.

“Rudolf fy!” gwreg ow broder a grias in mes, ha rudhya pòr dhainty.

My a wrug wherthyn, ha pêsya debry an oy. Me a worras adenewen, dhe’n lyha, an qwestyon pana res o dhybm obery neppëth (ha py neppëth). Ha, rag gorfedna an dhadhel – ha rag serry tebmyk dhe voy, res alowa, ow whor vy dre laha, mar vian ha sevur – my a wrug merkya:

“Dâ glân yw genama bos onen a deylu Elphberg.”

Pàn viv ow redya whedhel, pùpprës y fydnaf vy dreslebmel oll an text styrya. Saw pàn dheffa porpos dhybm a screfa whedhel, desempys yma otham owth inia warna vy styryans. Dell yw ôpynwelys, res yw dhybm clerhe prag y feu ow whor-dre-laha vexys a’m dewfrik ha’m blew, ha prag y whrug vy lavasos lavar, my dhe vos onen a deylu Elphberg. Rag kynth eus bry brâs, res desta, dhe’n Rassendylls, nans yw lies kenedhel, bytegyns nyns yw kevradna in aga goos jùstyfians vëth, orth kensa golok, a vôstya dell en vy jùnys dhe’n lynaja moy bryntyn a’n teylu Elphberg, na jùstyfians naneyl a bottya qwarel dell esa dhybm eseleth i’n Teylu Rial-na. Pana berthynas a yll bos inter Rùrytânya ha Burlesdon? Inter an Palys in Strelsau pò an Castel in Zenda, ha Nyver 305 Park Lane, Loundres West?

Now – ha res yw dhybm leverel orth an dallath, y fedham ow tysencledhyas, heb goheles, an very bysmêr yw res ankevy, dell dÿb an Arlodhes Burlesdon wheg – i’n vledhen 1733, ha’n Secùnd Jory a’y eseth wàr an sê rial, ha’n cres i’n termyn-na ow rainya, ha’n mytern ha Pensevyk Kembra heb bos an eyl warbydn y gela na whath, y teuth certan pryns ow vysytya Lÿs an Sowson, neb o henwys in istory a’y wosa an Tressa Rudolf a Rùrytânya. An pryns o pollat yonk ha sêmly, uhel y bedn, merkys (namys martesen, ny dhegoth dhybm brusy) dre dhewfrik strait, lybm, hir tabm dres ehen, ha bùsh a vlew rudh tewl – an keth frigow-na ha’n keth blew, in gwrioneth, re wrug stampya an teylu Elphberg nans yw termyn pelha ès cov. Th’esa va tregys in Englond lower mis, hag ev a veu recêvys i’n pow-ma gans an moyha cortesy. Bytegyns ev a dhepartyas, wàr an dyweth, in dyfyk a gomendyans. Rag y feuva in omlath dewdhen (ha pùbonen owth omsensy bos y woos a’n uhella, hag ev ow casa hepcor kenyver qwestyon a’y dhynyta) gans neb nôbyl, aswonys dâ in Cowethas an jëdh, rag y boyntys y honen a veryt, ha kefrës avell den teg dhe wreg. I’n omlath Pryns Rudolf a gemeras goly garow, Ha sawyes anodho, y feu remôvys in dadn gel dre sleyneth an lÿscadnas Rùrytânyan, hag ev ow cafos plenta trobel. Ny veu an nôbyl golies i’n omlath, mès yêyn o an myttyn, ha glëb, pàn wrussons y omvetya, ha’n nôbyl a godhas in hager-anwos. Hag abàn na sowenys ow fetha y gleves, y feu marow whe mis, ader dro, wosa dybarth Pryns Rudolf, heb spâss rag amendya y gescowethyans gans y wreg – ha hodna, warlergh dew vis moy, ow tenethy flogh in er dhe dîtel ha stâtys an teylu Burlesdon. An arlodhes-ma o an Gontes Amelia, mayth esa ow whor-dre-laha ow yêwny remôcyon a’y fyctour in mes a’n parleth in Park Lane. Ha gour dhedhy y feu Jamys, pympes Yùrl Burlesdon ha Baron Rassendyll an secùnd warn ugans, pùbonen a’n dhew in nôbylta an Sowson, ha Marhak in Ordyr an Garget. Ha Rudolf, y whrug ev dewheles dhe Rùrytânya, demedhy gwreg, hag eskyna wàr an sê rial, le may feu y flehes esedhys in lynaja ewn, alena bys i’n very eur-ma – saw spis cot yn unsel. Ha worteweth, mar mydnowgh kerdhes dre soleryow an pyctours in Burlesdon, in mesk an hanter-cans portreyans a’n dewetha deg bledhen ha seyth ugans, why a wra cafos pymp pò whe, hag intredhans an pyctour a’n wheffes yùrl, oll dyblans der aga dewfrik strait, lybm, hir. Ha kefrës dre showr a vlew rudh flàm. Dhe’n re-ma, pymp pò whe, yma lagasow glas inwedh, kynth eus lagasow tewl inter an Rassendylls moy menowgh.

Wèl ot an styryans. Ha my lowen y vos dewedhys. Namow wàr lynaja wordhy yw testen fest tyckly. Ha’n nôcyon erytuster eson ny ow clôwes kebmys anodho hedhyw i’n jëdh yw, dowt vëth, tavasak a’n lacka kynda oll. Ow mockya dothter yma va, hag ow screfa manylyon astranj in Lyver an Nôbylta inter an lînednow.

Êsy yw merkya tell usy ow whor-dre-laha – ha fowt gensy a lojyk, fowt personek dhedhy hy honen heb mar (rag nag eus lecyans na felha a gùhudha hy reydh) – usy hy ow consydra ow fysment kepar hag offens ogasty ha my dhe vlâmya ragthans, hag ow tesevos, wàr hast, warlergh an sînys-ma avês, teythy aberveth mayth ov vy hepthans kettep huny. Ha hy a genertha hy inferyans anjùst dre boyntya orth dyfyk a brow i’m bêwnans vy bys i’n eur-ma. Wèl, re bo hedna dell yll, my a wrug kemeres shara dâ a blesour solabrës, ha shara dâ a wodhvos skentyl. My a veu kyns in scol Alman hag in ûnyversyta Alman, hag yth esen vy ow côwsel Almaynek mar berfeth avell Sowsnek iredy. Nyns esen vy estren vëth in Frynkek. Y’m bo nebes geryow Italek, ha Spaynek lowr kefrës dhe gùssya ino. My o, dhe’m breus, cledhevyas crev, mès heb sleyneth meur. Ha sethor dâ gans godn. My a wodhya marhogeth pùb best mayth yw y geyn dhe sedha warnodho. Ha’m pedn ow mos wàr y gàm kebmys yw possybyl, in despît dh’y worher tanek. Mar mydnowgh leverel y talvia dhybm ry ow dedhyow dhe ober vas, nyns eus ger vëth dhe’m dyffres, marnas hebma: na goothvia dhe’m kerens kemyna dhybm ertons a dhyw vil bens an vledhen ha nas stubmys dhe wandra.

“An poynt a dhyffrans intra jy ha Robert,” yn medh ow whor-dre-laha, ha hy (bednath warnedhy!) ow côwsel yn fenowgh wàr arethva a’n wlasegeth ha, menowghter moy vëth, wàr arethva hy desmygyans, “an poynt a dhyffrans yw, y vos ev owth aswon an dûtys usy ow sordya a’y savla i’n Gowethas, ha dha vos jy owth aspia a’th savla chauncys dhe sêsya.”

“Dhe dhen uhel y golon, a Rose wheg,” my a worthebys, “sêsya chauncys yw dûta.”

“Flows!” yn medh, ow shakya hy fedn yn fen. Ha wosa tecken hy a bêsyas: “Now, otta Syr Jacob Borrodaile ow profya dhys soodh pàr hap a’th vusur jy poran.”

“Gromercy milweyth!” yn medhaf, in udn hanaja.

“Canaseth a’n jevyth warlergh whe mis. Yma Robert ow leverel gans certuster y vos parys dhe’th recêva avell onen a’y sodhogyon. Gwra acceptya, Rudolf – rag plegya dhe vy.”

Now, bÿth pàn wrella ow whor-dre-laha gorra an mater in geryow a’n par-ma, ow cryhy hy thâl teg, hag ow plethy hy dêwla bian, hirethek hy lagasow, oll a’m govys vy, loselwas kyn fe, ha hy heb omgemeryans naturek in ow hever, y’m beus edrega. Ha pelha, th’esen vy ow predery tell yllyn vy, dowt vëth, spêna termyn i’n soodh brofys-na ha cafos moy ès spot a solas. Ytho me a lavaras:

“A whor wheg, wosa whe mis mar nyns eus lestans nag yw gwaitys, ha Syr Jacob orth ow gelwel, dhe’m cregy! my a vydn mos gans Syr Jacob defry!”

“Ogh, Rudolf, ass osta cuv! Pòr lowen ov vy!”

“Ple fëdh ow mos?”

“Ny wor whath. Certan y fëdh canaseth dâ.”

“Madama,” yn medhaf, “kyn na vo ma’s Myssyon othobmak pàr hap, me a vydn mos rag kerensa jy. Pesqweyth may fo màl genama, ny vedham mygyl.”

Rÿs veu ow fromys ytho. Saw whe mis yw whe mis, owth hevelly trank heb worfen. Ha rag an mîsyow-ma dhe vos istynys inter my ha’m dywysygneth devedhek (me a vydn soposya sodhak canaseth dell yw den dywysyk, saw ny worama, rag na veuv vy sodhak canaseth bythqweth, na dhe Syr Jacob na dhe nagonen), my a wrug whythra orth maner garadow gasa an termyn dhe bassya. Ha desempys i’m pedn y teuth tybyans a vysytya Rùrytânya. Martesen yth hevel coynt, na wrug vy bythqweth vysytya an wlas-na kyns. Mès ow thas (in spit dh’y gerensa gudh wor’tu ha’n teylu Elphberg, neb a’n lêdyas dhe ry dhybm, y secùnd mab, an meur-hanow Rudolf), yth o prest sevys warbydn mos dy. Ha warlergh y vernans, ow broder, in dadn gùssul Rose, a wrug degemeres tradycyon an teylu, esa ow tesky goheles an wlas-na nefra. Saw abàn dheuth Rùrytânya i’m pedn, y feuv vy consûmys gans ewl hy gweles dystowgh. Wosa pùptra, nyns yw blew rudh ha dewfrik hir dhe gafos only in Teylu Elphberg. Ha’n whedhel coth o skyla absùrd y dhylowrder, dhe’m breus, rag ow barya vy dhyworth aswon gwlascor a bris, ha meur hy bry, neb a wrug kemeres rol brâs in istory Ewrôpa kyns, ha parys dhe wil an keth hedna unweyth arta in danjer rêwlyas yonk ha freth, dell o an Mytern nowyth, herwyth pùb mencyon anodho. Sêlys veu ow determyans pàn wrug vy redya in The Times tell vedha an Pympes Rudolf cùrunys in Strelsau kyn pedn an nessa teyr seythen, ha tell vedha an ocasyon brâs-oberys in gwir. Mes a dorn my a vydnas bos ena, ytho dallath parusy. Saw dre rêson nag esa nefra dhybm ûsadow a brovia manylyon dhe’m kerens a’m viajys, ha my i’n câss-ma ow qwetyas gorthenep warbydn ow forpos, my a lavaras dell vydnen vy gwandra i’n Tyrol – o menowghva dhybm – ha my a wrug dyserry Rose dre dheclarya bos dhybm entent dhe studhya problemow gwlasek ha socyal an gemeneth, brâs hy les, usy tregys i’n côstys-na.

“Martesen,” me a hyntyas yn tewl, “y fëdh sewyans dhe’m viaj ena.”

“Pandra vynta leverel?” hy a wovydnas.

“Wèl,” yn medhaf, ha’m gis heb rach vëth, “y hyller lenwel, dell hevel, aswy i’n lien der ober oll-compassus –”

“Ho! a wreta screfa lyver?” hy a grias, ha tackya dêwla. “Hedna ’vëdh spladn, a ny vëdh, Robert?”

“Th’yw an gwelha comendyans i’n jëdh hedhyw dhe’n bêwnans gwlasek,” ow broder a wrug nôtya, hag ev y honen, dell y coodh godhvos, omgomendys i’n very maner-ma lower gweyth. Burlesdon Tùchyng Damcanep Goth ha Fethow Arnowyth hag An Sewyans Dewetha Oll, gans Studhyor Polytyk, an dhew ober-ma yw uhel in bry aswonys.

“An gwir yma dhis, ha my ow cresy, Bob was,” yn medhaf.

“Now gwra dedhewy, ty dh’y wil yn tefry,” yn medh Rose, sevur hy lev.

“Nâ, promys vëth ny rov vy. Saw me a vydn y wil mar teuv ha cafos devnyth lowr.”

“Hèn yw rêsonus,” yn medh Robert.

“Ogh, ny vern an devnyth!” yn medh hy, ow settya hy gwessyow in pors.

Saw i’n tor’-ma ny ylly hy kemeres moy ès hanter-promys orta vy. In gwrioneth, y fensen vy gwystla sùbmen vrâs, na wrella story a’m viaj nama paper vëth nefra, na shyndya neb pluven. Hag yma hedna ow tysqwedhes fatell woryn ny bohes teg a vyns a vo i’n termyn a dheu. rag otta vy obma, ow colenwel ow hanter-promys, hag ow screfa lyver, dell na wrug vy desmygy bythqweth – kyn na wra servya scant in comendyans dhe’n bêwnans gwlasek, ha’y gontent heb tùchya màn an Tyrol.

Dowt a’m beus dell wrussa an lyver plêsya an Arlodhes Burlesdon naneyl, mar teffen ha’y bresentya dh’y golok hag arvrusyans – na’n stap-na, nyns eus mydnas vëth genef a’y wil.

CHAPTRA 2

ADRO DHE’N COLOUR A VLEW EUS DHE DUS

Lavar meurgerys dhe’m Ôwnter William o, na goothvia dhe dhen vëth tremena dre Paris heb passya inhy udn jorna. Th’esa an ôwnter ow leverel warlergh prevyans a’n bÿs, ha me a wrug onora y gùssul der ôstya udn jëdh hag udn nos i’n ‘Continental’ wàr ow fordh dhe – dhe’n Tyrol. Me a vysytyas George Featherly i’n Canaseth, ha ny a gemeras tabm warbarth a gydnyow i’n boosty Durand, hag a’y wosa tastya an Gwary Kenys. Ha wosa hedna ny a dhebras nebes soper, ha wosa hedna vysytya Bertram Bertrand, gwersyor dâ y hanow ha kesscrefor in Paris rag The Critic. Y’n jeva set a rômys meur aga honfort, ha ny a gafas gwesyon blesont ow megy hag ow kestalkya. Apert o dhybm, bytegyns, Bertram y honen dhe vos dyglon, estregus y vrës, ha pàn veu pùbonen gyllys, marnas ny gàn honen, my a wrug y dhascùntell a’y vûtyans pell. Pols dâ ev a skyrmyas genef, ha wàr an dyweth ev a grias in mes, ow tôwlel y gorf dhe wely dëdh:

“Dâ lowr, ha ty owth erya. Th’esof ow cara – iffarnak cara!”

“Dhana prydydhieth a wreta screfa dhe well,” yn medhaf avell ger confortya.

Ev a wrug cryhy y vlew gans y dhorn ha megy yn fen. Yth esa George Featherly, a’y sav, an keyn trailys dhe’n glavel, ow minwherthyn heb cufter.

“Mars yw hy an garorieth coth,” yn medh, “ny dal ma’s hy dascor, Bert. An venyn a vydn qwyttya Paris avorow.”

“Me a’n gor,” yn medh Bertram, garow y lev.

“A pëdh hy ow cortos, dyffrans vëth,” a bêsyas George yn tybyta. “Ma hy neyjys uhella ès myster jornalyst, sos!”

“Dh’y cregy hy!” yn medh Bertram.

“A les dhybm via dhe voy,” me a wrug lavasos, “mar cothfen vy pyw eso’why ow côwsel in hy hever.”

“Antoinette Mauban,” yn medh George.

“De Mauban,” a groffolas Bertram.

“Ohô!” yn medhaf, ha sevel orth aswon dadhel an ragêr ‘de’. “A vynta leverel, Bert – ?”

“Dar, ny ylta gasa cres?”

“Ple ma hy ow mos?” me a wovydnas, rag an dhama nyns o bian hy hanow.

George a wrug tynkyal an bathow in y bocket, minwherthyn yn cruel orth Bertram truan, ha gortheby yn plesont:

“Ny wor den vëth. Me a vetyas – ha ny ow côwsel, Bert – gans onen a’n vrâsyon in hy chy nans yw lower nos – wèl, nans yw ogas ha mis. A wrusta metya ganso nepprës – Dûk Strelsau?”

“G’rug,” Bert a groffolas.

“Den codnek dres ehen, dell dybys vy.”

Caletter vëth ny veu gweles tell o George porposys dre vencyon a’n dûk dhe encressya torment wàr Bertram truan, ytho my a vydna inferya re wrug an dûk aswon attendyans dhe Madame de Mauban. Hy o gwedhwes, rych, sêmly ha, dell levery whedhel, uhelwhansek. Th’o pòr wirhaval hy dhe vos, dell y’n gorras George in geryow, neyjys mar uhel avell ken onen, neb o person a’n moyha possybyl, heb perhedna gre rial i’n styr stroth. Rag yth o an dûk mab dhe Vytern Rùrytânya tremenys agensow, dre secùnd demedhyans a’n leuv gledh, ha hanter-broder dhe’n Mytern nowyth. Ev o mab moyha kerys y das, ha chêson a gabel pàn veuva gwrës dûk, ha’y dîtel kemerys dhyworth cyta, ha hodna an bencyta hy honen. Y vabm o dâ hy genesygeth, adar exaltys bytegyns.

“Dar, nyns usy ev in Paris i’n tor’-ma?” me a wovydnas.

“Ogh, nag usy! Ev êth in kerdh rag bos in cùrunyans an Mytern – solempnyta na wra ev enjoya scant, dr’yw dhe wetyas. Saw Bert, a bollat dâ, na goll govenek! Ny wra ev màn demedhy Antoinette maga teg – wèl, ny wra, mar ny vëdh ken towlen sprallys. Byttele, y fydn hy martesen – ” Ev a hockyas ha keworra, in udn wherthyn, “Cales yw sevel orth attendyans rial – ty a wor hedna, Rudolf, a ny wodhes?”

“Dhe’th confùndya!” yn medhaf, ha gorhebmyn farwèl, ha gasa Bertram anfusyk inter dêwla George, ha mos tre dhe’m gwely.

Ternos George Featherly a wrug dos gena vy dhe’n gorsaf, may prenys vy tôkyn dhe Dresden.

“Gwil tro rag gweles oryel an pyctours?” George a wovydnas, ha gwenwherthyn.

George yw whedhlor coth, ha mar mednen derivas orto dell esen vy ow viajya bys in Rùrytânya, y fia an nowodhow devedhys in Loundres wosa treddeth, hag in Park Lane kyn pedn seythen. Ytho my a vydna ry gorthyp gohelus pàn wrug ev selwel ow honsyans vy ha’m forsâkya desempys, ow qwibya dres an cay. Pàn wrug vy holya gans dewlagas, me a welas bos ev ow terevel y hot ha salujy benyn jentyl, fascyonus hy gwysk, a veu apperys namnygen in mes a’n dôkynva. Hy o, leveryn ny, tùch moy ès deg bloodh warn ugans, hir hy horf, tewl, ha leun lowr hy fygùr. Pàn esa George ow côwsel, me a wrug gweles tell dowlas hy golok scav warna vy, ha’m gooth a veu hùrtys der an preder nag esa semlant dhybm a’n gwelha, ha my cudhys in dadn gôta pelour ha lien codna (rag an jëdh in Ebrel dhe vos yêyn) ha hot viajya, medhel ha tednys isel dhe’n scovornow. Wosa tecken, George a dheuth ha jùnya dhybm arta.

“Cowethes meur hy gorhan yma dhis i’n viaj,” yn medh. “Hòn yw an dhuwes usy Bert Bertrand truan ow cordhya dhedhy, Antoinette de Mauban; ha hy, kepar ha ty, ow mos dhe Dresden – heb dowt kefrës rag gweles oryel an pyctours. Pòr goynt yw, bytegyns, nag usy hy ow whelas an enor a’th aswon i’n present termyn.”

“Ny vydnen vy govyn comendyans dhedhy,” me a wrug merkya, nebes serrys.

“Wèl, me a brofyas dha dhry jy dhedhy. Mès hy a lavaras, ‘Prës aral.’ Ny vern, ’was, pàr hap y fëdh drog-labm hens horn, ha chauns dhyso a wil hy rescous ha defendya Dûk Strelsau dhe ves!”

Bytegyns ny veu drog-labm vëth, naneyl orta vy na worth Madame de Mauban. Me a yll côwsel abarth dhedhy, ha’m omfydhyans kehaval dell eus a’m parth ow honen. Rag pàn esen vy, wosa nos a bowes in Dresden, ow pêsya an viaj, hy a wrug eskyna i’n keth train. Convedhys o genam y bosy heb whans a gompany, ytho me a vydna hy goheles gans rach. Saw my a wely hy bos ow viajya an keth train-ma gena vy bys in very pedn a’m fordh, ha me a wrug ûsya pùb spâss rag meras war orty, bÿth pàn allen vy gwil, heb bos aspies.

Kettel wrussyn ny drehedhes or Rùrytânya (ha’n sodhak coth, neb o rowtor an Dollva, ow settya y dremyn warnaf mar stark, may feuv vy surra ages kyns a’m fysment Elphberg), me a brenas an paperyow nowodhow, ha cafos derivadow inans tùchyng ow viaj. Heb styryans cler, tabm kevrînek kyn fe, y feu dëdh an cùrunyans avauncys neb rêson. Y fedha an solempnyta sensys trenja. Th’esa oll an pow ow frobma in y gever, ha Strelsau o, hebma apert, leun a rûth. Oll an rômys a veu gwerthys, ha’n ostelyow ow fedna. Pòr idn vedha ow chauns vy dhe gafos gwestva, ha sur y fedha res dhybm tyly pris uthyk brâs. Ervirys veuv vy dhe bowes in Zenda, tre vian, hanter-cans mildir dhyrag an bencyta, ha deg ader dro dhyworth an or. An train a dheuth dy gordhuwher, hag ow forpos o passya an nessa jorna, de Merth, in gwandrans dres an brynyow, meur aga brafter herwyth whedhel; kibya golok got a’n Castel brâs y hanow; kemeres an train dhe Strelsau de Merher myttyn; ha dewheles i’n nos rag cùsca in Zenda.

Ytho in Zenda me a skydnyas, ha pàn esa an train ow tremena an tyller mayth esen vy a’m sav wàr an cay, me a ylly aspia Madame de Mauban in hy eseth. Th’o cler tell esa hy ow viajya bys in Strelsau ha cafos set a rômys ena, gwell hy darbar ès ow ragwel vy. Minwherthyn me a wrug pàn y teuth dhe’m preder, assa via George Featherly sowthenys a cothfa my ha hy dhe vos kesviajyoryon mar bell.

Pòr guv veu ow recepcyon i’n ostel – in gwrioneth, scant nyns o moy ès gwesty – ha’n ôstes o benyn goth ha borr, ha dyw vyrgh gensy. Pobel gosel êns y, ha caradow, bian aga les, dell hevelly, in gwrÿth vrâs Strelsau. Gorour o an dûk dhe’n venyn goth, drefen ev dhe vos, warlergh lyther kemyn an Mytern tremenys, mêster a stâtys Zenda lebmyn hag a’n Castel, esa bryntyn y sav wàr an vre serth in pedn an valy, ogas hag udn vildir orth an gwesty. Ny hockyas an venyn goth ow teclarya, yn tefry, hy edrek nag esa an dûk esedhys wàr an sê rial, in le y vroder.

“Ajonys dhe ny yw an Dûk Michael,” yn medh. “Ma va tregys i’gan mesk nanj yw oll y dhedhyow. An Dûk Michael yw ajonys dhe bùb Rùrytânyan. Mès estren namnag yw an Mytern. Kebmys in powyow erel th’esa ev, ha nynj eus ma’s onen in deg unweyth orth y ajon dre syght.”

“Hag i’n tor’-ma,” onen a’n benenes yonk a wodorras hy hows, “yma whedhel ter rug e dyvarva, ma nag eus den vëth oll orth y ajon.”

“Dyvarva!” hy mabm a grias. “Pyw eus ow lawl?”

“Johann, an gwethyas gam dhe’n dûk. Ev re welas an Mytern.”

“Eâ. ’Ma an Mytern, sera, in chy helghya an dûk, i’n forest obma, i’n very eur-ma. Ev a vydn mos ahana ny dhe Strelsau rag bos cùrunys de Merher myttyn.”

Clôwes hedna, y feu meur y les dhybm, ha my a wrug ervira kerdhes tro ha’n chy ternos, ha chauns a dhierbyn an Mytern. An venyn goth a bêsya hir hy thavas:

“Pe unweyth e dhe dhurya orth y helghyans – hedna, ha’y win (hag udn dra kefrës), nynj yw ma’s an re-ma y gerensa, dell laver scavel an gow – ’pe unweyth gasa agan dûk dhe vos cùrunys de Merher. Otta whans vy, ha ny vern pyw a wor.”

“Whyst, mabm!” an myrhas a lavaras, meur aga iny.

“Ogh, ’ma lies huny ow teby an keth hedna!” an venyn goth a grias, cales hy fedn.

Me a’m towlas i’m chair brehek down wàr dhelergh, ha wherthyn orth hy dywysycter.

“Dhe’m part vy,” yn medh an yonca ha’n tecka a’n dhyw vyrgh, moren blegadow, sêmly hy minwharth, “cas yw Michael Du genam! Elphberg rudh yw whans avy, a vabm! An Mytern yw, der dherif pùb huny, mar rudh avell lowarn pò ’vell –”

Ha hy a wharthas dregynus, ow tôwlel golok warna vy, ha shakya hy fedn orth hy whor, warbydn hy fâss a rebukyans.

“Lies den re rug molethy y vlew rudh kyns hedhyw,” an venyn goth a groffolas – ha my ow perthy cov a Jamys, pympes Yùrl Burlesdon.

“Saw ny rug benyn bysca!” a grias an vowes.

“Benenes, ’whrussons y kefrës, pàn veu re holergh,” an gorthyp a dheuth sevur, ha’n vowes a godhas in meth ha taw.

“Prag yma an Mytern i’n vro?” me a wovydnas, rag terry an taw tyckly. “An dûk yw perhen a’n tir obma, dell leveryth.”

“Y feuva gelwys gèn an dûk, sera, rag gwil powes obma bys de Merher. ’Ma an dûk in Strelsau, ow tarbary recepcyon dhe’n Mytern.”

“Cothmans yns y dhana?”

“A’n gwelha,” yn medh an venyn goth.

Saw ow damsel roslyw a shakyas hy fedn unweyth arta. Ny yller hy frodna termyn pell, heb hy dhe derry arta in mes:

“Eâ, th’yw an eyl ow cara y gela, mar weff dr’yw dhe dus whensys dhe’n keth plâss ha dhe’n keth greg!”

Th’esa an venyn goth ow meras serrys brâs orty. Saw an dewetha geryow a wrug piga ewl a wodhvos ina vy, ha my a’s contreweytyas kyns ès hy dhe dhos dhe davasans:

“Pywa! An keth gwreg dh’aga dew! Fatl’yw, a venenyk?”

“Gèn oll an bÿs ’ma godhvedhys ter via Michael Du – wèl sur, a vabm, an dûk – ow ry y ena e rag demedhy y genytherow, Prynces Flavia, ha ter vëdh hyhy an vyternes.”

“Re’m fay,” yn medhaf, “ha my ow kemeres pyteth a’gas dûk lebmyn. Saw neb den mar pëdh yonca mab, now, res yw recêva an pëth a vo gesys dhodho gans an mab cotha, hag aswon grâss dhe Dhuw, kebmys dell alla va.” Ha my a wrug derevel an scodhow, ow predery ahanaf ow honen, hag ow wherthyn. Nena my a wrug predery Antoinette de Mauban inwedh, ha’y viaj dhe Strelsau.

“Bohes yw dyghtyans Michael Du gèn –” a dhalathas an vowes, in spit dhe sorr hy mabm. Mès pàn esa hy whath in cows, y teuth stap poos ha seny wàr an leur, ha voys grolyak a wovydnas in ton a wodros:

“Pyw eus ow clattra a ‘Michael Du’ in tre y Uhelder y honen?”

An vowes a levas scrij bian, hanter rag own – hanter, dell gresama, dydhanys.

“Ny reta d’rivas er ow fydn, Johann?” yn medh.

“Dar, ny welta pleth ujy dha glap ow lêdya?” yn medh an venyn goth.

An den hag a wrug côwsel, ev a’n gorras y honen in rag.

“Ma godregor dhe ny, Johann,” yn medh ow ôstes, ha’n pollat a wrug sqwychya y hot dhe ves. Wàr nùk ev a’m aspias, ha plynchya stap wàr dhelergh, er am marth, kepar ha pàn wrella gweles tra varthusek.

“Pëth yw dha drobel, Johann?” an cotha mowes a wovydnas. “Hèm yw estren jentyl wàr viaj, devedhys rag gweles an cùrunyans.”

An den a’n daskemeras y honen, saw th’esa ow meras stag orta vy ha’y wolok o crev, whythrus, fers ogasty.

“Gordhuwher dâ dhys,” yn medhaf.

“Gor’uwher dâ, sera,” ev a groffolas, ha whythra orta vy whath, ha’n vowes hudhyk a dhalathas wherthyn, ow cria in mes –

“Mir, Johann, th’yw an colour kerys gena jy! Plynchys veuva pàn rug spia gàs blew, sera. Aga holour scant nynj yw gwelys in Zenda yn fenowgh.”

“Gyvyans a besaf, sera,” yn medh an pollat in udn hockya, penbleth in y lagasow. “Den vëth nynj o dhe wetyas genama.”

“Roy gwedren dhodho, may halla eva ow yêhes vy. Ha me a vydn gorhebmyn nos dâ dhe why, ha dùrdala dhe why, a venenes wheg, a’gas cortesy ha’gas kescows plesont.”

Gans an geryow-ma my a savas in bàn, ha wosa plegyans scav omdrailya dhe’n daras. Th’esa an vowes yonk ow ponya rag golowy ow fordh, ha’n den ow kildedna rag gasa tremen dhybm, ha’y lagasow stegys warna vy whath. I’n very prës pàn wrug vy passya, ev a gemeras stap wàr rag, ha govyn:

“Y praydha, sera, yw an Mytern ajonys dhis?”

“Bythqweth ny’n gwelys,” yn medhaf. “Yma govenek dhybm a’y weles de Merher.”

Ny lavaras ev namoy, saw th’esen vy owth omglôwes fatell holya y wolok wàr ow lergh, bys may feu an daras degës ha my dredho. Ow hùmbrynkyades taunt a wrug leverel, ow kerdhes dhyragof hag ow meras dres hy scoodh:

“Onen a’gas colour, sera, ny yll plêsya Mêster Johann.”

“Gwell yw ganso dha golour jy, martesen?” me a brofyas.

“Ow mênyng, sera, o colour in gour,” hy a worthebys, ha’y golok a dhynyores warnaf.

“Pywa?” a wovydnys, ow settya dalhen in tu aral an cantolbren. “Yw colour in gour tra meur y vern?”

“Nag yw, mès my a gar dha golour jy – rudh an teylu Elphberg yw.”

“Colour in gour,” yn medhaf, “nyns yw y valew moy ès hebma!” – ha my ow ry neppëth dhedhy heb valew vëth.

“Duw graunt daras an gegyn dhe vos degës!” yn medh.

“Âmen!” yn medhaf, ha dyberth dhyworty.

In gwrioneth, dell worama lebmyn, traweythyow th’yw colour a valew larj in gour.

CHAPTRA 3

GORDHUWHER MERY GANS GOOS PELL

Nyns en vy mar afrêsonus, mayth esen vy ow tysfavera gwethyas gam an dûk drefen nag esa ow fysment dâ ganso; ha’pe dysfaverans defry, wèl y fara a wrug ow diarva vy, moyha cyvyl ha hegar (dell hevelly dhybm), ternos vyttyn. Pàn glôwas bos Strelsau pedn ow fordh vy, ev a dheuth ha metya genef, ha my orth haunsel, ha derivas fatell veuva gelwys gans y whor, neb o demedhys dhe vysterden rych lowr ha tregys i’n bedncyta, rag ocûpya chambour in hy chy. Ev a wrug acceptya yn lowen, saw lebmyn ev a wodhya convedhes na ylly forsâkya y dûtys. Ytho ev a besys orta vy a gemeres y le, mar calla an westva-ma contentya; uvel, mès, dell wrug ev keworra, glân ha leun a gonfort. Dedhewys o assentyans y whor, hag ev ow poosleva an dieth a via dhybm ha’n rûthow a wrussen vy dierbyn i’m viajys dhe ha dhia Strelsau avorow. Me a wrug acceptya y brofyans heb hockya, hag ev êth ha pellscrefa dh’y whor, ha my ow trùssa hag owth ombarusy rag mos i’n nessa train. Saw yth esen vy ow yêwny an forest ha’n chy helghya whath, ha pàn lavaras ow maghteth vian dell yllyn vy cafos an hens horn in gorsaf ryb an fordh, warlergh kerdhes deg mildir ogas lowr der an forest, me a vydnas danvon ow fardellow poran dhe’n drigva a ros Johann, gwil ow thro kerdhes, ha sewya dhe Strelsau a’y wosa. Gyllys o Johann dhe ves, ytho ny wodhya bos ow thowl chaunjys. Saw drefen nag esa effeth, ma’s strechya ow devedhyans dh’y whor nebes ourys, chêson ny welyn vy a dherivas orto. Heb dowt, ny vydna an venyn dhâ spêna fienasow a’m govys.

Me a dhebras ly avarr, ha wosa gorhebmyn farwèl dhe’m ôstys cuv, ha promyssya dewheles dhedhans wàr ow fordh tre, my a dhalathas ascendya an vre tro ha’n Castel hag alena wor’tu ha’n forest. Kerdhes hanter-our heb hast a’m dros dhe’n Castel. Th’o ker i’n dedhyow eus passys, ha’n pedndour auncyent in sawment dâ whath, ha brâs y argraf. Adrëv dhodho th’esa ken radn a’n castel gwredhek, hag adrëv hodna, dyberthys dre bollgledh down ha ledan oll adro dhe’n byldyansow coth, yth esa mansyon arnowyth ha sêmly, drehevys gans an dewetha mytern, hag ow servya i’n tor’-ma avell trigva diogus dhe Dûk Strelsau. An radnow coth ha nowyth o jùnyes dre bons derevel, ha marnas an entryng andydro-ma nyns esa tremenva vëth inter an byldyans coth ha’n bÿs wàr ves. Saw ow lêdya dhe’n mansyon arnowyth yth esa rôsva ledan ha sêmly. Aneth dhelvrysek o. Pàn esa Michael Du ow tesîrya cowetha, y hylly trega in y vansyon. Mara pe sêsyes gans shôra cas warbydn mab den, nyns o res ma’s tremena dres an pons ha’y dherevel wàr y lergh (an gwayans o dre rolbrednyer), ha’y dhry in mes ny yll tra vëth vyhadnha ès rejyment ha godnys brâs in aray. My êth ow fordh in rag, lowen bos dhe Michael Du, kyn na ylly ev kemeres an sê rial na’n brynces naneyl, trigva mar vrav dell esa dhe genyver pryns in Ewrôpa.

Me a wrug entra dhe’n forest wharê, ha kerdhes pelha, udn our pò moy, in dadn y skeus tewl ha goyeyn. An gwëdh brâs o plethys an eyl gans y gela a-ugh ow fedn, ha golowyjyon an howl ow qwibya der an to-ma in lagasow mar spladn avell adamans, ha scant nyns êns y brâssa. Gorhenys en vy gans an tyller, ha pàn gefys vy gwedhen-ven a’y wroweth, me a settyas ow heyn orto, hag istyna ow garrow, hag omry dhe gontemplans cosel a decter sad an coos ha dhe gonfort a cygar dâ. Ha pàn anellys vy dalgh a decter (dell soposys), ha’n cygar gorfednys, me a wrug codha in cùsk moyha delycyùs, heb predery a’m train dhe Strelsau hag a’n androw esa ow passya yn scon. Remembra train i’n plâss a’n par-na a via sacrylych gwyls. In y le, me a dhalathas hunrosa y bosama demedhys dhe Brynces Flavia ha tregys in Castel Zenda, hag ow corhana cowl-dhedhyow gans ow hares in lanerhy an forest – ha hunros o hedna pòr blesont. Ha pàn esen vy i’m desmygyans ow qwasca abm gwresak wàr wessyow wheg an brynces, me a wrug clôwes nebonen (ha’n voys o radn a’n hunros, dell hevelly wostallath) ow cria in mes, garow hag uhel y lev:

“Dar, usy an jowl i’n dra? Mara pe dyvarvys, an Mytern via ev!”

An tybyans o siansus teg i’m hunros. Dre offrydna ow minvlew poos ha’m barv ha’y bleyn imperyal, y fedhen vy transformys dhe vonark. Pàn vydnen vy abma dhe’n brynces unweyth arta, i’n very prës-na me a dheuth (meur ow anvoth) dhe’n ervirans y bosama dyfun.

Me a wrug egery ow lagasow, ha cafos dew dhen ow meras orta vy ha brâs aga whans a wodhvos. Dhe’n dhew th’esa dyllas sport godn i’ga herhyn, hag anjy ow ton godnys. Onen o nebes berr ha pòr vynsek y gorf, pedn brâs, bùlet y shâp, minvlew a reun loos, lagasow blou gwydnyk bian, ha tabm gwythiek. An aral o pollat yonk ha tanow, cresek y hirder, tewl y vejeth, gans stubm grassyùs a vryntynsys. Me a wrug desmygy an eyl dhe vos den jentyl ûsys dhe gowethas meur hy bry, hag experyens ganso in conversacyon a vresel inwedh; ha’n aral dhe vos soudor coth. Dell veu prevys a’y wosa, hèn o desmyk lybm.

An cotha den a dheuth bys dhybm, ow qwil sin dhe’n aral may whrella holya. Dell wrug defry, ha derevel y hot yn cortes. Me a savas lent in bàn.

“Ev a’n jeves an hirder kefrës!” a glôwys vy an cotha dhe leva yn isel, hag ev ow whythra an whe troos’hës ha dyw vêsva a hirder esa dhybmo. Ena ev a lavaras, ow tava y gappa i’n vaner a Varhak:

“Alla’vy govyn agas hanow?”

“Awos why dhe wil an kensa stap i’gan aswonvos, a dus jentyl,” yn medhaf gans minwharth, “res yw dhe why lêdya i’n negys a henwyn.”

An den yonk a dheuth udn pâss in rag, ha plesont y vinwharth.

“Hèm yw,” yn medh, “Coronal Sapt, ha my yw henwys Fritz von Tarlenheim. Yth eson agan dew in servys Mytern Rùrytânya.”

Me a omblegyas, dyscudha ow fedn, ha gortheby:

“My yw Rudolf Rassendyll. Viajyor a Bow an Sowson ov vy; hag ow sensy comyssyon sodhak dhyworth hy Brâster an Vyternes nebes bledhydnyow alebma.”

“Dhana ny oll yw bredereth a’n cledha,” Tarlenheim a worthebys, hag istyna y dhorn, a wrug vy kemeres a’m bodh.

“Rassendyll, Rassendyll!” a hanajas Coronal Sapt. Ena y feu ùnderstondyng gwibys in golow scav dres y vejeth.

“Re Varia!” ev a grias, “o’why onen a’n teylu Burlesdon?”

“Ow broder yw lebmyn an Arlùth Burlesdon,” yn medhaf.

“Lyw an pedn a’th tyskever,” ev a wharthas in y vriansen, ow poyntya bës dhe’m poll dyscudhys. “Dar, Fritz, ny wosta an whedhel?”

An den yonk a dowlas golok dyharas warna vy. Th’esa va owth aswon mater tyckly in fordh may fensa ow whor-dre-laha y estêmya meur. Rag ry dhe’n den diaha, me a wrug compla gans minwharth:

“Â! an whedhel yw godhvedhys obma magata, dell hevel, hag i’gan mesk ny.”

“Godhvedhys!” Sapt a grias. “Mar mydno’why remainya obma, na wra dyowl vëth y dhowtya in oll Rùrytânya – na dâma vëth naneyl.”

Me a dhalathas omsensy anês. A pe convedhys genama kyns, tell esen vy ow ton petygrew screfys mar blain warnam, me a vensa kemeres moy preder kyns ès vysytya Rùrytânya. Mès yth o re holergh.

I’n very prës-na y feu lev brâs y senyans clôwys dhyworth an coos adrëv dhe ny:

“Fritz, Fritz! pleth esta, gwas?”

Tarlenheim a blynchyas, ha leverel gans hast:

“An Mytern yw!”

Dhe Sapt coth yth esa wharth in y vriansen unweyth arta.

Ena den yonk a labmas dhia govva a wedhen-ven ha sevel rypthon. Pàn y’n aspias, my a wrug garm a varth. Hag y whrug ev kildedna rag sowthan sodyn pàn y’m gwelas vy. Saw blew ow fâss yn unsel, ha neb gis a dhynyta der entent a’y roweth ev; saw fowt dhodho kefrës a hanter-mêsva martesen a’m hirder vy – nâ, le ès hodna, mès tabm bytegyns – Mytern Rùrytânya a via Rudolf Rassendyll, ha my, Rudolf, a via Mytern Rùrytânya.

Pols yth en ny a’gan sav heb gway vëth, an eyl ow meras orth y gela. Ena my a dednas ow hot unweyth arta hag omblegya gans revrons. An Mytern a wrug dascafos y lev, ha govyn in y sowthan:

“A goronal – Fritz – pyw yw an den jentyl-ma?”

Me a vydna knack gortheby, pàn wrug Coronal Sapt gorra y honen inter an Mytern ha my, ha dallath côwsel orth y Vrâster in croffal isel. Th’esa pedn an Mytern pell a-ugh pedn Sapt, ha’y lagasow orth ow whelas vy pàr termyn, hedre ve ow coslowes. Ha my owth aspia worto ev, polta dour. An havalder o meur y varth, sur, kynth esa poyntys a dhyffrans dhe weles inwedh. Fâss an Mytern o nebes moy kigek ès ow bejeth vy, hirgelgh y lînen o tebmyk creffa ha, dhe’m desmygyans vy, nyns esa dh’y vin oll an ferfter (pò gorthter) o dhe redya wàr ow gwessyow tydn vy. Saw awos hedna, ha dres oll an dyffrans munys, yth esa an havalder ow sordya yn wondrys, marthys, moyha hewel.

Sapt a cessyas heb côwsel, ha’n Mytern whath ow plegya tâl. Ena, tabm ha tabm, cornellow y vin a dhalathas sqwychya, y dhewfrik a wrug skydnya (dell wra ow dewfrik vy pàn esof ow wherthyn), y lagasow terlentry, hag awot y wharth a dardhas in shôra ancompressadow a’n moyha jolyf, esa ow seny der an coos ha’y dheclarya den mery.

“Metyans dâ, a genderow!” ev a grias, ha dos udn pâss wor’tu ha my, ha tackya dorn wàr ow heyn, ha wherthyn whath. “Gevowgh dhybm dre gortesy ha my sowthenys. Gweles dobyl i’n eur-ma a’n jëdh, nyns yw gwaitys nefra, eh, Fritz?”

“Me a bës pardon, sera rial, a’m bolder,” yn medhaf. “Yma govenek dhybm na wrav vy kelly favour agas Brâster.”

“Re Varia! cowntnans dâ an Mytern a’gas bÿdh pùb termyn,” yn medh, in udn wherthyn, “boneyl a’m bodh bò heptho. Ha, sera, my a vydn keworra servyssyow yn lowen, pùppynag a allen vy. Pleth eso’why ow viajya?”

“Dhe Strelsau, sera rial – dhe’n cùrunyans.”

An Mytern a wrug meras orth y gothmans, hag ev ow minwherthyn whath, kynth esa anetter hyntys in y dremyn. Saw tenewen jolyf an mater a’n cachyas arta.

“Fritz, Fritz!” ev a grias, “me a bê mil gùrun rag aspia fâss Broder Michael pàn wrella gàn gweles doblys!” ha’n wharth mery ow seny unweyth arta.

“A furneth Mêster Rassendyll,” a wrug Fritz von Tarlenheim merkya, “dowtys ov yn frâs, mar mydn vysytya Strelsau i’n termyn-ma.”

An Mytern a dùchyas cygaryk.

“Wèl, Sapt?” yn medh, in udn wovyn.

“Res yw dhodho heb mos màn,” an cothwas a wrug gromyal.

“Now, a goronal, gwell via leverel my dhe vos in kendon dhe Vêster Rassendyll mar ny wra –”

“Ogh, eâ! gwra y vailya in maner ewn,” yn medh Sapt, ha hâlya pib vrâs in mes a’y bocket.

“Lowr, a sera rial,” yn medhaf. “Me a vydn voydya a Rùrytânya hedhyw i’n very jëdh.”

“Na vynta, re’n ebron dhâ – hèn yw sans phrase, dell yw Sapt plêsys dhe leverel. Rag ty a vydn kynyewel gena vy haneth, pùppynag a wharvo a’y wosa. Deus, a dhensa, ny wreta metya gans nes’hevyn nowyth pùb jorna!”

“Haneth y fedhyn ny ow kynyewel yn erbysek,” yn medh Fritz von Tarlenheim.

“Ny vedhyn màn – pàn eson ny ow qwesty gàn kenderow nowyth ny!” a grias an Mytern. Ha pàn dherevys Fritz y scodhow, ev a geworras: “Ogh! ha my a vydn perthy cov a’gan dallath avorow avarr, Fritz.”

“My kefrës – pàn dheffa vorow,” yn medh Sapt coth, ow tedna mog der y bib.

“Ogh, Sapt coth ha fur!” an Mytern a grias. “Deus, Mêster Rassendyll – pana hanow a rosons y dhys, ha ny ow côwsel?”

“Hanow dha Vrâster y honen,” me a worthebys, hag omblegya.

“Wèl, ’ma hedna ow prevy na wrussons y kemeres meth ahanan,” yn medh in udn wherthyn. “Deus dhana, kenderow Rudolf. Ny’m beus plâss ow honen obma, mès yma ow broder wheg Michael ow lendya chy dhyn, ha ny a vydn gwil oll gàn ehen dhe’th intertainya ino”. Ev a golmas y vregh dhe’m bregh vy ha’m hùmbrank der an forest in kerdh, gans sin orth an re erel dhe dhos genen, tro ha’n west.

Th’esen ny ow kerdhes moy ès hanter-our, ha’n Mytern ow megy cygarygow hag ow clappya heb hedhy. Les brâs a gemery adro dhe’m teylu, ha wherthyn a’y golon pàn wrug vy derivas a’n portreyansow i’gan soleryow, Elphberg aga blew, ha wherthyn a’y golon dhe voy pàn wrug ev clôwes bos ow thro plesour in Rùrytânya tra gevrîn.

“Yw res dhis vysytya dha genderow drog-gerys in dadn gel?” yn medh.

Desempys ny a wrug tremena mes a’n coos, devedhys dhe jy helghya, bian hag bohes afînys. Byldyans udn leur o va, sort a vùngalow, gwrës oll a bredn. Pàn esen ny ow nessa, y feu den cot apperys dh’agan metya, hag udnwysk sempel in y gerhyn. Ny welys ken onen ma’s benyn dew ha coth, neb o mabm Johann, an gwethyas gam dhe’n dûk, dell wrug vy dyskevera a’y wosa.

“Wèl, yw kydnyow parusys, Josef?” an Mytern a wovydnas.

Parusys in gwir, dell dherivys an servont bian, ha ny a’gan eseth dhyrag plenta vytel yn scon. An boos o sempel lowr: an Mytern ow tebry yn yagh, Fritz von Tarlenheim yn tainty, Sapt coth kepar ha bleydh. My a wrug gwary brav gans ow hollel ha’m forgh, dell o ûsys genama. An Mytern a verkyas ow ferformyans, ha gormola in y wolok.

“Th’on ny oll tus dhe dallyour dâ, ny teylu Elphberg,” yn medh. “Saw dar! – nyns eson ny ow tebry yn sëgh? Gwin, Josef! gwin, ’was! On ny bestas, ha ny ow tebry heb eva? On ny gwarthek, Josef?”

Sket orth repref-ma Josef a wrug beha an bord a votellow.

“Remember avorow!” yn medh Fritz.

“Eâ – pàn dheffa vorow!” yn medh Sapt coth.

An Mytern a wrug gwakhe gwedren leun rag kerensa yêhes “Kenderow Rudolf,” dell vydna ev ow cria vy dre gortesy – pò dre jolyfter. Ha my a wrug eva eqwal rag kerensa yêhes “Colour rudh Elphberg”, hag ev ow wherthyn yn uhel.

Now, pynag a ve an boos, th’o an gwin esen ny owth eva dres pùb pris pò estêmyans, ha ny a wrug jùstys warnodho. Unweyth only, Fritz a vedhas lettya dorn an Mytern.

“Pywa?” an Mytern a grias. “Remember ty dhe dhallath dhyraga vy, Mêster Fritz – res yw dhis bos dew our moy erbysek ès my.”

Fritz a welas nag esen vy ow convedhes.

“My ha’n coronal,” ev a styryas, “ny a vydn qwyttya ’lebma dhe whegh eur, marhogeth bys in Zenda wàr nans, ha dewheles gans gwethlu an onour rag kemeres an Mytern eth eur, ena ny oll a vydn marhogeth warbarth dhe’n gorsaf.”

“An gwethlu, dh’y gregy!” Sapt a groffolas.

“Ogh! Pòr gortes yw ow broder, hag ev ow pesy an onour dh’y rejyment ev,” yn medh an Mytern.

“Deus, a genderow, nyns eus otham dhe jy a dhallath avarr. Udn votel whath, sos!”

Me a gemeras udn votel whath – gesowgh ny, kyns, dhe leverel udn radn a votel, rag moy ès hanter a veu viajys yn uskys ajy dhe vriansen y Vrâster. Fritz a wrug dascor pùb attent dhe berswâdya. Dhia wil perswâdyans, ev êth bys in bos perswâdys, ha ny oll leunha scon a win ès dell godha dhe ny. An Mytern a dhalathas côwsel adro dhe vyns a vydna gwil i’n termyn a dheu, Sapt coth adro dhe vyns a wrug i’n termyn eus passys, Fritz adro dhe neb mowes, ha my a’n merytys marthys ow longya dhe lydnyath Elphberg. Yth esen ny oll ow kestalkya i’n kettermyn, hag ow sewya Sapt ha’y geskyans: gasa an vorow dhe gemeres with a’y honen.

Wàr an dyweth an Mytern a worras y wedren dhe’n bord ha posa wàr dhelergh in y jair.

“My re evas lowr,” yn medh.

“Nyns oma whensys màn dhe gontradia an Mytern,” yn medhaf.

Defry, th’o y lavar a’n gwirra yn tien – moyha dr’ylly bos.

Pàn esen vy ow talkya whath, Josef a dheuth ha settya dhyrag an Mytern cruskyn coth ha reveth, gwelweyth y wyscas. Y feu a’y wroweth in neb selder tewl mar bell, mayth esa va ow qwynkya, dell hevelly, in golow an cantolyow.

“Y Vrâster, Dûk Strelsau, ev a’m erhys settya an gwin-ma arâg an Mytern pàn ve an Mytern sqwith a bùb gwin aral, ha pesy orth an Mytern a’y eva, rag oll y gerensa dh’y vroder.”

“Ober dâ, Michael Du!” yn medh an Mytern. “Corkyn mes, Josef. Dh’y gregy! Esa ev o’predery my dhe blynchya dhort y votel?”

Egerys veu an votel, ha Josef a wrug lenwel gwedren an Mytern. An Mytern a’n tastyas. Ena, gans tremyn sad ha gwyw dhe’n eur ha dh’y blit y honen, ev a wrug meras warnan adhedro:

“A dus jentyl, cowetha vy – a Rudolf, ow henderow (sclandrus yw an whedhel, Rudolf, re’m leouta!), th’esof ow ry oll Rùrytânya dhe why bys in hy hanter. Saw na besow’ badna a’n votel dhuwyl-ma, ha my o’th eva rag kerensa yêhes an – an knava fel-na, broder vy, Michael Du.”

Ha’n Mytern a sêsyas an votel hag omwheles a-ugh y anow, ha’y gwakhe ha dehesy dhe ves, ha gorra y bedn wàr y vrehow dhe’n bord.

Ha ny a wrug eva hunrosow plesont dh’y Vrâster – ha marnas hedna nyns esof ow perthy cov a’n gordhuwher. Pàr hap yth yw lowr.

CHAPTRA 4

AN MYTERN OW SENSY APPOYNTYANS

A wrug vy cùsca udn vynysen, udn vledhen? Ny wodhyen vy poynt. Me a dhyfunas sodyn, in udn grena. Ow fâss, ow blew, ow dyllas, th’esens y oll ow tevera dowr, ha Sapt coth a’y sav adâl dhybm, gwenwharth a dhespît wàr y vejeth ha bùcket gwag in y dhorn. Wàr an bord ryptho th’esa Fritz von Tarlenheim a’y eseth, gwydnyk kepar ha bùcka nos ha mar dhu in dadn y lagasow avell bran.

My a labmas serrys wàr ow threys.

“Dha ges yw gyllys re bell, sera!” me a grias.

“Tety valy, gwas, nyns eus termyn rag omdhal. Ny ylly ken tra vëth dha dhyfuna. Pymp eur yw.”

“Bëdh gwarnys, Coronal Sapt –” me a dhalathas arta, tobm ow spyrys, kynth en vy yêyn i’m corf dres ehen.

“Rassendyll,” Fritz a wodorras ow lavar, ow skydnya dhyworth an bord ha kemeres ow bregh, “mir obma.”

Yth esa an Mytern wàr an leur, growedhys oll y hës. Y fâss o mar rudh avell y vlew, hag ev owth anella poos. Sapt, ky coth ha dygortes, a’n pôtyas yn harow. Ny wrug ev gwaya màn, ha ny veu powes in y anellans naneyl. My a welas dell o y fâss ha’y bedn glëb a dhowr, kepar ha’m câss vy.

“Ny re spênas hanter-our in y gever,” yn medh Fritz.

“Ev a wrug eva terweyth moy ès dell wrugo’why dew,” Sapt a groffolas.

My êth wàr bedn dêwlin ha tava y wythy. An pols o uthyk idhyl ha lent. Th’esen ny, oll agan try, owth aspia an eyl dh’y gela.

“O droggyes – an dewetha botel-na?” me a wovydnas, in udn whystra.

“Ny woram màn,” yn medh Sapt.

“Res yw dhe ny cafos medhek.”

“Nyns eus medhek nes ès deg mildir, ha ny alsa mil vedhek y dhry dhe Strelsau hedhyw. Aswonys dâ yw trèm an dra. Ny wra ev gwaya whe pò seyth our na whath.”

“Ha’n cùrunyans!” me a grias in ewn euth.

Fritz a dherevys y scodhow, ha my ow convedhes bos hedna ûsadow moyha menowgh dhodho.

“Res yw dhe ny danvon derivas y bos ev clâv,” yn medh.

“Eâ, martesen,” yn medhaf.

Sapt coth, neb o mar fresk avell egor jarn, a wrug tùchya y bib solabrës ha whetha mog kepar ha jyn êthen.

“Mar ny vëdh ev cùrunys hedhyw,” yn medh, “me a wystel cùrun na vëdh cùrunys nefra.”

“Varia, prag?”

“Ma oll an nacyon ena rag y wolcùbma. Hanter a’n army – eâ, ha Michael Du orth y vleyn. On ny parys dhe dhanvon tell yw an Mytern medhow?”

“Tell yw clâv,” yn medhaf, in udn amendya.

“Clâv!” Sapt a dhassonas, ha’y wharth leun a scorn. “Anjy a wor y glevejow re dhâ. ‘Clâv’ o va lies treveth aral!”

“Wèl, res yw dhyn lavasos kyn fednons y soposya,” yn medh Fritz yn tyweres. “Me a vydn dry an nowodhow ha gwil an dra dhe’n gwelha.”

Sapt a dherevys y dhorn.

“Lavar dhèm,” yn medh. “A gresyth jy an Mytern dhe vos droggyes?”

“Cresaf,” a worthebys vy.

“Ha pyw a’n droggyas?”

“An ky damnabyl, Michael Du,” yn medh Fritz inter y dhens.

“Eâ,” yn medh Sapt, “rag na dheffa dh’y gùrunyans. Dh’agan Rassendyll nyns yw Michael teg aswonys. Pan opynyon eus dhe jy, Fritz? A nyns eus gans Michael mytern parys? A nyns eus gans hanter Strelsau ken ombrofyor? Dell yw Duw yn few, gwas, an sê rial yw kellys mar ny wra an Mytern omdhysqwedhes in Strelsau hedhyw. Dhybmo th’yw Michael Du aswonys re dhâ.”

“Ny a yll y dhon dy,” yn medhaf.

“Ha pòr deg y semlant,” yn medh Sapt, in udn vockya.

Fritz von Tarlenheim a gudhas y fâss inter y dhêwla. Th’esa an Mytern owth anella uhel ha poos. Sapt a wrug y dava gans troos unweyth arta.

“Ass yw pedn medhow!” ev a lavaras, “Saw Elphberg yw va, ha mab dh’y das, ha my ow pedry kyns in iffarn ès gasa Michael Du esedhys in y le!”

Rag tecken th’esen ny oll tewys. Ena Sapt a gemeras y bib mes a’y vin ha leverel dhybm, ow plegya tâl:

“Den a vydn cresy in Tenkys pàn usy va ow tevy coth. Tenkys a wrug dha dhanvon jy obma. Tenkys a wra dha dhanvon lebmyn dhe Strelsau.”

Me a wrug hanaja “Duw dynam!”, ha trebuchya wàr dhelergh.

Fritz a dherevys y lagasow in golok freth ha sowthenys.

“Ùnpossybyl!” yn medhaf isel ow lev. “Aswonys vedhama.”

“Peryl yw hedna – warbydn certuster,” yn medh Sapt. “Mar mydnys trehy dha varv, me a wystel, aswonys na vedhys poynt. Eus own dhis?”

“Sera!”

“Deus, mab, tety valy! Mès dha vêwnans â dhe goll, te a wor, mars os aswonys in gwir – ha’m bêwnans vy – ha bêwnans agan Fritz. Saw mar nyns êth tejy, th’esof ow lia dhys, Michael Du a wra esedha wàr an sê kyns haneth, ha’n Mytern a’y wroweth i’n vagh pò in y vedh.”

“Nefra ny vydn an Mytern gava dhybm,” me a stlevys.

“On ny benenes? Ny vern gyvyans!”

An clock a wrug tyckya hanter-canqweyth, ha try ugans, ha deg ha try ugans, ha my a’m sav in preder dredhans. Ena y teuth wàr ow fâss neb golok, dell soposys, rag Sapt coth a’m sêsyas er ow dorn, ha cria:

“Êth jy in gwir?”

“Av in gwir,” yn medhaf, ha my ow meras orth fygùr an Mytern wàr an leur ahës.

“Arayes yw,” Sapt a bêsyas, ha whystra gans hast, “ny dhe wodrega haneth i’n Palys. Pàn vedhyn ny gesys pryva, my ha ty, dystowgh ny a wra eskyna an vergh – res yw dhe Fritz powes ha gwetha chambour an Mytern – ha ny a wra marhogeth obma, in udn bonya. Parys vëdh an Mytern – Josef a wra derivas orto – ha res a vëdh marhogeth, dhodho bys in Strelsau arta genef vy, ha dhyso bys in or an wlas, kepar ha pàn ve an jowl orth dha jâcya.”

Me a’n godhya oll in pols, hag inclynya pedn.

“Martesen yma chauns,” yn medh Fritz, gans kensa sin dhyworto a wovenek.

“Mar callama scappya heb bos dyskeverys,” yn medhaf.

“Dyskeverys mar pedhyn ny,” yn medh Sapt, “me a wra danvon Michael Du kyns dhe’n ancow ès mos ow honen, an nev re’m gweressa! Eseth wàr an chair-ma, sos.”

Me a’n obeyas.

Ev a wibyas in mes a’n rom, ha cria “Josef! Josef!” Wosa teyr mynysen ev a dheuth arta, ha Josef ganso. Yth esa an eyl ow ton podyk a dhowr pooth, seban, ha daffar alsen. Th’esa ow crena pàn wrug Sapt styrya oll an studh ha comondya ow dyvarva vy.

Desempys Fritz a wrug gweskel wàr y vordhos:

“Saw an gwethlu! ’Njy a wor! a wor!”

“Ogh! Ny vydnyn ny gortos an gwethlu. Ny a vydn marhogeth dhe Hofbau ha kemeres train ena. Pàn dhowns y, an ÿdhyn a vëdh neyjys pell dhe ves.”

“Saw an Mytern?”

“An Mytern a vëdh in selder an gwin. Me a vydn y dhon dy lebmyn.”

“Mar y’n cafons y?”

“Ny wrowns y màn. Fatell allons y? Josef a vydn aga thrailya in kerdh.”

“Saw –”

Sapt a wrug stank gans y droos.

“Nyns eson ny ow qwil gwary,” ev a wrug taredna. “Re’m fay! a ny worama an peryl? Mar cafons y an Mytern defry, ny vëdh y blit lacka ès pàn ny vëdh cùrunys hedhyw in Strelsau.”

Gans an ger-ma, ev êth hag egery an daras yn fen, ha dysqwedhes crefter na vien vy ow tesmygy bos dhodho, ow plegya dhe’n dor hag ow lyftya an Mytern in y dhêwla. Ha pàn esa va orth y wil, an venyn goth, mabm Johann an gwethyas, hy a dheuth ha sevel i’n daras. Yth esa hy ow sevel pols dâ, ena hy a drailyas wàr wewen, heb sin vëth a sowthan, ha clattra der an dremenva in kerdh.

“A wrug hy clôwes?” Fritz a grias.

“Me a sens hy clap!” yn medh Sapt, grym lowr, ha don an Mytern in y dhywvregh in mes.

Ha my a sedhas in chair brehek, ha pàn esen vy a’m eseth ena, in hanter-clamder, yth esa Josef ow knyvyas vy ha’m cravas vy erna veu oll ow minvlew ha’m barv imperyal taclow eus passys, ha’m fâss mar vlogh avell bejeth an Mytern. Ha pàn wrug Fritz ow gweles indelma, ev a dednas anellans hir ha cria in mes:

“Re Varia, soweny a wren ny in gwir!”

Th’o whegh eur solabrës, ha nyns esa termyn moy dhe gelly. Constrînys gans Sapt, my a fystenas aberth in chambour an Mytern, ha gwysca ow honen in udnwysk a goronal a’n Gwethlu, ha my ow cafos nebes prës dhe worra qwestyon orth Sapt. Pëth a wrug ev adro dhe’n venyn goth?

“Hy a lias na glôwas hy tra vëth,” yn medh. “Mès rag bos sur, me a golmas hy garrow warbarth, ha pockya lien dorn in hy ganow, ha kelmy hy dêwla, ha’y settya in dadn alwheth in selder an glow, kentrevoges dhe’n Mytern. Josef a vydn aga dyghtya, pùbonen a’n dhew, moy adhewedhes.”

Ena y feuv vy skydnys in wharth, ha Sapt y honen ow minwherthyn grym.

“Dhe’m desmygyans vy,” yn medh, “pàn wra Josef derivas ortans an Mytern dhe vos gyllys, y fydnons y cresy ny dhe gafos drog i’n keus. Rag yth yw dhe lia, nyns usy Michael Du ow qwetyas y weles in Strelsau hedhyw.”

Me a worras basnet an Mytern wàr ow fedn. Sapt coth a wrug istyna cledha an Mytern dhybm, ow meras orta vy hir ha dour.

“Grâss dhe Dhuw, ev a wrug ervira trehy y varv!” ev a grias.

“Prag y whrug ev?” me a wovydnas.

“Dre rêson Prynces Flavia dhe leverel y bos ev ow tyrusca hy bogh pàn vydna ry dhedhy abm a genderow cortes. Deus now, res yw dhyn marhogeth.”

“Yw pùptra salow obma?”

“Nyns eus tra vëth salow nag in tyller vëth,” yn medh Sapt. “Mès moy salow ny yllyn ny gwil.”

I’n tor’-ma Fritz a dheuth ha jùnya dhyn arta, hag udnwysk a gapten in y gerhyn a’n keth rejyment ha’m gwysk ow honen. Kyn pedn peder mynysen y feu Sapt taclys in y udnwysk ev. Josef a grias bos an vergh parys. Ny a labmas wàr aga heyn ha dallath, ow cobonya scav. Y feu an gwary in gwayans. Pandra vedha y fînweth?

An myttyn ha’y air fresk a wrug glanhe ow frederow, ha me a wor convedhes pùptra a levery Sapt dhybm. Ev o marthys. Scant nyns esa Fritz ow côwsel, ev ow marhogeth kepar ha den in cùsk, mès desempys, heb ken ger vëth adro dhe’n Mytern, Sapta a dhalathas desky istory dhybm in oll y vanylyon a’m bêwnans tremenys, a’m teylu, a’m plesours, hobbys, gwanderow, cothmans, cowetha, ha servons. Ev a wrug desky etyket Lÿs Rùrytânya dhybm, in dadn bromys ev dhe vos prest orth ow elyn rag meneges oll an dus a godha dhybm aga aswon, ha ry hyntys pygebmys favour a dalvia dhybm aga wolcùbma ganso.

“Ha ken tra,” yn medh Sapt. “Catholyk osta, sur?”

“Nyns ov vy màn,” me a worthebys.

“Ren ow thas, cabmgryjyk yw!” Sapt a hanajas, ha dystowgh ev êth in lesson elvednek a’n practycyow ha’n rêwlys in crejyans an Romans.

“I’n gwelha prës,” yn medh, “ny vëdh gwaityans brâs a’th wodhvos, rag drog-gerys yw fara dybreder ha lows an Mytern in kenyver negys a’n par-ma. Saw res yw dhis bos mar dhainty avell amanyn orth an Cardynal. Govenek a’gan beus y wainya dhe ny, awos bos kedrydn stag intredho ha Michael ow tùchya aga bleynorieth.”

Solabrës y feun ny devedhys dhe’n gorsaf. Fritz a dhascafas coraj lowr rag clerhe dhe vêster an gorsaf, meur y varth, towlen an Mytern dell o chaunjys. An train a dheuth in oll y êthen. Eskynys veun ny in caryach adhevîs, ha Sapt a bêsyas y lesson, ow posa wàr an pluvogow dhelergh. Me a wrug checkya ow euryor vy – euryor an Mytern o hedna, heb mar. Eth eur o, yn kewar.

“An qwestyon yw, a wrussons y mos ha’gan sarchya ny?” yn medhaf.

“Y’m beus govenek na wrowns y cafos an Mytern,” Fritz a lavaras, meur y anês, hag i’n dro-ma Sapt o an den a dherevys y scodhow.

Yth esa an train ow viajya yn tâ, ha dhe hanter wosa naw my a wrug aspia der an fenester an tourow pedrak ha mon ow longya dhe cyta vrâs.

“Dha bedncyta, sera lich,” yn medh Sapt coth gans gwenwharth, ha gwevya y dhorn, ha plegya in rag ha gorra y vës wàr wythien codna ow bregh. “Dha bols yw tùch re uskys,” yn medh, in y lev croffolus.

“Nyns ov vy gwrës a ven!” me a grias.

“Ty a vëdh yn tâ lowr,” yn medh, gans inclynyans a’y bedn. “Res yw dhyn leverel fatell eus crèn lêhow wàr agan Fritz. Gwra gwakhe dha gostrel, Fritz, abarth Duw, a vaw!”

Fritz a wrug dell veu erhys dhodho.

“Udn our re avarr,” yn medh Sapt. “Gesowgh ny dhe dhanvon messach bos dha Vrâster devedhys, rag sur nyns eus den vëth dh’agan metya i’n eur-ma. Hag i’n mên-termyn –”

“I’n mên-termyn,” yn medhaf, “an Mytern, dh’y gregy mar ny vydn cafos spot a haunsel.”

Sapt coth a wrug wherthyn in y vriansen, hag istyna y dhorn.

“Elphberg osta, pùb mêsva ahana jy,” yn medh. Ena ev a hockyas, ha leverel cosel, owth aspias orthyn, “Graunt Duw ny dhe vos yn few haneth ha hogen!”

“Âmen!” yn medh Fritz von Tarlenheim.

An train a wrug sevel. Fritz ha Sapt a labmas in mes, noth aga fedn, ha sensy an daras dhybm. Me a fethas tag codna o sordys ina vy, settya ow basnet warnaf yn fast, ha whetha pejadow cot dhe Dhuw (heb meth orth y leverel). Ena me a worras ow threys wàr eskynleur an gorsaf in Strelsau.

Mes a dorn, pùptra o fysky ha deray: tus ow fystena dhybmo, hottys inter aga dêwla, ha fystena arta in kerdh; tus orth ow hùmbrank bys i’n bùffet; tus owth eskyna hag ow marhogeth tobm aga hast dhe erberow an soudoryon, dhe’n Beneglos, dhe drigva Dûk Michael. I’n very prës mayth esen vy ow lenky an dewetha lobm a’m hanaf a goffy, pùb clogh i’n cyta a dardhas in kessenyans a joy, ha mûsyk menestrouthy a vresel ha banlevow a dus, hebma oll a wrug gweskel wàr ow scovarn.

Ot an Pympes Mytern Rùdolf in Strelsau, y cyta dhâ! Hag anjy oll ow cria avês –

“Dùrsona dhe’n Mytern!”

Gwessyow Sapt coth a wrug cryhy in minwharth.

“Dùrsona dhe’n Mytern!” ev a whystras. “Kebmer coraj, a vab!” ha my ow clôwes y dhorn dhe wasca wàr ow glin.

CHAPTRA 5

AVENTURS DHE ACTOUR GORTHRO

My a wrug kerdhes mes a’n bùffê dhe’n cay, ha Fritz von Tarlenheim ha Coronal Sapt adrëv dhybm in nes. Y feu ow dewetha gwrians checkya, in udn dava, ow revolver dhe vos parys dhe’m dorn ha’m cledha dhe vos lows i’n woon. Yth esa bagas gay a sodhogyon ha brâsyon a vry orth ow gortos vy, ha den coth ha hir wàr aga bleyn, leun a vedallys, ha’y stauns onen a vresel. Warnodho an ryban melen ha rudh a’n Rosen Rudh a Rùrytânya – ha’n medal-ma, res alowa, o afînans dhe’m brèst anwyw vy kefrës.

“Marshal Strakencz,” Sapt a whystras, ha my ow convedhes y bosaf a wel dhe’n hensoudor moyha y hanow in oll an army Rùrytânyan.

A’y sav knack adrëv an Marshal th’esa den tanow ha cot, ha gon du ha rudh tewl in y gerhyn.

“Chansler an Wlascor,” Sapt a whystras.

An Marshal a wrug ow wolcùbma gans nebes lel-eryow, ha delyfra in udn bêsya omdhyvlâmyans dhyworth Dûk Strelsau. An dûk o, dell hevelly, grêvys gans dysês sodyn, may feu ùnpossybyl dhodho dos dhe’n gorsaf, hag ev ow pesy cubmyas dhe wortos y Vrâster i’n Beneglos. My a levas ow bern, acceptya an omdhyvlâmyans orth an Marshal yn fest wheg, ha recêva lavarow cortes a bersons pòr wordhy ha brâs aga nùmber. Ny wrug nagonen dysqwedhes dowt vëth, ha my owth omsensy coraj dhe dhewheles ina vy ha’n labm frobmys i’m colon ow sedhy. Saw Fritz o gwydnyk whath, ha’y dhorn ow trembla kepar ha dêlen pàn y’n istynas dhe’n Marshal.

Wharê ny a wrug formya keskerth ha kemeres fordh dhe dharas an gorsaf. Eskynys veuv vy obma wàr ow margh, ha’n Marshal a wrug sensy an warthowl. An vrâsyon dhynasek êth i’ga caryajys in rag, ha my a dhalathas marhogeth der an strêtys ryb an Marshal adhyhow ha Sapt aglêdh (ha’n gwir dhe’n tyller defry ganso, avell ow chif-aide-de-camp). Cyta Strelsau yw part coth ha part nowyth. Yma rôsvaow arnowyth hag efan, ha qwartronys aneth ow kerhydna hag ow compassa strêtys an dre wredhek, strêtys cul ha gwius ha pyctùresk. Tregys yma an ugh-rencasow i’n kelhow avês; i’n re aberveth yma an shoppys desedhys; ha cudhys adrëv aga thâlenebow sowen yma lies bownder ha scochfordh, pâls y dus, mès anfusyk, leun a rencas meur y esow, dyrêwl, ha drogoberus (dre vrâs). Th’esa an dyffrans cowethasek ha qwartronek-ma ow wortheby, dell dheskys warlergh derivadow Sapt, dhe dhyberthva aral, o moy hy bern genama. An Dre Nowyth o ledrek tro ha’n Mytern. Mès i’n Dre Goth yth o Michael a Strelsau govenek, gorour, gour wheg oll.

An wolok o pòr spladn pàn esen ny ow passya an Rôsva Veur ahës, bys i’n plain brâs wàr rag, mayth esa an Palys Rial. Obma th’esen vy mesk len-scodhyoryon. Cregys wàr bùb chy yth esa lednow rudh ha banerow ha garmow gwlasek. Wàr dhew amal an strêtys yth esa esedhow derevys, ha my a dremena drestans, in udn omblegya, dhe’n eyl tu ha dhe’n aral, in dadn gowas a vanlevow, a venothow, a lienyow dorn ow qwevya. An balcons o leun a venenes jentyl, gay aga dyllas, esa ow tackya dêwla, ow qwil cortesy, ow tôwlel dhybm aga spladnha golok. Th’esa reverthy a flourys ros rudh ow codha warna vy. Y feu udn flour glenys dhe vong ow margh, ha my a’n kemeras ha’y staga dhe’m côta. An Marshal a vinwherthy grym. Traweythyow my a veras orth y fâss in dadn gel, saw nyns esa môvyans lowr gans an Marshal dhe dhyskevera, o va kescolodnek pò nag o.

“An rosen rudh abarth an Elphbergs, a Varshal,” yn medhaf yn jolyf, hag ev owth inclynya pedn.

My re screfas “jolyf,” ha res yw an ger-ma dhe hevelly stranj. Saw dhe leverel an gwir, medhow en vy a frobmans lowen. I’n prës-na th’esen vy ow cresy – namnag esen – fatell en vy an Mytern in very gwrioneth. Ha me a lyftyas ow golok arta, trygh i’m wharth, dhe’n balcons, beawty gà begh ... hag ena y whrug vy plynchya. Owth aspia warnam wàr woles, ha sêmly hy bejeth ha prowt hy minwharth, yth esa an venyn jentyl a veu kesviajyores kyns – Antoinette de Mauban. Ha me a welas hy bos ow plynchya kefrës, ha’y gwessyow in gway, ha hy ow plegya in rag, ha meras stark warna vy. Ha my a wrug cùntell ow honen, ha dierbyn hy lagasow, strait hag ôpyn, ha tava ow revolver unweyth arta. Pandra via dhe wil? mar mydna hy cria a lev uhel, “Hedna, nyns yw an Mytern!”

Wèl, ny a wrug tremena, ha’n Marshal a drailyas wàr y dhyber, gwevya y dhorn, ha’n Varhogyon Ervys a dheuth adro, in udn glôsya, ma na yll an rûth bos nes dhybm. Th’esen ny ow qwyttya an qwartron o a’m parth avy hag entra in qwartron Dûk Michael, ha’n gwythres-ma a’n Marshal a dhysqwedhas dhybm iredy, clerra ès geryow, stubm an comen voys i’n dre. Saw kynth en vy Mytern dre Denkys, ny yllyn vy ma’s gwary an part yn sêmly.

“Prag y feu an chaunj-ma i’gan aray, Marshal?” yn medhaf.

An Marshal a wrug densel y vinvlew gwydn.

“Dotha yw, sera rial,” ev a lavaras yn isel.

Me a wrug frodna.

“Gas an re usy dhyragon dhe varhogeth,” yn medhaf, “erna vowns y hanter-cans lath arâg. Saw gwrewgh why, a Varshal, ha Coronal Sapt ha’m cothmans, gortos obma erna wrellen avy marhogeth hanter-cans lath. Ha gorrowgh gwith, na vo nagonen nes dhybm. Porposys ov vy dhe showya bos aga Mytern ow fydhya inans.”

Sapt a settyas y dhorn wàr ow bregh. Me a’n shakyas dhe ves. An Marshal a wrug hockya.

“A nyns ov vy ùnderstondys?” yn medhaf. Hag ev a ros an arhadow, unweyth arta ow tensel y vinvlew. Me a welas fatell esa Sapt coth ow wherthyn yn cosel in y varv, saw ev a wrug shakya pedn orthyf. Mar pen vy ledhys in golow an jëdh wàr strêtys Strelsau, plit Sapt a via plit cales.

Martesen y coodh dhybm leverel y bosama cowl-wyskys in gwydn, saw ow botas yn unsel. Wàr ow fedn th’esa basnet arhans, gorowrys y daclans, ha ryban ledan an Rosen o teg y semlant wàr ow brèst adreus. Prais gwadn dhyworthyf a’n Mytern mar ny vednen vy sevel orth uvelder hag amyttya, yth en vy fygùr pòr vrav. Indelha poran o breus an bobel. Rag pàn wrug vy entra, dygoweth wàr geyn margh, bys in strêtys an Dre Goth, tewl ha bohes aga afînans, y feu hanas wostallath, ena banlev, ha benyn orth fenester a-ugh chy cog a grias lavar coth an tyller:

“Mars yw rudh, th’ywa druth!” ha me a wharthas ha dysky ow basnet, may halla hy gweles y bosaf a’n ewn colour, hag anjy ow qwil banlev arta.

Marhogeth o tra moy y les, yn tygoweth indelma, ha my ow clôwes campollans an rûth.

“Gwydnha y fâss ès dell yw ûsys,” yn medh onen.

“Gwydn dha fâss jy, mar mednes bêwa dell wra ev,” y teuth gorthyp pòr dhyscortes.

“Brâssa den yw va ès dell wrêna desmygy,” yn medh onen aral.

“Challa dâ ganso, ha’n varv-na trehys dhe ves,” tressa a dheuth dhe gompla.

“Nyns yw y byctours lowr sêmly,” a wrug declarya mowes teg, ow qwetyas may hallen vy clôwes. Tra vëth ma’s flatteryng, heb dowt.

Saw in spit dhe’n sînys-ma a les ha comendyans, y feuv vy recêvys gans an moyha radn a’n bobel in taw, dywharth aga fysment, ha namnag esa portreyans a’m broder cuv ow tekhe oll an fenestry – pëth o wolcùm gesedhus y gynda dhe’n Mytern. Th’en vy pës dâ bos hedna heb gweles syght anwhek a’n par-na. Den o va êsy dhe serry, ha ny vensa ev y gemeres maga whar martesen dell wrug avy.

Devedhys en ny dhe’n Beneglos wàr an dyweth. Hy thâl brâs ha loos, afînys dre gansow a dhelwow, ha prowt a’y dharajow predn derow a’n gwelha in Ewrôpa, th’esa hy settys uhel dhyragof an kensa prës, ha namna veuv vy overcùmys gans sens glew desempys a’m bolder. Pùptra o nywlek pàn wrug vy skydnya dhywar ow margh. Th’esen vy ow qweles an Marshal ha Sapt yn tyscler, ha dyscler o an bùsh brâs a prontyryon, bryght aga fal ha mantel, esa orth ow gortos vy. Ha dyscler ow lagasow whath pàn esen vy ow walkya an eglos, oll hy horf meur, ha kesson an organ i’m scovarn. Ny welys vy tra vëth a’n rûth spladn esa orth y lenwel, scant ny wrug decernya fygùr stâtly an Cardynal pàn savas ev dhywar y gader argh-epscobek rag gwil wolcùm dhybm. Nyns o fâss vëth hewel cler dhyrag ow golok, ma’s dew, an eyl ryb y gela – bejeth a vyrgh, gwydnyk ha teg, cùrun a vlew gloryùs an Elphbergs a-ughto (rag gloryùs th’yw an blew-ma wàr venyn), ha bejeth a dhen, ha my a wodhya, a’y vohow goosrudh, a’y vlew du, hag a’y lagasow tewl ha down, y bosaf a wel dhe’m broder, Michael Du, worteweth. Ha pàn y’m gwelas, y vohow rudh a godhas gwydn wàr nùk, ha’y vasnet ow troppya crev y glattrans wàr an leur. Bys i’n tor’-na ny wrug ev desmygy, dell gresama, bos an Mytern devedhys dhe Strelsau in very gwrioneth.

Myns a sewyas a’y wosa, ny’m beus cov anodho. My êth wàr dhêwlin dhyrag an alter ha’n Cardynal a wrug olewy ow fedn. Ena me a savas wàr dreys, hag istyna ow dorn ha kemeres cùrun Rùrytânya dhyworto ha’y settya wàr ow fedn, ha my a wrug ty coth an Mytern. Ha me a recêvas an Comùn Sans kyns essans oll (mar peu pegh, re bo gyvys dhybm). Ena an organ brâs a wrug kesseny arta, ha’n Marshal a worhemydnys dhe’n herôs, may whrellens y ow declarya. Awot an Pympes Rudolf cùrunys Mytern. Hag yma pyctour gorwyw a’n solempnyta bryntyn ow cregy i’m rom kydnyow vy i’n eur-ma.

An portreyans a’n Mytern yw fest dâ.

Ena an venyn jentyl, ha’n bejeth gwydn dhedhy, ha’n blew gloryùs, ha’n losten draylya inter dêwla dew baja, a wrug stap in mes a’y thyller ha dos, le mayth esen vy a’m sav. Ha herôt a grias:

“Hy Uhelder Rial an Brynces Flavia!”

Hy a wrug cortesy isel, ha settya hy dorn in dadn ow dorn vy, ha gorra bay warnodho. Ha rag tecken yth en vy dowtys a’n gwelha pëth dell allen vy gwil. Ena my a’s tednas hy dhybm hag abma dhedhy dywweyth wàr hy bogh, ha hy a rudhyas, ha – ena y Hanow Brâs an Cardynal Argh-Epscop a dheuth in udn slynkya dhyrag Michael Du, hag abma dhe’m dorn ha presentya lyther screfys dhybm gans an Pab – an kensa ha’n dewetha dell wrug avy recêva mes a’n qwartron-na, mar exaltys!

Ena y teuth Dûk Strelsau. Th’esa y stappys ow crena, me a’n te, hag ev ow meras adhyhow hag aglêdh, kepar dell vëdh den ow meras pàn usy va ow predery fia dhe’n fo. Ha’y fâss o cloutweyth a rudh ha gwydn, ha’y dhorn ow trembla, mayth esa ow sqwychya in dadn ow dorn vy, ha me a glôwas y wessyow sëgh ha cras. Ha my a wrug tôwlel golok orth Sapt, hag ev ow wherthyn cosel in y varv arta, ha me a gemeras Michael cuv er y dhêwla, ow qwil ow dûta vy, crev ow borpos i’n gre myternyth mayth en vy gelwys dhodho yn wondrys, hag abma dhodho wàr y vogh. Dâ veu dhyn, sur, pàn o hedna gwrës ha deu!

Saw nag in bejeth an brynces nag in fâss den vëth ny welys vy dowt na qwestyon a’n lyha. Bytegyns, mar pen vy ha’n Mytern a’gan sav an eyl ryb y gela, y halsa an brynces decernya dyffrans desempys, pò wosa avîsment cot pàr hap. Saw nyns esa desmygyans vëth, na dhedhy hy na dhe nagonen, dell yllyn vy bos ken den ès an Mytern. An hevelep o lowr dhe servya, ha dres udn our yth esen vy a’m sav ena, owth omsensy mar sqwith ha mar vygyl dell ven vy mytern der oll ow bêwnans; hag abma a wrug pùbonen dhe’m dorn, ha’n lÿscanhasow ow tysqwedhes revrons dhybm, Arlùth Topham coth i’ga mesk, ha my dauncys kyns in y drigva in Plain Grosvenor, ugans tro. Grâss e dhe Dhuw, an den coth o mar dhall avell go’dhor, ha ny’m aswonys.

Ena dewhelys veun ny dhe’n Palys der an strêtys, hag yth esen vy ow clôwes fatell wrussons y banlev abarth Michael Du. Mès yth esa ev a’y eseth, dell wrug Fritz derivas, ow tensel y ewynas kepar ha den in hunros jorna, ha’y gothmans y honen kefrës ow leverel y coothvia dhodho ry show moy colodnek. Yth esen vy in caryach i’n tor’-ma, ha’n Brynces Flavia ogas rybof, ha pollat garow a grias in mes:

“Pana dermyn a vëdh an demedhyans?” ha ken onen a ros dhodho what wàr y fâss pàn y’n levery, ow cria “Bêwnans hir dhe Dûk Michael!” ha’n brynces a rudhyas – wordhy o an arlyw – ha meras compes ha poran in rag.

Now th’esen vy in caletter, dell hevelly, awos my dhe ankevy govyn orth Sapt fatl’o stât ow sergh, pò pana radh a veu kescowethyans avauncys inter an brynces ha my. Mar pen vy an Mytern, seul belha avauncys seul voy y fien vy lowen, heb tùll na gil. Rag nyns ov vy den a woos syger, ha ny wrug abma dhe Brynces Flavia wàr hy bogh heb còst. An prederow-ma êth ha tremena der ow fedn, saw ny leverys tra vëth, awos my dhe vos ansur a’m leur. Ha wosa termyn cot an brynces a wrug dascafos hy diaha, ha trailya dhybm.

“A wosta, Rudolf,” yn medh, “ken yw dha semlant hedhyw neb fordh.”

Nyns o an feth-ma reveth, mès mencyon ancresus.

“Dha semlant yw dotha,” hy a bêsyas, “moy sad. Namnag osta moy behys a wovyjyon, ha moy tanow os heb dowt. Dar, nyns yw possybyl bos fara dywysyk worteweth dhys?”

Dell hevelly, an brynces a’s teva opynyon a’n Mytern kepar dell o breus Arlodhes Burlesdon ahanama vy.

Omgrefhe a wrug vy dhe’n kescows.

“Ha hedna ow plegya dhis?” me a wovydnas in lev isel.

“Ogh, te a wor ow thybyans vy,” yn medh, ha trailya hy golok in kerdh.

“Pypynag a wrella plegya dhis, th’esof ow strîvya y wil,” yn medhaf. Hag yth esen ow predery, pàn welys hy bos ow minwherthyn hag ow rudhya, fatell yllyn vy gwary cartednow an Mytern abarth y les yn tâ teg. Ytho me a bêsyas, ha myns oll a leverys vy, hèn o an gwir poran:

“Th’esof owth avowa dhis, kenytherow wheg, nag esa tra vëth i’m bêwnans orth ow môvya moy ès an wolcùm a gefys hedhyw.”

Hy a wrug minwharth spladn, mès wosa pols hy a veu sevur arta, ha whystra:

“A wrusta merkya Michael?”

“Gwrug,” yn medhaf, ha keworra, “nyns o dâ ganso.”

“Kebmer with dour!” yn medh hy pelha. “Nyns esos – nag esta defry – ow qwetha lowr ragtho. Te a wor –”

“Me a wor,” yn medhaf, “bos whans dhodho a’n pëth eus genama vy.”

“Eâ. Whyst!”

Ena – ha my heb jùstyfians vëth, rag me a wrug kelmy an Mytern hir in hans dhe’m gwir dh’y wil – ow emôcyon dhedhy o creffa agesof ow honen – me a lavaras moy:

“Ha neppëth inwedh, martesen, nag eus genama na whath, mès yma govenek dhybm a’y wainya neb termyn a dheu.”

Hy a worthebys indelma. Mar pen vy an Mytern, me a vensa y sensy kenerthans:

“A nyns eus warnas lowr a jarjys rag udn jëdh, a genderow?”

Bobm, bobm! Uj, uj! Devedhys veun ny dhe’n Palys. Yth esa godnys ow tylla ha trompys ow seny.

Rêsyow a wesyon a’ga sav ow cortos, ha wosa hùmbrank an brynces er hy leuv an stairys marbel ha ledan in bàn, my a gemeras posessyon yn furvus, avell Mytern cùrunys, a Drigva ow ragdasow, hag esedha orth ow bord ow honen, ha’m kenytherow adhyhow, Michael Du a’n barth aral dhedhy, ha’y Hanow Brâs an Cardynal aglêdh dhybm. A’y sav adrëv ow chair vy th’esa Sapt. Hag orth pedn pell an bord me a welas Fritz von Tarlenheim dhe wakhe y wedren a shampên bys in hy goles, spot sconha ès sêmly.

Ha’n qwestyon ina vy: pandr’esa Mytern Rùrytânya orth y wil?

CHAPTRA 6

KEVRÎN IN CERTAN SELDER

Yth esen ny in rom omwysca an Mytern – Fritz von Tarlenheim, Sapt, ha my. Me a’m towlas ow honen pòr sqwith wàr jair brehek, Sapt a dùchyas y bib. Ny wrug ev leva keslowena a’gan spêda varthys in peryl gwyls, mès oll y stubm o helavar a’y lowender. An vyctory, gans gweres martesen a win dâ warbarth, a rendras Fritz den nowyth.

“Ass yw hedhyw dëdh a alles jy remembra!” ev a grias. “Duw, me a garsa bos Mytern ow honen dêwdhek our nepprës! Saw, Rassendyll, res yw dhis heb denewy dha golon re aberveth i’n part. Nyns yw marth kyn feu tremyn Michael Du a’n duha – ty ha’n brynces, th’esa kebmys kescows inter why.”

“Ha hy maga teg!” me a grias in mes.

“Ny vern an venyn,” Sapt a groffolas. “Os parys dhe dhallath dhe’n fordh?”

“Ov,” yn medhaf, in udn hanaja.

Th’o pymp eur, ha dhe dhêwdhek eur ny vedhen vy namoy ès Rudolf Rassendyll. Me a wrug y gompla in ton gesus.

“Y fëdh lùck genes,” Sapt a nôtyas grym, “mar ny vedhys Rudolf Rassendyll, tremenys. Re’n ebron dhâ! Kellys yw omborth dhe’m pedn wàr warr, dell hevel, pùb mynysen may fy i’n cyta. A wosta, sos? re wrug Michael recêva messach a Zenda. Ev êth ajy dhe rom adenewen, y honen oll, rag redya – ha sowthenys dh’y golonen y teuth in mes.”

“Parys oma,” yn medhaf. Awos an nowodhow-ma ny veuma whensys dhe strechya moy.

Sapt a esedhas.

“Res yw dhybm screfa arhadow, may hallon ny qwyttya an cyta. Michael yw an Governour, dell wosta, ha res yw darbary orth lestans. Res yw dhyso sîna an arhadow.”

“A goronal wheg, nyns ov vy fugyor deskys!”

In mes a’y bocket Sapt a gemeras darn a baper.

“Otta sînans an Mytern,” yn medh, “hag ot obma,” ev a bêsyas, wosa ken whythrans in y bocket, “nebes paper dargopia. Mar ny wreta udn ‘Rudolf’ dâ kyn pedn deg mynysen, dar – ny allama vy?”

“Cler yw dha dhyscans jy dhe vos moy compassus,” yn medhaf. “Te gwra y screfa.”

Hag y feu fugyans fest perthadow ascorys in dadn leuv an gorour-ma, pòr gonyng.

“Now, Fritz,” yn medh, “ma’n Mytern ow mos dhe’n gwely. Dystemprys yw va. Ny yll den vëth y weles kyns naw eur avorow. Yw convedhys? Den vëth.”

“Convedhys,” Fritz a wrug gorthyp.

“Michael a vydn dos pàr hap, ha demondya keswel dystowgh. Ty a wra gortheby dell usy an gwir a geswel ow longya dhe bryncys only a’n goos.”

“Vexya Michael a wra hedna,” yn medh Fritz, in udn wherthyn.

“Yw convedhys yn tien?” Sapt a wovydnas arta. “Mar pëdh daras an rom-ma egerys hedre ven ny alebma, ny vedhys tejy yn few rag derivas orthyn.”

“Nyns eus otham a scolyans, coronal,” yn medh Fritz, tùch hautîn.

“Tan ha mailya dha honen i’n clôk brâs-ma,” Sapt a lavaras dhybm, in udn bêsya, “ha gwysca an cappa plat-ma. Y fëdh offycer negys ow marhogeth genama haneth dhe’n chy helghya.”

“Yma udn let,” me a verkyas. “Nyns eus margh i’n bÿs ha crefter ganso dhe’m don dêwgans mildir.”

“Ogh eâ, eus defry – dew anodhans. Onen obma – onen orth an chy. Now, os parys?”

“Parys teg,” yn medhaf.

Fritz a istynas y dhorn. “Rag dowt na allen arta,” yn medh. Ha ny a shakyas leuv yn colodnek.

“Amuvyans, dh’y gregy!” Sapt a groffolas. “Deus rag.”

Nyns êth ev dhe’n daras, mès dhe banel i’n fos.

“In dedhyow an Mytern coth,” yn medh, “an fordh-ma o ûsys genef yn fenowgh.”

Me a’n holyas, ha ny a wrug kerdhes tremenva gul ahës, ogas ha dew cans lath, dhe’m breus vy. Ena drehedhys veun ny dhe dharas a bredn derow poos. Sapt a wrug y dhialwhedha. Ny a bassyas dredho, ha cafos agan honen in strêt cosel ow resek ryb lowarth an palys dhelergh. Th’esa den ow cortos gans dew vargh. Onen o margh gellrudh bryntyn, abyl dhe bùb poster. An aral o gorm ha nerthek. Sapt a sînas dhybm eskyna wàr an margh gell. Heb ger dhe’n gwas, ny a wrug eskyna ha marhogeth in kerdh. An dre o leun a dros, meur y jolyfter, saw ny a wrug dôwys fordhow pell dhyworth tus. Ow clôk vy o mailys dres hanter a’m fâss. Th’esa an cappa dalhus ow keles pùb cudyn a’m blew anheweres. Warlergh comondyans Sapt, th’esen vy ow plattya wàr an dyber, hag ow marhogeth gans keyn mar rownd dell na vadnaf y showya nefra wàr vargh arta, re bo govenek! Ny êth bownder ahës, cul ha hir, ha metya nebes gwandrysy, nebes kyffewysy. Hag in marhogeth th’esen ny ow clôwes clegh an Beneglos prest, a seny heb hedhy gà wolcùm dhe’n Mytern. Th’o hanter wosa whe, ha golow whath. Wàr an dyweth ny a dheuth dhe fos an cyta ha dhe yet.

“Sens dha arvow parys,” Sapt a whystras. “Res yw dhyn stoppya y glap, mar mydn whedhla.”

Me a worras ow dorn dhe’m revolver. Sapt a wrug hailya gwethyas an daras. An ster, th’êns y abarth dhyn i’n chalynj! Mowes vian, peswardhek bloodh, a wrug kerdhes in mes.

“Y praydha, sera, Tas yw gyllys dhe weles an Mytern.”

“Y fia gwell dhodho mara pe ow cortos obma,” Sapt a lavaras dhybm, gans gwenwharth.

“Saw ev a erhys na wrellen vy egery an yet, sera.”

“A wrug in gwir, ow thegen?” yn medh Sapt, in udn skydnya. “Dhana roy an alwheth dhybmo.”

Th’esa an alwheth in dorn an flogh. Sapt a ros cùrun dhedhy.

“Ot obma arhadow dhyworth an Mytern. Gwra y dhysqwedhes dhe’th tas. Offycer, egor an yet!”

Me a labmas dhe’n dor. Warbarth ny a rolyas an yet brâs wàr dhelergh, lêdya an vergh in mes, ha’y dhegea arta.

“Pyteth a’m beus a wethyas an daras, ha Michael ow tyscudha nag esa va in y dyller. Now, mab, gas ny dhe bonya whar. Res yw dhyn heb mos re scav, hedre ven ny ogas dhe’n dre.”

Bytegyns, dhia bàn esen ny avês dhe’n cyta nyns esa peryl brâs, rag pùbonen aral dhe vos aberveth, owth omlowenhe. Hag in coodh an gordhuwher ny a wrug agan toth moyha uskys, ha’n margh spladn ow pâcya in dadna vy kepar ha pàn vêna pluven. Yth esa hynon dhyn, ha’n loor owth apperya wharê. Th’esen ny ow côwsel very nebes wàr an fordh, ha dre vrâs adro dhe’n pellder oberys.

“An qwestyon yw, pëth a veu derivys orth an dûk i’n messach?” yn medhaf, unweyth only.

“Eâ, qwestyon dâ!” Sapt a worthebys.

Hedhys veun ny rag draght a win ha rag boosa an vergh, ha kelly hanter-our indelma. Ny wrug vy bedha mos ajy dhe’n tavern. Th’esen vy ow cortos i’n stâbel gans an vergh. Ena ny êth in rag arta, ha lavuryes veu ogas ha pymp mildir warn ugans pàn savas Sapt desempys.

“Clôw!” ev a grias.

Me a wrug goslowes. Wàr agan lergh, abell hir, in cosoleth an gordhuwher – th’o hanter wosa naw poran – ny a glôwas carnow margh ow qweskel. Th’esa an gwyns, owth herdhya adrëv dhyn, ow try an son ganso. My a wrug tôwlel golok got orth Sapt.

“Deus rag!” ev a grias, ha ry kentryn dh’y vargh bys in ponyans leun. Pàn wrussyn ny hedhy ha goslowes an nessa torn, nyns o an carnow dhe glôwes namoy, ha ny a lowsyas agan toth. Nena ny a’s clôwas unweyth arta. Sapt a labmas dhywar y vargh ha gorra y scovarn dhe’n dor.

“Ma dew anodhans,” yn medh. “Nyns usons y ma’s mildir wàr gàn lergh. Grâss dhe Dhuw dell usy an fordh ow stubma ena hag ena, ha’n gwyns wàr agan keyn.”

Ny a wrug ponya pelha. Dell hevelly, th’esen ny ow mentênya an keth pellder. Entrys veun ny in emlow forest Zenda, ha’n gwëdh ow clôsya dhelergh, ha’n fordh ow qwia igam-ogam, ow lettya rag gweles an helhysy, ha’n re-na lettyes rag gweles kefrës.

Hanter-our moy ha ny a dheuth dhe forgh i’n fordh. Sapt a dednas frodn.

“Adhyhow yma gàn fordh ny,” yn medh. “Aglêdh, dhe’n Castel. Pùbonen a'n dhew, ogas hag eth mildir. Gwra skydnya.”

“Saw agan cachya a wrowns y!” me a grias.

“Gwra skydnya!” ev a lavaras arta, yn harow. Ha my a’n obeyas. An coos o tew bys in very amal an fordh. Ny a lêdyas an vergh ajy dhe’n govva, kelmy lien dorn wàr aga lagasow, ha sevel rypthans.

“Os porposys dhe weles pyw yns?” me a whystras.

“Ov, ha py mowns y ow mos,” ev a worthebys.

Me a welas y revolver dhe vos in y dhorn.

Nes y teuth an carnow. Nes whath. Th’esa an loor ow spladna cler ha leun lebmyn, may feu an fordh gwydn anedhy. An dor o cales, ha ny heb gasa olow.

“Ottensy devedhys!” Sapt a whystras.

“An Dûk yw!”

“Dell waitys,” ev a worthebys.

An Dûk yth o, ha qwallok ganso esen vy owth aswon yn tâ, ha skyla dhodho a’m aswon vy wosa termyn – Max Holf, broder dhe Johann an gwethyas gam, ha servont body dh’y Uhelder. Devedhys vowns y dhe’n forgh. An dûk a wrug frodna. Me a welas bos bës Sapt ow stubma adro dhe’n tryger gans kerensa. Dell gresaf, ev a via parys dhe ofrydna deg bledhen a’y vêwnans rag udn tedn. Ev a wrussa ladha Michael Du mar êsy dell allen vy yar skyber in buarth. Me a worras ow dorn wàr y vregh. Ev a inclynyas y bedn, ow ry confort dhybm. Ev o parys pùpprës dhe settya dûta dhyrag whans.

“Pan qwartron?” Michael Du a wovydnas.

“Dhe’n Castel, gàs Uhelder,” y goweth a wrug inia. “I’n tyller-na ny a dhesk an gwir.”

An dûk a wrug hockya pols.

“Dell hevel dhybm, carnow a glôwys vy,” yn medh.

“Heb hevelly dhybmo, gàs Uhelder.”

“Prag na wren ny mos dhe’n chy helghya?”

“Ma own dhybm a vaglen. Mars yw pùptra’n tâ, prag y fydnyn ny mos dhe’n chy? Mar nyns yw, crocken yw, rag agan magly.”

Desempys margh an dûk y whrug cryhias. Wàr nùk ny a blegyas mantel clos adro dhe bedn agan margh, ha’n revolvers medrys wàr an dûk ha’y servyas. Mar teffons y ha’gan cafos, tus varow a viens y, pò prysners dhe ny.

Michael a wrug gortos pols pelha. Ena ev a grias:

“Dhe Zenda dhana!” ha gorra kentryn in y vargh ha ponya in rag.

Sapt a dherevys y arv orth keyn Michael, ha’n edrega mar hirethek wàr y fâss, may feu froth brâs dhybm, nag ellen wherthyn in udn dardha.

Deg mynysen th’esen ny ow cortos.

“Dell welyth,” yn medh Sapt, “danvenys veu nowodhow tell yw pùptra’n tâ.”

“Pandr’yw hedna ow styrya?” me a wovydnas.

“Pyw a wor lemen Duw?” yn medh Sapt, ow plegya tâl yn fen. “Saw lowr rag y gerhes a Strelsau in penbleth vrâs.”

Ena eskynys veun ny, ha marhogeth mar uskys dell ylly agan mergh sqwith trettya an dor. Dres an whe mildir dhewetha-na ny wrug ny côwsel namoy. Agan pedn o leun a dhowtys. “Pùptra yw’n tâ.” Pandr’o styr hedna? O pùptra’n tâ dhe’n Mytern?”

An chy helghya a dheuth wàr an dyweth in gwel. Ny a wrug kentrydna an vergh dhe dhewetha strîvyans ha marhogeth bys i’n very yet. Pùptra o cosel ha qwiet. Ny veu den vëth dh’agan wolcùbma. Ny a skydnyas in hast. Desempys Sapt a’m sêsyas er ow bregh.

“Mir dres ena!” yn medh, ow poyntya bës dhe’n dor.

Me a wrug meras. Orth ow threys yth esa pymp pò whe lien dorn, ha’n owrlin anodhans o sqwerdys garow. Me a drailyas dhe Sapt, leun a wovynadow.

“Der an re-na my a golmas an venyn goth,” yn medh. “Stag an vergh, ha dos wàr rag.”

Dornla an daras a wrug gwaya heb offens. Ny a bassyas ajy dhe’n rom a veu tyller a’gan fyt eva i’n nos kyns. Scùllys dredho whath th’esa an remnant a’gan soper ha’n botellow gwag.

“Deus rag,” Sapt a grias, ha’y galmynsy reveth namnag o dyfygys.

Ny a stêvyas an dremenva ahës, wor’tu ha’n selders. Daras selder an glow o ledan-egerys.

“Y a gafas an venyn goth,” yn medhaf.

“Marth vëth, awos an lienyow,” yn medh.

Ena ny a dheuth dhe dharas selder an gwin adâl. Degës o. Th’o y semlant pùb fordh kehaval ha pàn wrussyn ny departya myttyn.

“Deus, oll yw dâ,” yn medhaf.

Cùssyans a levas Sapt, uhel brâs. Y fâss êth gwydn, hag ev a boyntyas bës arta dhe’n dor. Adhadn an daras yth esa nàm rudh lêsys dres leur an dremenva ha gyllys sëgh. Sapt a veu posys, diegrys, orth an fos adâl. My a wrug assaya an daras. Alwhedhys o va.

“Ple ma Josef?” yn medh Sapt, isel y lev.

“Ple ma an Mytern?” me a worthebys.

Sapt a gemeras costrel in mes, ha gorra dh’y vin. My a bonyas dhe’n rom kydnyow arta, ha sêsya gwelen tan, poos lowr, dhywar an olas. I’m brawagh ha’m frobmans lybm me a ros cowas a strocosow wàr floren an daras, ha tedna cartryjen aberth inhy. Hy a blegyas, ha’n daras owth egery in udn lesca.

“Roy golow dhybm,” yn medhaf. Mès whath th’esa Sapt posys orth an fos.

Ev o moy môvys, heb mar, ages my, hag ev ow cara y vêster. Ownek a’y wovys y honen nyns o màn – den vëth ny wrug y sensy ownek bythqweth. Saw predery a’n pëth esa martesen dhe gafos i’n selder-na, hèn o lowr rag gwydnhe kenyver fâss. My êth heptho ha kemeres coltrebyn arhans dhywar an bord kydnyow ha tanya golow, ha, pàn esen vy ow tewheles, me a glôwas an cor tobm wàr ow dorn noth ha’n gantol ow swaysya, ma nag ov vy abyl dhe dhespîsya Coronal Sapt rag y frobmans.

Me a dheuth dhe dharas an selder. An nàm rudh, gyllys moy ha moy dhe worm dyslyw, th’esa istynys ajy. Me a gerdhas dyw lath aberth i’n selder, ha sensy an gantol a-ugh ow fedn in bàn. Me a wrug gweles an arhow leun a votellow gwin; gweles kefnys ow cramyas wàr an fosow; gweles copel a votellow gwag a’ga groweth kefrës wàr an leur. Nena, i’n gornel bell, me a welas corf den, flat wàr y geyn, ha’y vrehow istynys efan, ha trogh rudh ha tewl adreus dh’y godna. Me a gerdhas dhodho ha mos wàr dhêwlin ryptho, ha comendya dhe Dhuw enef onen o len. Rag corf Josef o hebma, an servont bian, ledhys rag ev dhe wardya an Mytern.

Me a glôwas dorn wàr ow scoodh, hag omdrailya ha gweles Sapt ryba vy, ha’y lagasow ow meras stark ha brawehys.

“An Mytern? Re Dhuw! an Mytern?” ev a whystras yn hos.

Me a wrug tôwlel golow an gantol dhe bùb mêsva a’n selder.

“An Mytern nyns usy obma,” yn medhaf.

CHAPTRA 7

Y VRÂSTER OW CÙSCA IN STRELSAU

Me a worras ow bregh adro dhe Sapt er y wast ha’y scodhya in mes a’n selder, ow tegea an daras cronkys-na wàr ow lergh. Deg mynysen pò moy th’esen ny tawesek a’gan eseth i’n rom kydnyow. Ena Sapt coth a rùttyas mellow y dhewdhorn in y lagasow, whetha anellans brâs oll warbarth, ha dos dh’y rêwl arta. Pàn wrug an clock wàr an glavel gweskel udn eur, ev a stankyas, troos dhe’n leur, ha leverel:

“Anjy a wrug kibya an mytern!”

“Gwrussons,” yn medhaf. “Dell dherivys an messach dhe Michael Du, th’yw ‘pùptra’n tâ!’ Ass esa ancombrynsy sur dhodho pàn wrug an godnys dylla wolcùm in Strelsau hedhyw myttyn! An qwestyon yw, pana dermyn veu an messach recêvys?” “Res yw ev dhe vos danvenys myttyn,” yn medh Sapt.

“Res yw anjy dh’y dhynwyn kyns ès dell wrug nowodhow a’th tevedhyans in Strelsau hedhes bys in Zenda – danvenys dhia Zenda, dr’yw soposya.”

“Hag ev orth y dhon oll an jëdh!” me a grias in mes. “Re’m leouta, nyns ov vy onen a gafas jorna troblus heb re erel kefrës! Pandr’o y breder, Sapt?”

“Hedna prag yth yw bern dhis? Pandr’yw y breder, mab, i’n eur-ma?”

Me a savas in bàn.

“Res yw dhyn dewheles,” yn medhaf, “ha dyfuna pùb soudor in Strelsau. Ny a dal bos in helgh Michael kyns hanter-dëdh.”

Sapt coth a wrug tedna y bib in mes, ha’y thùchya gans rach dhe’n gantol esa ow crena wàr an bord.

“Anjy’yll moldra an Mytern, hedre ven ny esedhys obma!” yn medhaf in udn inia.

Th’esa Sapt ow megy polta in taw.

“Mollath Duw dhe’n venyn goth-na!” ev a grias yn sodyn. “Res yw hy dhe dhynya aga attendyans neb fordh. Convedhys yw an gwary dhèm. Anjy a dheuth rag kibya an Mytern, ha – dell leverys – y gafos neb fordh a wrussons y. Na ve ty dhe vos gyllys dhe Strelsau, ty ha my ha Fritz, i’n tor’-ma y fien ny in nev!”

“Ha’n Mytern?”

“Ple ma an Mytern i’n eur-ma, pyw a wor?” ev a wovydnas.

“Deus, gas ny dhe dhallath ha mos!” yn medhaf. Mès yth esa va fast a’y eseth. Ha desempys y tardhas in y vriansen onen a’y ronk a wharth brâs.

“Re Varia, ass wrussyn ny shakya Michael Du!”

“Deus, deus!” yn medhaf in udn dhasleverel, cot ow ferthyans.

“Ha ny a vydn y shakya tabm moy,” ev a geworras, ha minwharth fel ow lêsa dres y fâss, tewedhak y gryhow, hag ev ow tensel udn pedn a’y vinvlew glas. “Eâ, mab, dewheles a vydnyn dhe Strelsau. Avorow y fëdh an Mytern arta in y cyta.”

“An Mytern?”

“An Mytern cùrunys!”

“Muscok osta!” me a grias.

“Mar mydnyn ny derivas an prat a wrussyn ny, pygebmys a wreta tyly a’gan bêwnans?”

“Aga valew poran,” yn medhaf.

“Ha tyly a sê rial an Mytern? A dhybyth y fëdh dâ gans an uheloryon ha’n bobel bos tùllys i’n vaner dell wrusta jy gà thùlla? A dhybyth yth â aga herensa dhe Vytern, neb o re vedhow dhe vos cùrunys, hag a wrug danvon servont rag omhevelly dhodho?”

“Droggyes veuva – ha nyns oma servont.”

“Th’esof ow leverel versyon Michael Du.”

Ev a savas, dos bys dhybm, ha gorra y dorn wàr ow scoodh.

“A vab,” yn medh, “mar mynta gwary den colodnek, whath y hyllyth selwel an Mytern. Kê ha dewheles, ha sensy y se tobm dhodho.”

“Saw an dûk a’n gor – an sherewys in y arfeth a’n gor –”

“Anjy a’n gor, saw ny yllons y côwsel!” yn medh Sapt in udn daredna, grym ha trygh. “In maglen ymowns y! Fatell yllons y acûsya jy, heb acûsya aga honen? ‘Nyns yw an den-ma an Mytern, awos bos an Mytern kibys, ha’y servont moldrys, gena ny.’ A yllons y leverel hedna?”

Studh an negys a veu cler dhybm kepar ha luhesen. My aswonys dhe Michael? A ven pò na ven, ny ylly ev y gôwsel. Marnas ev a wrella dascor an Mytern, pëth a ylly ev gwil? Ha mar teffa ha dascor an Mytern, pandra via y blit ev? Rag tecken me a wrug kelly cov yn tien ahanaf ow honen, saw wosa pols y teuth an caleterow in omsettyans crev warna vy.

“Res yw my dhe vos dyskeverys!” yn medhaf in udn erya.

“Pàr hap. Mès pùb our yw vas. Dres pùptra, res yw dhe ny gorra Mytern in Strelsau, poken codhys in dalhen Michael a vëdh an cyta kyn pedn udn jorna, ha pygebmys a venses tyly a vêwnans an Mytern i’n eur-na – pò a’y sê rial? A vab, res yw dhis y wil!”

“Pandra mar towns y ha ladha an Mytern?”

“Anjy a teu ha’y ladha mar ny vydnys y wil.”

“Sapt, pandra mar qwrussons y ladha an Mytern solabrës?”

“Dhana, re’n ebron dhâ, yth os Elphberg mar wir avell Michael Du, ha rainya in Rùrytânya a wreta jy! Saw nyns yw ev ledhys, dell gresama. Ny towns ha’y ladha hedre vosta jy wàr an sê. A vydnons y ladha an Mytern ha ty gesys in y dyller?”

Towlen wyls o – gwylsa vëth, ha moy othobmak, ès an prat a wrussyn ny solabrës. Saw pàn esen vy ow coslowes orth Sapt my a wrug convedhes an poyntys crev i’gan gwary. Ha dres hedna, den yonk en vy, ow cara gwrians, ha profys o dorn spladn a gartednow in torn spladn na wrug den vëth, pùb lycklod, gwary kyns.

“My a vëdh dyskeverys,” yn medhaf.

“Pàr hap,” yn medh Sapt. “Deus! dhe Strelsau! Kychys vedhyn ny, dyw logosen in crocken, mar mydnyn ny gortos obma.”

“Sapt,” my a grias, “me a assay an dra!”

“Ober wordhy!” yn medh. “Yma govenek dhybm bos an vergh obma whath. Gas vy dhe weles.”

“Res yw dhyn encledhyas an pollat truan-na,” yn medhaf.

“Termyn nyns eus,” yn medh Sapt.

“My a’n gwra.”

“Dhe’th cregy!” yn medh, gans gwenwharth. “My re’th wrug Mytern, ha – Wèl, gwra dhan. Kê ha’y gerhes, ha my ow kemeres with a’n vergh. Ny yll ev growedha down teg, saw dowt a’m beus y bos ev pòr nies a hedna. Josef truan bian! Darn den onest o va.”

Ev êth in mes, ha my dhe’n selder. Me a wrug derevel Josef truan i’m dywvregh ha’y dhon ajy dhe’n dremenva, hag alena tro ha daras an chy. Ena, wàr an tu aberveth, me a’n gorras dhe’n leur pàn wrug vy remembra bos res dhybm cafos palyow dh’agan gweyth. I’n very prës-na y teuth Sapt arta.

“An vergh yw’n tâ. ’Ma very broder dhe’n margh a wrug dha dhry obma. Saw te’yll sparya dhys an gweyth-na.”

“Ny vadnama mos erna vo encledhys.”

“Y fynta bytegyns.”

“Na vadnaf, Coronal Sapt; na vadnaf, hag oll Rùrytânya grauntys dhybm kyn fe.”

“Fol osta!” yn medh. “Deus obma.”

Ev a’m tednas dhe’n daras. Yth esa an loor ow sedhy, saw ogas ha tryhans lath avês, wàr an fordh dhia Zenda, me a wrug aspia bagas a dus ow nessa. Seyth êns y, pò eth. Wàr geyn margh yth esa peswar ha’n remnant ow kerdhes, ha me a welas an re-ma dhe dhon daffar hir wàr aga scoodh, palyow ha pygolow, dell hevelly.

“Anjy a vydn sparya an trobel dhys,” yn medh Sapt. “Deus rag.”

An gwir a’n lavaras. An bagas esa ow nes’he, res o ev dhe vos tus Dûk Michael heb dowt, devedhys rag remôvya olow aga drogober. Ny wrug vy hockya na felha, saw y’m sêsyas desîr na ylly bos gorthsevys.

Me a wrug leverel dhe Sapt, ha poyntya bës orth corf Josef truan bian:

“Coronal, y coodh dhyn gwil udn strocas rag y gerensa!”

“Dar, a vynta ry cowetha dhodho? Saw an ober yw re beryllys, a Vrâster.”

“Res yw dhybmo gwil sqwat wàr aga fydn,” yn medhaf.

Sapt a hockyas.

“Wèl,” yn medh, “an negys nyns yw gwyw, a wodhes? Saw ty re beu mab dâ – ha mar pedhyn ny fyllys a’y spêdya, dhe’m cregy, cals preder a vëdh sparyes inwedh! Gas vy dhe dhysqwedhes fatell yllyn ny aga thava.”

Gans rach ev a dhegeas aswy an daras o egerys whath.

Ena ny a wrug kildedna der an chy ha mos dhe’n entryng dhelergh. Obma th’esa an vergh a’ga sav, ha rôsva garyach istynys a’n chy in y gerhyn.

“Revolver parys?” Sapt a wovydnas.

“Nâ. Gwell yw laun dur gena vy,” yn medhaf.

“Duw, ass eus ewl dhis a woos haneth,” Sapt a lavaras, ha wharth in y vriansen. “Re bo indelha.”

Ny a wrug eskyna, tedna cledha, ha gortos yn tawesek, nebes mynysow. Ena ny a glôwas trettyans a dus wàr an rôsva a’n tu aral dhe’n chy. Anjy a savas, hag onen a wrug cria:

“Now, dro e in mes!”

“Deun!” Sapt a whystras.

Ny a herdhyas kentryn i’gan margh ha stêvya in udn bonya adro dhe’n chy, ha desempys y feun ny mesk an dus vylen. Sapt a dherivys orthyf a’y wosa ev dhe ladha udn den, ha my ow cresy. Saw ny’n gwelys namoy. Gans trogh, me a faljas pedn dhe bollat wàr vargh gell, hag ev a godhas dhe’n leur. I’n tor’-na me a veu adâl neb den brâs, ha hanter-aspia ken den adhyhow. Re iffarnak o remainya, ha gans gwythres wàr not me a bockyas ow hentryn arta i’m margh, kefrës ha’m cledha i’n den brâs in y vrèst oll aberveth. Y vùlet êth ha whyrny dres ow scovarn – namna vensen vy tia an bùlet dh’y thùchya. An cledha me a drailya yn fen, saw ny dheuth ev dhe wary, ha my a’n gasas dhe godha ha ponya warlergh Sapt, a welys dhyraga vy ugans lath abell. Me a wevyas ow dorn rag sîna farwèl, ha’y dhroppya desempys gans garm, rag bùlet a dheuth ha dyrusca ow bës, ha my ow clôwes an goos. Sapt coth a drailyas wàr y dhyber. Nebonen a wrug tedna godn arta, saw nyns esa godnys hir gansans, hag yth esen ny mes a hedhes. Sapt a dhalathas wherthyn.

“Hèn yw onen dhybmo ha dew dhyso, agan lùck mar peu teg,” yn medh. “Cowetha dhe Josef bian, ottensy.”

“Eâ, partie carrée a vedhons y,” yn medhaf. Ow goos o tobm, ha pës dâ veuma anjy dhe vos ledhys.

“Wèl, ober wheg re bo dhe’n erel dres nos!” yn medh. “An qwestyon yw, a wrussons y dha verkya?”

“An pollat brâs a’m merkyas. Pàn wrug y dhewana, me a glôwas ev dhe gria, ‘An Mytern!’”

“Gorwyw! Dar, re bo lavur dhe Michael Du hogen!”

Ny a wrug powes pols, ha gorra lysten dhe’m bës golies, esa ow tevera goos heb hedhy, owth hùrtya yn frâs, rag an ascorn dhe vos brêwys lowr. Ena ny a wrug marhogeth in rag, ha govyn oll an gallos orth an vergh dhâ. Marow veu frobmans a’n omlath ha’gan determyans brav, ha ny ow marhogeth in taw trist. Terry an jëdh a dheuth cler ha yêyn. Ny a gafas tiak, o nowyth dyfunys, ha’y gonstrîna dhe ry sosten dhe ny ha dhe’n vergh. My a gudhas ow fâss yn clos, ha gwil faintys a dhrog dens. Hag in rag unweyth arta, erna veu Strelsau dhyragthon in nes. Eth eur, naw ogasty, hag oll an yettys o egerys, dell êns y pùb termyn, saw pàn wrella sians an dûk, pò y blottyans, aga degea. Ny a wrug marhogeth ajy wàr an keth fordh dell dheuthen ny in mes i’n gordhuwher kyns, oll agan peswar – tus ha mergh – sqwith ha blin. An strêtys o cosel dhe voy ès pàn ethyn ny. Th’esa pùbonen ow cùsca wosa an gôlyans mery i’n nos passys, ha scant ny wrussyn ny metya den vëth kyns dos dhe yet bian an Palys. Ena th’esa grom coth Sapt orth agan gortos.

“Yw pùptra’n tâ, sera?” ev a wovydnas.

“Pùptra’n tâ,” yn medh Sapt, ha’n den a dheuth dhybm ha kemeres ow leuv rag abma dhedhy.

“An Mytern yw golies!” ev a grias.

“Na fors,” yn medhaf, ha skydnya. “Me a wrug magly ow bës in daras.”

“Remember – taw!” yn medh Sapt. “Otham scant, erhy hedna dhyso, a Freyler dâ!”

An pollat coth a dherevys y scodhow.

“Plesont yw gans pùb den yonk marhogeth traweythyow alês, prag na wrella an Mytern?” yn medh. Ha’y vreus a’m rêson ny veu troblys awos Sapt ha’y wharth.

“Y tal trestya dhe dhen,” Sapt a verkyas, pàn settyas ev alwheth i’n floren, “kebmys yw res dhis, ha namoy.”

Ny êth ajy ha dos dhe’n rom omwysca. Ny a wrug egery an daras yn freth ha gweles Fritz von Tarlenheim istynys, cowl-wyskys, wàr an gwely dëdh. Th’esa va ow cùsca, dell hevelly, mès agan entrans a’n dyfunas. Ev a wrug labma dh’y dreys, gorra udn wolok got warna vy, ha tôwlel y honen wàr dhêwlin dhyragof gans cry a joy.

“Grâss e dhe Dhuw, sera rial! grâss e dhe Dhuw, te yw saw!” ev a grias, hag istyna y dhorn rag dalhedna ow leuv vy.

Môvys ov vy, res alowa. An Mytern a wodhya, pynag a ve y fowtow, gwil cara gans y bobel. Rag tecken ny yllyn vy côwsel màn, na sqwattya dhe’n gwas truan y dhesmygyans tùllys. Saw Sapt coth ha cales ny’n jeva skeus vëth a’n par-na. Ev a wrug what wàr y vordhos, brâs y blesour.

“Ass osta spladn, a vab!” ev a grias. “Soweny a vydnyn ny sur!”

Th’esa Fritz ow meras sowthenys in bàn. My a wrug istyna ow leuv.

“Te yw golies, a sera rial!” ev a grias in mes.

“Nyns yw ma’s cravas,” yn medhaf, “saw –” Me a hockyas.

Ev a savas wàr y dreys, sowthan y stubm. Ev a sensy ow leuv whath, hag aspias orta vy dhia’m pedn dhe’n leur, ha dhia’n leur dhe’m pedn. Adhesempys ev a wrug gasa ow leuv dhe godha, hag ev ow trebuchya wàr dhelergh.

“Ple ma an Mytern? Ple ma an Mytern?” ev a grias.

“Whyst, ty fol!” Sapt a wrug tythya. “Heb bos mar uhel! Ot obma an Mytern!”

Knouk a sonas wàr an daras. Sapt a’m sêsyas er ow dorn.

“Dar, uskys in dha jambour! Dha gappa ha’th votas dhe ves. Kê i’n gwely. Gwra cudha pùptra.”

My êth dell veu erhys. Wosa pols Sapt a dowlas golok warnaf ajy, inclynya pedn, gwenwherthyn, ha comendya den jentyl yonk dhybm, gwyskys compes dres ehen ha leun a revrons, hag ev a dheuth dhe amal an gwely, ha plegya, arta hag arta, ha derivas orthyf dell o va esel a vêny an Brynces Flavia, ha dell veuva danvenys gans hy Uhelder Rial rag govyn spessly fatl’o yêhes an Mytern warlergh oll an sqwîthter a sùffras y Vrâster dê.

“Moyha ras, sera, dhe’m kenytherow dhyworta vy,” yn medhaf. “Ha derif orth y Uhelder Rial na veuv vy gwell bythqweth i’m bêwnans.”

“An Mytern,” a geworras Sapt coth (ha gowleverel kerys ganso, awos an gow y honen, dell esen vy ow tyskevera solabrës), “re gùscas heb torrva vëth der oll an nos.”

An den jentyl yonk (ev a dhros Osric in Hamlet dhe’m cov) a wrug plegya farwèl. Fynyshys o an gwary fol, ha Fritz von Tarlenheim ha’y fâss gwydn a wrug agan daskelwel dhe’n realeth – agan realeth kyn fëdh ev an gwary fol alebma rag.

“Yw an Mytern marow?” ev a whystras.

“In hanow Duw dh’y lawa, nag yw,” yn medhaf. “Mès ’ma va in dalhen Michael Du!”

CHAPTRA 8

KENYTHEROW A’N TECKA HA BRODER TEWL

An bêwnans yw cales martesen dhe bùb mytern gwir. Saw meur moy cales yw dhe fâls-mytern, sur dell ov a hedna. I’n nessa dëdh, Sapt a dhescas dhybm ow dûtys – myns a goodh dhybm y wil ha myns a goodh y wodhvos – dres try our. Ena me a gachyas hawnsel, ha Sapt ow turya adâl dhybm, rag desky dhe vy fatell vedha an Mytern ow kemeres gwin gwydn myttyn pùpprës, hag owth abhorrya pùb vytel saworys sherp, dell wodhya kenyver den. Ena y teuth an Chansler, dres try our moy. Ha res o clerhe orto bos an brew wàr ow bës (ny a drailyas an bùlet yn frav dhe’n velyn) ow lettya rag screfa – ha mes a hedna froth brâs a sordyas, ha helghyans a furvellow kyns, ha wàr an dyweth ‘me a wrug ow merk,’ ha’n Chansler orth y desta gans ’falster a liow solempna. Ena an lÿscadnas Frynkek a veu comendys, rag presentya y lyther cresys. Nycyta nyns o bern genef obma: y fia an Mytern criv i’n negys-ma in maner gehaval (ny a wrug lavurya der oll an corps diplomatique i’n dedhyow a sewya, ha tremen a’n Gùrun ow temondya oll an trobel).

Ena worteweth, th’en vy ow honen oll. Me a somonas ow servont nowyth (ny a dhôwysas den yonk rag holya Josef truan, onen na aswonys an Mytern kyns), gwil dry brandy ha sôda, ha merkya dhe Sapt dell esen vy ow qwetyas powes wàr an dyweth. Th’esa Fritz von Tarlenheim a’y sav in nes.

“Re’n ebron dhâ!” ev a grias. “Ow wastya termyn th’eson ny. A ny vydnyn ny dehesy Michael Du er y wewen?”

“Lavar whar, a vab, lavar whar,” yn medh Sapt, ow plegya tâl. “Plesour y fia, mès re vrâs y gòst. A vensa Michael codha, ha gasa an Mytern yn few?”

“Ha py grêvons eus dhe’n Mytern,” me a brofyas, “hedre vo tregys obma in Strelsau, warbydn y vroder wheg Michael?”

“A ny vydnyn ny obery tra vëth dhana?”

“Ny vydnyn ny obery tra wocky,” Sapt a groffolas.

“In gwir, Fritz,” yn medhaf, “neb plit yw drÿs dhe’m cov, eus kefys in onen a’n gwariow dramatek in Pow an Sowson – The Critic – a wrusta clôwes anodho? Dhe blebmyk mar mynta, plit a dhew dhen, an eyl ow codros y gela gans revolver. Rag ny allama vy dyskevera Michael heb dyskevera ow honen –”

“Ha’n Mytern,” a wodorras Sapt.

“Ha re’m bo crog mar ny vëdh Michael dyskeverys y honen gans neb assay dhe’m dyskevera vy!”

“Omborth fest teg,” yn medh Sapt.

“Mar pedhama dyscudhys,” me a bêsyas, “me a vydn avowa pùptra, ha batalyas gans an dûk. Mès i’n eur-ma th’esof ow cortos an nessa gway i’n gwëdhpoll dhorto ev.”

“Ev a vydn ladha an Mytern,” yn medh Fritz.

“Na vydn,” yn medh Sapt.

“Yma hanter a’n Whedden in Strelsau,” yn medh Fritz.

“Nyns eus ma’s aga hanter? Os sur?” Sapt a wovydnas yn freth.

“Sur – hanter poran.”

“An Mytern yw yn few dhana, rag an try erel dhe vos orth y wardya!” Sapt a grias.

“Usons – an gwir a leverta!” Fritz a grias in mes, ha golow in y vejeth. “Mar pe an Mytern yn farow hag a’y wroweth in y vedh, y fiens y oll obma gans Michael warbarth. A wodhes bos Michael dewhelys, coronal?”

“Me a’n gor, mollath Duw!”

“A dus jentyl, dre gortesy,” yn medhaf, “pyw yw an Whedden?”

“Aswonys vedhons y scon dhys,” yn medh Sapt. “Whe den jentyl yns y, usy Michael ow sensy in y vêny. ’Mowns y ow longya dhodho, corf hag enef. ’Ma try Rùrytânyan. Ha Frank, ha Beljan, hag onen a’th wlas jy.”

“Anjy oll yw parys dhe drehy codna mar teffa Michael ha’y gomondya,” yn medh Fritz.

“Anjy a vydn trehy codna vy, pàr hap,” me a brofyas.

“Tra vëth moy lyckly,” Sapt a wrug assentya. “Pyw eus obma anodhans, Fritz?”

“De Gautet, Bersonin, ha Detchard.”

“An estrenyon! Mar gler yw ’vell ebron las. Michael re’s dros ganso, ha gasa an Rùrytânyans gans an Mytern. Dre rêson ev dhe vos porposys dhe dedna an Rùrytânyans ajy dhe’n negys downha galla.”

“Dhana onen anodhans nyns esa mesk an guvyon ’wrussyn ny metya ryb an helghjy?” me a wovydnas.

“A pêns y unweyth!” yn medh Sapt, hirethek. “Y fiens y peswar i’n eur-ma, adar whe.”

Yth esa udn nosweth a vyternsys dysplegys ina vy solabrës – ùnderstondyng nag esa otham a dhysqwedhes oll ow freder nag oll ow sêcret devîs dhe’m cosyns. Cowl-dhetermys en vy a’n pëth a vydnen vy gwil. Porposys en vy dhe wainya kerensa gans an bobel, moyha gallen, heb showya dysfaverans vëth dhe Michael i’n kettermyn. Indelma th’esa govenek dhybm lehe envy y scodhyoryon, ha dysqwedhes, pàn ve strif ôpyn, y bos ev ùnkynda, adar compressys.

Nyns esen vy ow tesîrya strif ôpyn bytegyns.

Th’esa les an Mytern ow tervyn keladow. Hag y fedha sport brav dhyraga vy in Strelsau, hedre ve keladow ow turya. Res o, na wrella Michael bos crefhës dre dhylâtyans!

My a erhys ow margh, ha marhogeth in rôsva nowyth ha ledan an Park Rial, gans Fritz von Tarlenheim warbarth, ha gortheby gans cortesy dour dhe bùb salujyans a recêvys vy. Ena me a wrug marhogeth dre nebes a’n strêtys, hedhy ha prena flourys orth mowes teg, ha tyly gans bath owr. Ena, wosa dynya kebmys attendyans dell o whensys (rag yth esa lost a hanter-mil dhen orth ow holya), me a wrug marhogeth dhe drigva an Brynces Flavia, ha govyn mar mydna hy ow degemeres. An stap-ma a sordyas lowr a les, ha bos wolcùbmys gans criow a gomendyans. Meurgerys o an brynces, ha dell hyntyas an Chansler y honen heb danjer, seul voy y whrellen vy inia ow thantans, ha seul voy y fednen vy dos wor’tu ha sewyans sowyn, seul voy y fedhen creffa in sergh ow sojetys. Ny wrug an Chansler, heb mar, convedhes an caleterow esa ow lesta y gùssulyans lel dres ehen. Bytegyns ny yllyn vy myshevya dre vysytya only. Hag yth esa Fritz orth ow scodhya i’n vreus-ma gans bolùnjeth o marthys dhybm, erna dheuth ev ha confessya yma chêson ganso kefrës a vysytya chy an brynces, nag o tra vëth ma’s whans brâs gweles an arlodhes anedhys dhe’n Brynces, ha’n gowethes dh’y golon, Contes Helga von Strofzin.

Etyket a wrug dhe Fritz gweres in y wovenek. Pàn veuv vy gedys ajy dhe rom an brynces, th’esa ev ow remainya gans an gontes i’n worstevel. I’n despît dhe’n bobel hag oll an servons ow crowdra, ny’m beus dowt vëth anjy dhe spêdya in kescows pryva. Saw nyns esa spâss dhybm predery anodhans, rag my dhe wary an môvyans moyha tyckly in oll an gwëdhpoll cales. Res o gwetha an brynces dhe vos kerenjedhek dhybm – kefrës mygyl dhybm. Res o dysqwedhes kerensa dhedhy – heb omglôwes. Res o tanta abarth den aral, ha gwil hedna – heb qwestyon hy dhe vos prynces, o pò nag o – worth an tecka mowes dell re welys bythqweth. Wèl, me a’m kenerthas ow honen dhe’n ober, hag êsya ny veu pàn wrug hy ow recêva gans ancombrynsy meur y worhan. Fatell sowenys vy owth obery ow devîs, y fëdh hedna apert alebma rag.

“Th’esta ow qwainya cùrun lorwëdh owr,” yn medh. “Te yw haval dhe’n pryns in Shakespeare o transformys pàn veuva mytern. Ha my owth ankevy – te yw Mytern in gwir, a sera rial.”

“Ha’m govyn dhyso yw, na wrelles leverel ma’s myns a dherif dha golon – ha na wrelles cria vy ma’s gans ow hanow.”

Hy a wrug aspia tecken orthyf.

“Pës dâ ov vy dhana, ha prowt, Rudolf,” yn medh. “Dar, dell leverys dhis, dha very fâss yw chaunjys.”

Me a wrug aswon an prais, saw nyns en vy attês i’n desten. Ytho me a lavaras:

“Ow broder yw dewhelys, dell esof ow clôwes. Ev rej êth neb tro i’n pow, a na wrug?”

“In gwrioneth, yma va obma,” yn medh, ow plegya tabm tâl.

“Termyn hir ny yll sensy y honen, dell hevel, pell dhort Strelsau,” me a verkyas, in udn vinwherthyn. “Wèl, dâ yw gena ny oll y weles ev. Dhe nes yma va, dhe well.”

An brynces a dowlas golok warna vy, ha golow dydhanys in hy lagasow.

“Dar, a genderow? A yllyth obma –?”

“Gweles dhe well myns usy va ow qwil? Pàr hap,” yn medhaf. “Ha prag yth osta pës dâ?”

“Ny leverys y bosama pës dâ,” hy a worthebys.

“Yma nebes tus orth y leverel i’th hanow jy.”

“Yma lies den taunt,” yn medh, delycyùs hy gooth.

“Dha vênyng yw, onen taunt ov vy martesen?”

“Ny yll dha Vrâster bos taunt,” yn medh, ow qwil cortesy a fâls-revrons, saw hy a geworras, yn tregynus ha wosa powes cot: “Marnas, hèn yw –”

“Wèl, marnas pëth?”

“Marnas ty a lavar nag yw bern gena vy, na poynt na crack a’m besias, ple ma Dûk Strelsau i’n bÿs.”

A pe unweyth in ober my dhe vos an Mytern!

“Nyns yw bern genes sy, ple ma Michael genderow –”

“Agh, Michael genderow! Th’esoma vy orth y gria Dûk Strelsau.”

“Th’esta orth y gria Michael pesqweyth may whrelles y vetya?”

“Esof – herwyth arhadow dha das.”

“Convedhys. Ha lebmyn herwyth arhadow vy?”

“Mars yw hedna dha arhadow in gwir.”

“Ogh, dowt vëth! Res yw dhyn oll bos wheg dhe Michael cuv.”

“Ha dha arhadow yw recêva y gothmans inwedh, a dybaf?”

“An Whedden?”

“Yw hedna gà hanow genes sy kefrës?”

“Rag res yw dhybm glena dhe’n fassyon. Saw nyns esof owth erhy dhis recêva den vëth mar nyns yw a’th vodh.”

“Marnas recêva ty dha honen?”

“Abarth dhybm my a wra pesy. Ny allaf erhy.”

Pàn esen vy ow côwsel, y feu banlev wàr an strêt. An brynces a wrug fysky dhe’n fenester.

“Otta va!” hy a grias. “Eâ – Dûk Strelsau!”

Me a wrug minwherthyn, heb leverel tra vëth.

Hy a dheuth arta dh’y eseth. Nebes termyn yth esen ny esedhys in taw. An tros wàr ves a wrug lehe, mès my a glôwas trettyans a dreys i’n worstevel. Me a dhalathas côwsel mater kebmyn. Y turya lower mynysen. An qwestyon o, pleth esa Michael i’n tor’-na, mès yth o genama gwell heb mellya. Desempys, er ow marth, Flavia a wrug clôsya hy dêwla ha govyn, meur frobmys hy lev:

“Os fur pàn wreth indelma y serry?”

“Eh? Pywa? Pana vaner y serry?”

“Dar, nyns yw va gesys dhe wortos?”

“A genytherow wheg, strechya ny vadnaf vy –”

“Wèl dhan, eus dhodho cubmyas entra?”

“Heb mar, ha ty parys.”

Hy a dowlas golok a benbleth orthyf.

“Ass osta stranj,” yn medh. “Certan ny yller presentya den vëth ha my in dha lôk.”

Otta nosweth worhanus a vyternsys!

“Etyket dâ dres ehen!” me a grias. “Saw my a gollas cov yn tien. Ha mar pen vy ow honen oll gans neb aral, a ny yller dha bresentya jy?”

“Te a wor mar dhâ dell worama vy. Gyller, awos my dhe vos a’n Goos.” Ha penbleth in hy golok whath.

“Ny allama nefra perthy cov a’n rêwlys fol-ma,” yn medhaf, idhyl lowr, ha my ow mylega Fritz i’m preder rag na wrug ev desky dhybm. “Saw me a vydn amendya ow fowt.”

Me a labmas in bàn, egery an daras yn freth, ha kerdhes i’n worstevel wàr rag. Th’esa Michael a’y eseth orth tâbel, ha’y dâl plegys yn sevur. Th’esa pùbonen aral a’ga sav, saw Fritz yn unsel (ky yonk ha dyveth!), o esedhys oll syger wàr jair brehek, ow flyrtya gans Contes Helga. Ev a savas, toth dâ ha revronsus, pàn wrug vy entra, ha hedna ow poyntya dh’y fowt kyns a vern. Cales ny veu convedhes na vedha Fritz meugerys dhe’n Dûk.

Me a wrug istyna ow leuv. Michael a’s kemeras, ha my orth y vyrla. Ena me a’n tednas ajy dhe’n rom aberveth.

“A vroder,” yn medhaf, “mar cothfen vy dha vos obma, ny venses gortos ma’s mynysen ha my ow covyn orth an brynces ry cubmyas dhybm a’th try dhedhy.”

Ev a wrug aswon grâss dhybm, pòr yêyn. An den a’n jeva meur a dalent, saw ny ylly ev keles emôcyon. Cler o dhe bùb huny, estren kyn fe, dell en vy cas ganso, ha dell o cas ganso dhe voy pàn y’m gwely ev gans Prynces Flavia warbarth. Bytegyns, me yw ogas sur y bos ev ow whelas cudha an dhew hâtyans-ma, ha dres hedna y bos ev ow tria perswâdya dell esa ow cresy my dhe vos an Mytern in gwir. Ny’n godhyen certan. Mès ny ylly Michael cresy an dra màn, marnas an Mytern a veu faitour kefrës hartha ha moy conyng ages my (ha me ow tallath estêmya ow honen i’n rol-na). Mar nyns esa va ow cresy, ass o dyflas dhodho godhvos revrons, heb dowt, ha clôwes ow “Michael” ha’m “Flavia” vy!

“Dha dhorn yw hùrtys, a sera rial,” ev a verkyas, brâs y awhêr.

“Yw, th’esen vy ow qwary gans brithky” (porposys en vy dh’y vôvya), “ha dell wosta, broder, yma crowsecter in keun a’n par-na.”

Ev a vinwharthas yn trenk, ha’y lagasow tewl ow powes warna vy pols.

“A nyns eus peryl i’n brath?” Flavia a grias, sodyn hy fienasow.

“Peryl vëth a’n brath-ma,” yn medhaf. “Mar rollen vy dhodho spâss dhe vrathy downha, y fia ken mater oll, a genytherow.”

“Saw sur, yth yw va destries?” yn medh hy.

“Nag yw na whath. Yth eson ny ow cortos mar pëdh y vrath ow myshevya.”

“Ha mar pëdh defry?” a wovydnas Michael, der y vinwharth trenk.

“Ny a vydn y gronkya wàr y bedn, a vroder,” yn medhaf.

“Ha ty heb gwary ganso namoy?” Flavia a wrug inia.

“My a wra gwary martesen.”

“Ev a yll brathy arta.”

“Heb dowt ev a vydn assaya,” yn medhaf, in udn vinwherthyn.

Ena me a gemeras own y fydna Michael leverel neppëth may fedhen vy constrînys dhe settya grêvons orto (kyn hyllyn vy showya cas, res o dhybm fâcya dell en vy leun a favour). Me a dhalathas praisya studh spladn y rejyment, ha’ga lel-salujyans in dëdh an cùrunyans. Alena me a dremenas in descryvyans, meur y lowena, a’n chy helghya a wrug ev lendya dhybm. Saw ev a savas sodyn in bàn. Th’esa y garadôwder ow tyfygya. Ev a wrug dyharas ha gorhebmyn farwèl. Bytegyns, pàn dheuth dhe’n daras, ev a hedhys ha leverel:

“Yma try hothman whensys fest dhe gemeres an onour a vos presentys dhis, a sera rial. Ymowns y i’n worstevel.”

Me a wrug omjùnya dhodho heb let, ha gorra ow bregh der y vregh y honen. An tremyn wàr y fâss o mel dhybm. Ny a entras i’n worstevel in maner pòr vroderek. Michael a sînas, ha tredden a wrug kerdhes in rag.

“An dus jentyl-ma,” yn medh Michael, gans cortesy stâtly a ylly ev, res alowa in jùstys, ûsya perfeth y ês ha’y dhynyta, “anjy yw an moyha lel, moyha len a’n servons dhe’th Vrâster, ha’n moyha stedfast ha’n moyha kerenjedhek a’m cothmans vy.”

“Dre rêson an dewetha grônd, kebmys ha’n kensa,” yn medhaf, “yth ov vy pòr lowen a’ga metya.”

Anjy a dheuth onen hag onen, hag abma dhe’m dorn. De Gautet, gwas hir ha tanow, ha blew y bedn ow sevel strait in bàn ha’y vinvlew polyshys gans cor. Bersonin, an Beljan, den corfak a hirder cresek, pedn mol (kyn nag o va pell dres deg bloodh warn ugans). Ha’n dewetha, an Sows, Detchard, gwas a fâss cul, melen y vlew trehys pòr got, ha brons y fysment. Den formys teg o va, ledan in gwarr ha mon in clun. Breselor dâ, mès trespassor, dell y’n brusys vy. Me a wrug côwsel orto in Sowsnek, gans leveryans estrednek scav, ha’n pollat a vinwharthas, re’m leouta, kyn cudhas ev an wharth wàr nùk.

“Ytho Mêster Detchard yw kevrydnys i’n kevrîn,” me a brederas.

Wosa ryddya ow honen a’m broder ha’y gothmans, me a wrug dewheles rag leverel ‘Duw genes’ dhe’m kenytherow. Th’esa hy a’y sav orth an daras. My a worhemydnys farwèl, ha kemeres hy leuv i’m leuv vy.

“Rudolf,” yn medh, pòr isel hy lev, “a ny vedhys war?”

“Pandra vedhama war anodho?”

“Te a wor – ny allaf leverel. Saw gwra predery pandr’yw valew dha vêwnans dhe –”

“Wèl, dhe –?”

“Dhe Rùrytânya.”

Esa an gwir dhybm ha my ow qwary an part? Pò en vy camdybys, ow qwary an part byttele? Ny wòn. Th’esa drog i’n eyl fordh hag in hy ben, ha leverel an gwrioneth ny vadnaf lavasos.

“Only dhe Rùrytânya?” me a wovydnas yn clor.

Rudhyans sodyn a dhysqwedhas dres hy bejeth heb parow.

“Dhe’th cosyns inwedh,” yn medh.

“Cosyns?”

“Ha dhe’th kenytherow,” hy a whystras, “ha’th vaghteth ker.”

Ny yllyn vy lavar vëth. Me a abmas dh’y leuv hy, ha mos in mes, ow mylega ow honen.

Wàr ves me a gafas Mêster Fritz, dybreder a’n servysy yn tien, ow qwary corden besias gans Contes Helga.

“Dhe’m cregy!” yn medh. “Ny yllyn ny brasy pùb termyn. Re bo dhe’n gerensa hy radn.”

“Dell ov vy plegys dhe dyby in ketelma,” yn medhaf. Ha Fritz, esa rybof kyns, a’n settyas y honen gans revrons wàr ow lergh.

CHAPTRA 9

TÂBEL TÊ HA PORPOS NOWYTH DHE HEDNA

Mar teffen vy ha derivas a’m bêwnans pùb jorna i’n termyn-na, y halsa an manylyon bos dyscans dhe bobel nag eus ow codhvos palycys a’n tu aberveth. Mar mednen vy dyscudha nebes taclow kelys a wrug vy clôwes, y fia an re-na testen meur hy les dhe wlasegoryon a’n uhella der oll Ewrôpa. Ny vadnaf gwil nag an eyl nag y gela. Y fien vy kychys inter an Scylla a dhyfrethter ha’n Carybdys a dhrog-anfurneth. Meur gwell via goheles kenyver derivas tyckly, dell gresaf, heb tùchya ma’s an drâma kevrînek o gwaries i’n tor’-na in gwlasegeth Rùrytânya in dadn vejeth an dowr. Res yw dhybm heb leverel ma’s hebma: ny veu ow faitourieth kel dyskeverys in maner vëth. Y wharva camgemeryans traweythyow. Y feu teckednow cales. Reqwîrys o oll an dothter ha jentylys i’m mêstry rag gwil smoth ha teg pesqweyth may feuv vy cablus, dell hevelly, a remembrans gwadn, pò dygof a lower den aswonys dâ. Saw me a scappyas, ow ry grassow, i’m preder vy, dell leverys kyns, dhe’n very bolder a’n venturyans. Dell gresama, omwil kepar ha pàn ven vy Mytern Rùrytânya, hèn o meur êsya, ha ty ow regardya bos dhybm an hevelep corforek ragtho, ages omhevelly dhe’m kentrevak a’n nessa rewjy. Udn jëdh y teuth Sapt dhe’m rom. Ev a dowlas lyther dhybm, ha leverel:

“Danvenys dhyso – screfa benow, dell dybaf. Saw kyns hedna, yma nowodhow dhe whedhla dhis.”

“Pandr’yw hedna?”

“Ma an Mytern in Castel Zenda,” yn medh.

“Fatla wodhes?”

“Awos bos an hanter aral a Whedden Michael i’n le-na. Me a wrug govynadow, ha ’mowns y oll aga thry i’n tyller – Lauengram, Krafstein, ha Rupert Hentzau yonk: try drogwas a’n tecka, re’m leouta, in oll Rùrytânya.”

“Wèl?”

“Wèl, yma Fritz ow temondya ty dhe varchya dhe’n Castel gans marhoglu, trooslu ha godnys brâs.”

“Ha whythra i’n pollgledh?” me a wovydnas.

“Hedna kefrës,” yn medh Sapt, gans gwenwharth. “Ha ny heb cafos corf an Mytern byttedhewetha.”

“Os certan y bos ev i’n tyller-na?”

“Lyckly dres ehen. Ot an try jaudyn ena. Dres hedna, derevys yw an pons pùb eur oll, hag owth entra nyns eus den vëth heb arhadow dhort Hentzau yonk, pò dhort Michael Du y honen. Porrês res yw kelmy Fritz dre lovan.”

“My â dhe Zenda,” yn medhaf.

“Muscok osta.”

“Pàr termyn.”

“Ogh, pàr hap. Ha remainya rag nefra kefrës, pùb lycklod.”

“Martesen, a goweth,” yn medhaf, heb awhêr.

“Dywharth yw tremyn y Vrâster,” Sapt a wrug merkya. “Fatla gans an garorieth?”

“Mollath Duw, sens dha glap!” yn medhaf. Pols yth esa va ow meras veras orthyf, ena ev a dùchyas y bib. Gwir poran: crowsek en vy. Ha me a wrug pêsya treus:

“Pypynag oll may fednen vy mos, ’ma bagas a bolatys ow clena dhybm in udn folya.”

“Me a’n gor. Th’ov vy aga mêster,” ev a worthebys, meur y galmynsy.

“Prag yma otham?”

“Wèl,” yn medh Sapt, ow byffya, “ancombrus ny via màn dhe Michael Du, mars ylly jy dhe goll. Mar pes gyllys, y fia an gam coth, an gam a wrussyn ny lettya, dhe wary unweyth arta – ev a vensa saya, dhe’n lyha.”

“Me a wor omwetha ow honen.”

“Ma De Gautet, Bersonin ha Detchard in Strelsau. Ha pùbonen anodhans mar barys, a vab, dhe drehy codna dhyso dell ov vy dh’y drehy dhe Michael Du, hag anjy a wrussa fâlslych dhe voy. Pandr’yw an lyther?”

Me a’n egoras ha redya yn heglêw:

“Mars yw an Mytern whensys dhe wodhvos myns yw bern brâs dhe’n Mytern, gwrêns kepar dell usy an lyther-ma orth y worhebmyn. In pedn Rôsva Nowyth yma chy desedhys wàr splat efan. Dhe’n chy yma colovenva, hag imach a nymf settys warnedhy. Yma fos ow keas an lowarth; ha yet i’n fos adhelergh. Haneth dêwdhek eur, mar mydn an Mytern entra heb coweth der an yet-na, trailya adhyhow, ha kerdhes ugans lath, ev a wra cafos chy hâv, ha stairys whegh ow lêdya dhodho. Mar teu ev hag ascendya, ha entra aberveth, ev a wra metya onen a dherif neppëth eus ow tùchya y vêwnans ha’y sê rial yn clos. Hèm yw screfys gans lel-gothman. Res yw dhe’n Mytern bos y honen oll. Mar mydn ev sevel orth aswon an galow, y vêwnans a vëdh in peryl. Bydnar re dhysqwetha hebma dhe dhen vëth, poken ev a wra dyswil benyn, ha hy orth y gara. Nyns eus gyvyans vëth in Michael Du.”

“Nag eus,” Sapt a wrug merkya, ha my devedhys dhe’n dyweth. “Mès dythya lyther pòr dhainty, hedna ’yll ev yn tâ.”

Y’m bo an keth ervirans. Saw pàn vydnys vy tôwlel an lyther dhe scùll, me a welas moy screfa wàr an tu aral.

“How! ’ma moy.”

“Mars esowgh owth hockya,” y pêsyas, “gwrewgh omgùssulya gans Coronal Sapt –”

“Eh,” an den jentyl-na a grias in mes, sowthenys gwir. “Ov vy brâssa fol dh’y breus ages ty?”

Me a wevyas dorn dhodho, rag may whrella taw.

“Gwrewgh govyn orto, py benyn a vydn gwil oll hy ehen orth lettya an dûk rag demedhy y genytherow, ytho orth y lettya rag bos mytern? Ha gwrewgh govyn: yw tâl-lytheren hy hanow – A?”

Me a labmas wàr dreys. Sapt a worras y bib dhe’n lusewegyn.

“Antoinette de Mauban, re’n ebron dhâ!” me a grias.

“Fatell wodhesta?” Sapt a wovydnas.

Me a dherivys myns a wodhyen vy a’n venyn-ma, ha fatla wodhyen. Ev a inclynyas pedn.

“Wèl, in gwir, re wharva kedrydn vrâs inter hy ha Michael,” yn medh, gyllys in prederow.

“Mar pe bolùnjedhek, hy a via les dhe ny pàr hap,” yn medhaf.

“Michael, bytegyns, a screfas an lyther-na, dell gresaf.”

“Dell gresama kefrës, saw determys ov vy dhe vos sur ha certan. Me a vydn mos, Sapt.”

“Nyns êth màn. Y fydnaf vy mos.”

“Nyns êth jy ma’s only dhe’n yet.”

“My a wra mos dhe’n chy hâv.”

“Dhe’m cregy mars êth dy!”

Me a savas in bàn ha posa orth an glavel wàr dhelergh.

“Sapt, th’esof ow cresy i’n venyn-ma. Ytho my a wra mos.”

“Nyns esof vy ow cresy in benyn vëth,” yn medh Sapt. “Ytho mos ny wreta.”

“Y whrama vy mos dhe’n chy hâv, poken dewheles dhe Englond,” yn medhaf.

I’n tor’ma yth esa Sapt ow tesky worteweth, pan pellder a ylly ev lêdya pò drîvya poran, ha pana dermyn a resa ev holya.

“Hedre ven ny i’n gwary, ’ma an euryor ow resek,” me a geworras. “Pùb dëdh may fednyn ny gasa an Mytern i’n vagh, y teu peryl nowyth. Pùb dëdh may fednen vy gwil wis indelma, y teu peryl nowyth. Sapt, res yw dhyn gwary peryl brâs. Res yw dhyn inia toth an gam.”

“Re bo indelha,” yn medh, in udn hanaja.

Wàr verr lavarow, eskynys veun ny wàr geyn margh, hanter wosa udnek a’n nos. Fritz o gesys rag gwardya unweyth arta, ha pedn agan fordh ny veu dyscudhys dhodho. Pòr dewl o an nos. Ny wrug vy gwysca cledha. In le hedna, th’esen vy ow ton revolver, collel hir, ha lugarn dall. Ny a dheuth dhe’n yet, a’n tu wàr ves. Me a wrug skydnya. Sapt a brofyas leuv dh’y shakya.

“My a vydn gortos obma,” yn medh. “Mar pëdh neb godn clôwys, my a wra –”

“Remainya i’th tyller. Poken nyns eus dhe’n Mytern chauns vëth. Bydnar re bo myshef dhyso kefrës.”

“An gwir a’th eus, a vab. God spêda dhis!”

Me a bockyas an yet bian. Ev a wrug omry, ha my ow cafos ow honen in prysk gwyls a neb sort. Yth esa trûlergh gwelsek, ha me orth y holya gans rach, wosa trailya adhyhow dell veu gorhebmys. Ow lugarn o degës, th’esa an revolver i’m dorn. Ny glôwys son vëth. Wharê neppëth brâs ha tewl a apperyas yn tyscler mes a’n tewolgow dhyraga vy. An chy hâv o va. Pàn dheuth vy dhe’n stairys, me a wrug ascendya ha dierbyn daras gwadn, diantel, cregys wàr an clycket. Me a’n egoras in udn herdhya, ha kerdhes ajy. Benyn a stêvyas dhybm ha sêsya ow leuv.

“Gwra degea an daras,” hy a whystras.

Me a wrug obeya, ha trailya golow an lugarn warnedhy. Th’esa gwysk gordhuwher in hy herwyth, pòr feythus hy aparell, ha’y thecter tewl dh’y verkya o dysqwedhys marthys dâ in golow crev an lugarn. An chy hâv o rômyk lobm, heb mebyl vëth ma’s copel a jairys ha tâbel bian horn, a’n sort a yll den gweles in lowarth tê pò coffyva air ôpyn.

“Na wra cows,” yn medh. “Termyn nyns eus lowr. Golsow! Aswonys owgh dhybm, Mêster Rassendyll. Me a wrug screfa an lyther-na, in dadn arhadow an dûk.”

“Dell dybys vy,” yn medhaf.

“Warlergh ugans mynysen tredden a dheu dhe’th ladha jy.”

“Tredden – try a’n Whedden?”

“Eâ. Res yw dhywgh voydya kyns. Mar ny wrewgh, y fedhowgh ledhys –”

“Pò ledhys vedhons ynsy.”

“Golsow, golsow! Pàn vewgh ledhys, an re-ma a dheg agas corf dhe gwartron isel i’n dre, dhe vos trouvys i’n le-na. Michael a vydn dalhedna agas cothmans heb let – Coronal Sapt ha Capten von Tarlenheim kyns oll – declarya studh esedhva in Strelsau, ha danvon messejer dhe Zenda. Y fëdh an try aral ow moldra an Mytern i’n Castel, ha’n dûk ow teclarya y honen pò an brynces, an eyl pò hy ben – ev y honen, crev lowr mar pëdh ev. In pùb câss, ev a vydn hy demedhy, ha bos mytern in ober, ha’n tîtel a verr spÿs. A wodhowgh convedhes?”

“Towl tôwlys teg. Saw prag, madama, yth esowgh –?”

“Gas ny dhe leverel y bosama Cristyon – pò dhe leverel y bosaf ow perthy envy. A Dhuw ker! a welama maryach dhedhy hy? Now kewgh. Mès gwrewgh remembra – res yw gwarnya porrês – nefra ny vedhowgh saw, na mo na myttyn. Yma tredden, orth agas holya avell gwethlu. A nyns yw gwir? Wèl, yma tredden orth aga holya an re-na. Nefra nyns usy tredden Michael moy ès dew cans lath wàr agas lergh. Ny vëdh pris agas bêwnans unweyth myjyn mar y’gas cafons y heb gwethyas. Now kewgh. Nâ, an yet yw gwardys heb dowt solabrës. Kewgh an stairys wàr nans, son vëth, mos dres an chy hâv, cans lath wàr rag, ha why a wra dos dhe skeul orth an fos. Tremena, ha ponya avell cath gans tan.”

Ha why?” me a wovydnas.

“Yma dhybm ow gwary vy inwedh. Mar codhvyth an dûk an pëth a wrug avy, omvetya arta ny wren ny màn. Mar ny wodhvyth, y fedhama pàr hap – saw ny vern. Kewgh heb let.”

“Mès pandra vydnowgh derivas orto?”

“Na dheuthowgh – tell wrussowgh convedhes cast.”

Me a gemeras hy leuv hag abma dhedhy.

“Madama,” yn medhaf, “haneth why re servyas an Mytern yn tâ. Ple ma ev i’n Castel?”

Hy a wrug iselhe hy lev bys in whystrans ownek. Ha my ow coslowes dywysyk.

“Yma den ow tos, dres an pons derevel, dhe dharas poos. Hag adrëv an daras – Whyst! Pandr’yw hedna?”

Treys a sonas wàr ves.

“Mowns y devedhys! Re scon yns y! Re’n ebron dhâ! re scon yns y!” ha’y fâss gyllys mar wydn avell corf marow.

“Dell hevel dhybm,” yn medhaf, “knack adermyn yns y.”

“An lugarn, gwrew’ degea. Awot aswy idn i’n daras. Yw gwelys geno’why?”

Me a worras lagas dhe’n aswy. Wàr an iselha stair me a welas try fygùr dyscler. Me a wrug antelly an revolver. Antoinette a settyas hy dorn in hast wàr ow dorn vy.

“Why a yll ladha onen,” yn medh. “Saw pana sewyans?”

Y teuth lev dhe glôwes – lev esa ow côwsel Sowsnek perfeth.

“Mêster Rassendyll,” a lavaras.

Ny wrug vy gortheby.

“Whensys en ny dhe gescows geno’why. A vydnowgh promyssya na wrewgh tedna godn kyns ès my dhe worfedna?”

“Yw an plesour-ma, my ow kescôwsel gans Mêster Detchard?” yn medhaf.

“Ny vern henwyn.”

“Dhana gesowgh ow hanow vy heb mencyon.”

“Dâ lowr, a sera rial. Yma kynyk genama, dhe brofya dhe why.”

Th’esen vy ha’m lagas whath orth an aswy. Ascendys veu an tredden grîsys dew dhe voy. Th’esa try revolver ow poyntya poran i’n daras.

“A vydnowgh gasa ny dhe entra? Th’eson ny ow tedhewy agan leouta rag sensy arsaf bresel.”

“Na rewgh trest,” Antoinette a wrug whystra.

“Ny a yll talkya der an daras,” yn medhaf.

“Saw why a yll egery ha tedna,” Detchard a wrug contradia. “Ha kyn hyllyn ny gorra dyweth dhe why, why a yll gorra dyweth dhe onen ahana ny. A vydnowgh dedhewy agas leouta na wrewgh tedna, hedre ven ny ow kescôwsel?”

“Na rewgh trest,” Antoinette a wrug whystra unweyth arta.

Y teuth tròm-tybyans dhybm. Me a’n consydras rag tecken. Hewil o, dhe’m breus.

“Th’esof ow tedhewy ow leouta na wrama tedna kyns ès dell wrello’why,” yn medhaf. “Saw ny vadnaf gasa entrans dhywgh. Sevowgh ha côwsel wàr ves.”

“Hèn yw fur,” yn medh.

Ascendys veu aga thry dhe’n dewetha gris, le may whrussons y sevel ogas dhe’n daras, a’n tu avês. My a wrug gorra scovarn dhe’n aswy. Nyns esen vy ow clôwes ger vëth, mès y feu pedn Detchard settys ogas dhe bedn an hirra a’y gowetha (De Gautet, dell wrug vy desmygy).

“Hm! Kescùssulyans pryva,” me a brederas. Ena me a lavaras yn heglêw:

“Wèl, a dus jentyl, pandr’yw an kynyk?”

“Tremen diogel bys i’n or, ha hanter-cans mil bens, sterlyn.”

“Nâ, nâ,” Antoinette a whystras moyha isel. “Fâlslych anjy a wra.”

“Hèn yw larj teg,” yn medhaf, owth aspia der an aswy. Th’esens y oll clos, an eyl dh’y gela, a’ga sav lebmyn knack orth an daras.

Sowndys veu colon an dus vylen-ma solabrës, ha scant nyns esa otham dhybm a warnyans Antoinette. Porposys êns y dhe stêvya aberveth peskytter may fen vy bysy in cows.

“Roy dhybm mynysen rag ombredery,” yn medhaf. Ha me a glôwas, dell hevelly, wharth wàr an tu ’ves.

My a wrug omdrailya orth Antoinette.

“Sevowgh ogas dhe’n fos, pell dhyworth lînen setha an daras,” me a whystras.

“Pandra vydnowgh gwil?” hy a wovydnas, hag own inhy yn frâs.

“Why a wel yn tâ,” yn medhaf.

Me a gemeras an tâbel bian horn in bàn. Nyns o va poos, dhe dhen a’m crefter vy, hag yth esen vy orth y sensy er an treys. Th’esa an top balegys dhyragof ow formya leun-skew dhe’m pedn ha’m corf. Me a wrug staga an lugarn degës wàr ow grugys ha gorra an revolver in pocket in nes dorn. Desempys me a welas an daras ow qwaya bohes y grèn – pàr hap rag an gwyns, pàr hap rag dorn orth y brevy a’n tu avês.

Me a wrug kildedna pelha gyllyn dhyworth an daras, ha sensy an tâbel i’n stubm re dhescrefys vy. Ena me a grias yn uhel:

“A dus jentyl, kemerys yw gàs kynyk, ha my ow scodhya wàr gàs leouta. Mar mydnowgh egery an daras –”

“Gwrewgh y egery agas honen,” yn medh Detchard.

“Ma va gwrës dhe egery in mes,” yn medhaf. “Sevowgh pols wàr dhelergh, a dus jentyl, rag na wrellen gà gweskel pàn vo egerys."

My êth ha tava an clycket in udn fysla. Ena my a dheuth dyson bys i’m tyller arta, wàr vleyn ow threys.

“Ny worama egery!” me a grias. “Maglys yw an clycket.”

“Tety valy! My a’n eger!” a grias Detchard. “Flows, Bersonin, prag na? Eus own dhis arâg udn den?”

Me a wrug minwherthyn ina vy ow honen. Wàr nùk an daras a veu egerys gans nell. Dewyn lugarn a dhysqwedhas an try gwas a’ga sav wàr ves, an eyl ogas dh’y gela, ha’n revolvers parys dhe dedna. Gans garm, me a bonyas toth men der oll an chy hâv ha’n porth egerys. Try thedn a sonas ha dehesy warbydn ow scoos vy. Tecken moy, ha my a labmas in mes ha’n tâbel a’s sqwattyas wàr gres aga greuv hag in kemmysk a goodh, a gùssyans, a gedrydn, anjy ha my ha’n tâbel colodnek-na, th’esen ny ow rolya mes a’n chy hâv, oll an stairys dhe’n dor. Antoinette de Mauban a wrug scrîja, mès my a savas wàr dreys, ha wherthyn freth.

De Gautet ha Bersonin o growedhys kepar ha tus clamderys. Th’esa Detchard in dadn an tâbel, saw ev a’n herdhyas dhe ves kyns ès my dhe dhascafos omborth, ha tedna unweyth arta. My a wrug derevel ow revolver vy ha tedna uskys. Me a’n clôwas ev ow cùssya, ena me a dhalathas ponya avell ewyk, in udn wherthyn, dres an chy hâv ha ryb an fos ahës. Me a glôwas treys wàr ow lergh, trailya, ha tedna, udn tedn moy rag fortyn dâ. An treys a wrug cessya.

“Dell y’m carra Duw,” yn medhaf, “re bo hy gwirleverys in mater a’n skeul!” Rag an fos o onen uhel, ha brojow horn warnedhy awartha.

Eâ, otta hy. Me a wrug lebmel ha dos dresty, oll in mynysen ha na hen. Me a wrug omdrailya wor’tu ha’m kensa dallath, ha gweles an vergh. Ena me a glôwas godn. Sapt o hedna. Ev a wrug agan clôwes, hag yth esa va ow strîvya yn coneryak orth an yet, degës in dadn alwheth, hag ow martholya warnodho hag ow tedna aberth in toll an alwheth kepar ha den varys. Nakevys yn tien, fatell o res dhodho heb kemeres radn i’n vatel. Ytho my a wharthas unweyth arta, ha tackya dorn wàr y scoodh, ow leverel:

“Deus tre dhe’n gwely, sos coth. Y’m beus an tecka whedhel tâbel tê dell alles clôwes bythqweth!”

Ev a blynchyas ha cria: “Selwys osta!” ha gwasca ow leuv. Mès wosa tecken ev a geworras:

“Ha prag an jowl y wherthyth jy?”

“Peswar den jentyl hag udn tâbel tê intredha,” yn medhaf, ha wherthyn whath, rag solas dâ dres ehen a veu gweles an try javal fethys yn tien ha scattrys der arv nag o moy mortal ès tâbel tê kebmyn.

Gans hedna, gwra merkya, me a wrug kewera ow fromys, heb tedna kyns ès dell wrellons y.

CHAPTRA 10

CHAUNS BRAV DHE’N HARLOT

Ûsadow Penrêwler an Creslu o danvon derivas orta vy, pùb dohajëdh, tùchyng studh an bedncyta ha cowntnans an bobel: an scrif ow comprehendya inwedh daromres an persons esa an creslu ow sensy in dadn aspians herwyth arhadow. Abàn dheuth vy dhe Strelsau, y fedha Sapt ow redya an derivas, gans mencyon dhybm a’n poyntys o dhe les. I’n dëdh warlergh aventur an chy hâv, ev a wrug entra pàn esen vy ow qwary dorn a écarté gans Fritz von Tarlenheim.

“An derivas yw leun lowr a mater les hedhyw dohajëdh,” ev a wrug merkya, in udn esedha.

“A wrusta cafos,” me a wovydnas, “ger a certan kedrydn?”

Ev a shakyas pedn ha minwherthyn.

“Me a gafas hebma kyns,” yn medh. “‘Y Uhelder Dûk Strelsau a wrug qwyttya an cyta (pòr sodyn, kebmys yw dhe wodhvos), ha lower esel a’y vêny ganso. Dell yw cresys alês, pedn y fordh a veu Castel Zenda, saw y goscar a viajyas wàr an fordh marhogeth, adar in train. Mêstrysy De Gautet, Bersonin ha Detchard êth udn our a’y wosa, ha’n dewetha anodhans ow ton y vregh in grugys gwarr. Skyla y woly nyns yw godhvedhys, mès yma skeus ev dhe vos kevradnak in omlath dewdhen, ow longya dhe neb carorieth.’”

“Versyon pell a’n gwir,” me a wrug compla, fest lowen a wodhvos my dhe settya ow merk wàr an gwas.

“Ena th’eson ny ow tos dhe’n darn-ma,” Sapt a bêsyas. “‘Madame de Mauban re beu departys wàr hens horn orth hanter-dëdh. Hy a wrug prena tôkyn dhe Dresden –’”

“Plesour coth yw hedna gensy,” yn medhaf.

“‘Ma an train dhe Dresden ow powes in Zenda.’ An gwas-ma yw pollat skentyl. Ha golsow hebma wàr an dyweth. ‘Dâ lowr nyns yw cowntnans an bobel i’n cyta. Yma cabel warbydn an Mytern’ (dell wodhes, ev yw comondys a leverel dhe blebmyk) ‘drefen nag usy va ow qwil myns a vo res adro dh’y varyach. Acording dhe wovynadow in mesk holyoryon an Brynces Flavia, hy Uhelder Rial re beu offendys yn town, cresys dell yw yn kebmyn, dre lowsethes y Vrâster. Yma an bobel gemmyn ow copla hy hanow gans hanow Dûk Strelsau, ha’n dûk ow qwainya kerensa lowr gans an bobel der an tybyans-ma.’ My re wrug darlesa derivadow, fatell vydn an Mytern ry haneth gwary dauns rial, rag onora an brynces, ha dâ yw an effeth.”

“Heb gwil mencyon dhybm kyns,” yn medhaf.

“Ogh, pùptra yw darbarys!” yn medh Fritz, in udn wherthyn. “My a wrug gwetyas may fo.”

Sapt a drailyas dhybm ha leverel sherp hag yn ervirus:

“Res yw dhis hy thanta haneth, a wosta?”

“Brâs yw an lycklod ha my orth hy gweles heb cowetha,” yn medhaf. “Owt Sapt, a gresyth my dhe gafos caletter?”

Fritz a whybanas nebes barrys ilow. Ena ev a lavaras:

“Te a wra cafos dell yw fest êsy. Mir, cas yw genama leverel hebma, saw yma otham. Contes Helga a dherivys fatell yw an brynces codhys in sergh brâs dhe’n Mytern. Abàn veuva cùrunys, yma dysplegyans a bris in hy freder ha’y holon. An gwir qwit yw hy dhe vos golies yn town gans lowsethes apert an Mytern.”

“Ass yw cabûlva i’n cowel!” yn medhaf, in udn hanaja.

“Tety valy!” yn medh Sapt. “Geryow teg orth mowes teg: a ny wrusta kyns? Nyns yw hy whans na hen.”

Yth esa Fritz ow convedhes ow ancres vy dhe well, hag ev y honen ow cara. Ev a worras y leuv wàr ow scoodh, heb leverel tra vëth.

“Dhe’m breus bytegyns,” a bêsyas Sapt, ha’y woos yêyn, “gwell vëdh dhys presentya dha gynyk haneth dhe nos.”

“Re’n ebron dhâ!”

“Pò dhe’n lyha mos nes. My a vydn danvon gores dhe’n wask, onen ‘hanter-sodhogyl’.”

“Dhe sconya yn tien yw hedna – gena vy, ha genes sy!” yn medhaf. “Sevys fast oma orth kevran in gwary fol wor’tu ha’n brynces.”

Th’esa Sapt ow meras orthyf ha’y lagasow bian ha glew, ha minwharth lent ha sotel ow tremena dres y vejeth.

“Dâ lowr, a vab, dâ lowr,” yn medh. “Res yw dhyn heb inia warnas yn fen. Gwra hy hoselhe mar kylta, tabm bian, a wodhes? Now, pandra ’dro Michael?”

“Ogh, Michael, dh’y gregy!” yn medhaf. “Gas e bys avorow. Deus, Fritz, ha kerdhes genam i’n jarn.”

Sapt a wrug omry dewhans. Th’esa y vaner arow ow cudha dothter marthys fel – ha, dell wren vy convedhes prest dhe voy, ùnderstondyng wondrys a nas mab den. Prag yth esa va owth inia mater an brynces warna vy yn very nebes? Awos y wodhvos dell vydna hy thecter ha’m gwres ow don vy pelha ès oll y argùmentys. Awos y wodhvos dell wrav vy obery dhe voy, ow predery a’n dra dhe le. Res o ev dhe convedhes oll an awhêr a ylly hebma dry warnedhy, Mès dhodho nyns o bern. ’Allama leverel, gans certuster, ev dhe vos camdybys? Mar pedha an Mytern restorys, res o an brynces dhe drailya dhodho, na fors a wodhya hy an chaunj pò na wodhya. Ha mar ny vedha an Mytern restorys dhyn? Otta testen na wrussyn ny dadhla na whath. Saw yth esa skeus dhybm bos Sapt porposys, i’n câss-na, dhe’m settya vy wàr sê rial Rùrytânya rag an remnant a’m bêwnans. Parys a via ev dhe settya Satnas y honen i’n tyller kyns ès an dyscypyl-na anodho, Michael Du.

An dauns rial o tra feythus fest. Me a’n egoras, ow tauncya udn quadrille gans Flavia. Ena me a wrug waltsya gensy. Th’esa lagasow whythrus, ha whystrans freth, owth attendya. Ny êth dhe dhebry con. In cres oll an sandys y whrug vy, hanter-muscok solabrës, rag hy golok a worthebys dhe’m golok vy, ha’y anellans qwyck ow metya ow lavarow stlevys – y whrug vy sevel i’m plâss in bàn dhyrag oll an rûth spladn, ha kemeres an Rosen Rudh esa gwyskys warnaf, ha tôwlel an ryban ha’y arweth jewelys adro dh’y hodna. Esedhys veuv vy arta in tros taran a dhêwla tackyes. My a verkyas Sapt ow minwherthyn in y win, ha Fritz ow plegya tâl. Agan con a dremenas in taw dh’y dyweth. Tra vëth ny ylly Flavia leverel, na my naneyl. Fritz a’m tavas wàr scoodh, ha me a wrug sevel in bàn, ry ow bregh dhedhy, ha kerdhes hës an hel, ajy dhe rom bian, may feu coffy servys dhyn. Kildednys o an dus ha’ga benenes jentyl wàr ves, ha ny a veu agan honen oll.

Dhe’n rom bian yth esa darajow fenester, ha’n re-ma owth egery aberveth i’n lowarth. Ebron an nos o cler, mygyl, saworek. Flavia a wrug esedha, ha my a’m sav adâl dhedhy. Th’esen vy ow strîvya ina vy ow honen. Na ve hy dhe veras orthyf, me a vensa gwainya, dell gresaf, i’m omlath, i’n very tor’-na kyn fe. Saw desempys hag a’y anvoth, hy a dowlas warnaf udn wolok got – golok a wovynadow, trailys adenewen dre hast, gans rudhyans rag an qwestyon owth omlêsa dres hy bogh, ha kychys hy anal. Ogh ty, a alles unweyth hy gweles! Ankevys an Mytern in Zenda. Ankevys an Mytern in Strelsau. Hy o prynces – ha nyns en vy ma’s faitour. A gresyth my dhe berthy cov a hedna? Me a wrug dehesy ow honen wàr bedn ow glin ha sêsya hy dêwla i’m dêwla vy. Ny leverys tra vëth. Pan otham a lavar? Sonyow medhel an nos a settya ow thantans dhe velody heb ger, ha my ow qwasca bay ha bay wàr hy min.

Hy a’m herdhyas dhe ves, ha cria desempys:

“Ogh! yw gwir? pò only awos dha dûta?”

“Gwir yw!” yn medhaf, isel ha megys ow thon – “gwir tell yw ow herensa dhis moy ès bêwnans – pò gwrioneth – pò leouta!”

Ny ros hy styr vëth dhe’m lavar, na vydna hy sensy dhe vos moy ès radn a’n gorlywans wheg a’n tantor. Hy a wrug nessa dhybm clos, ha whystra:

“Ogh, a pe unweyth ty heb bos an Mytern! Nena my a vensa dysqwedhes, pygebmys osta kerys genama! Prag yth os kerys genam i’n eur-ma, Rudolf?”

“I’n eur-ma?”

“Eâ – dallath agensow. Nyns es – bythqweth nyns es kyns.”

Vyctory glân a’m lenwys. My – ow honen – Rudolf Rassendyll – o hy honqwerrour! My a’s cachyas adro dh’y wast.

“A nyns en vy kerys genes kyns?” me a wovydnas.

Hy a wrug meras wàr ow fâss in bàn, in udn vinwherthyn, ha whystra:

“Res yw dha Gùrun dhe vos skyla. In Gool an Cùrunyans me a gafas kerensa i’m colon rag an kensa prës.”

“Bythqweth kyns?” me a wovydnas yn freth.

Hy a wharthas yn isel.

“Dha lavar yw kepar ha pàn vesta lowen, ow clôwes my dhe wortheby ‘Eâ’ orth hedna,” yn medh.

“A via ‘Eâ’ an gwir?”

“Bia.”

Me a glôwas an ger scant in dadn hy anal, ha hy a bêsyas heb let: “Kebmer with, Rudolf. Kebmer with, a garadow. Gwyls vëdh y gonar lebmyn.”

“Pywa, Michael? Mara pe Michael an lacka –”

“Pana lacka eus agesso?”

Whath yth esa chauns dhybm. Me a wrug omrêwlya ow honen gans oll ow nerth, remôvya ow dêwla, ha sevel lath pò dyw dhyworty. Th’esof ow perthy cov whath hedhyw a’n gwyns i’n elow avês.

“Mar ny ven vy an Mytern,” me a dhalathas, “mar pen vy den jentyl ha pryva –”

Kyns ès dell yllyn vy gorfedna, th’esa hy leuv gorrys i’m dorn vy.

“Mar pes den convyctys in pryson Strelsau, y fies Mytern dhybmo,” yn medh.

Hag in dadn ow anal y whrug vy hanaja, “Duw re’m gaffa!” ha dasleverel, ow sensy hy leuv i’m dorn vy:

“Mar ny ven vy an Mytern –”

“Whyst, whyst!” yn medh isel. “Ny dhendylys – ny dhendylys dha ancertuster. Ogh, Rudolf! a vensa benyn a dhemeth heb kerensa meras orth den kepar dell esof ow meras orthys sy?”

Ha hy a gudhas hy fâss.

Dres moy ès mynysen yth esen ny a’gan sav warbarth. My a wrug somona ow leouta ha’m consyans, ha’m bregh adro dhedhy kyn fe, myns o gesys dhybm awos hy thecter ha’n vagel mayth esen vy.

“Flavia,” yn medhaf, ha’m lev sëgh ha coynt, ow longya dhe neb aral dell hevelly, “nyns ov –”

Pàn leverys vy – pàn wrug hy derevel hy lagasow orta vy – y teuth stap poos wàr an growyn wàr ves, ha den ow tysqwedhes orth an fenester. Cry bian a veu terdhys in Flavia, ha hy a labmas dhyworthyf wàr dhelergh. Ow lavar hanter-gwrës êth marow wàr vin. Yth esa Sapt a’y sav ena, owth omblegya uvel, mès plegyans sevur wàr y fâss.

“Mil bardon, a sera rial,” yn medh. “Mès y Hanow Brâs an Cardynal, yma ow cortos nans yw peswora radn a’n our rag profya y farwèl revronsus dh’agas Brâster.”

Me a enebys y wolok yn leun. Ha redya gwarnyans serrys inhy. Pana bellder o va goslowyas, ny wodhyen vy, mès y entryng a veu adermyn heb wow.

“Res yw dhyn heb dylâtya y Hanow Brâs,” yn medhaf. Saw Flavia, ma nag esa sham in hy herensa, ha’y lagasow ow tewynya ha’y fâss ow rudhya – Flavia a istynas hy leuv dhe Sapt. Heb ger vëth, saw kelly hy styr ny ylly den vëth, a wrug gweles benyn bythqweth in heuthter hy herensa. Minwharth trenk, mès trist, a bassyas dres bejeth an soudor coth, hag yth esa medhelder in y don pàn lavaras, in udn blegya rag abma dh’y leuv hy:

“In joy ha cavow, in prejyow dâ hag in drog-termyn, Duw re salwa agas Uhelder Rial!”

Ev a wrug powes, tôwlel golok warna vy ha sevel, serth y stubm soudor, in udn geworra:

“Saw, kyns oll an Mytern – Duw re salwa an Mytern!”

Ha Flavia a gachyas ow leuv hag abma dhedhy, ow leverel clor:

“Âmen! A Dhuw dâ, Âmen!”

Ny a wrug dewheles dhe’n hel dauncya. Constrînys dhe gemeres farwèls, me a veu separâtys dhyworth Flavia. Kenyver onen êth dhedhy hy, wosa dyberth orta vy. Sapt o menowgh i’n rûth, ha pypynag may fe ev, yth esa gowolok, minwharth, ha whystrans kebmyn dhe bùb huny. Nyns en vy dowtys y vos ow plauntya nowodhow a’n pëth a glôwas ev, lel dh’y borpos dybyta. Mentênya an Gùrun ha fetha Michael Du – ot y udn gùssul fast. Flavia, my – eâ, ha’n Mytern gwir in Zenda kefrës, ny agan try o darnow in y wary gwëdhpoll. Ha bydnar re bo kerensa wresak mesk an werynoryon. Ny wrug ev unweyth cessya orth amal an Palys. Rag pàn êth vy rag hùmbrank Flavia an stairys marbel ledan wàr nans hag aberth in hy haryach, yth esa rûth vrâs orth agan gortos, ha wolcùbmys en ny gans banlevow bodharus. Pandra allen vy gwil? A mednen vy leverel i’n eur-na, ny gressens y màn, nag en vy an Mytern dhe wir. Y cressens y pàr hap fatell o an Mytern muskegys. Dre dhevîs Sapt ha’m gwres ow honen, dygabester, y feuv vy herdhys in rag, ha’n fordh tre a veu degës wàr ow lergh. An wres-ma a vydna ow drîvya hogen i’n keth qwartron ha’n devîs tebel-dhynya. I’n nos-na me a’m presentyas ow honen dhe oll in Strelsau avell an Mytern ha’n tantor degemerys gans Prynces Flavia.

Wàr an dyweth, orth teyr eur a’n myttyn, mayth esa kensa terry an jëdh ha’y wolow yêyn ow slynkya aberveth, yth esen vy i’m rom omwysca, ha Sapt y honen oll gena vy. Esedhys en vy kepar ha den sowthenys. Yth esen vy ow meras stark aberth i’n tan. Th’esa ev ow pyffya orth y bib. Fritz o gyllys dhe’n gwely, wosa sconya cows orthyf ogasty. Rybof wàr an tâbel yth esa rosen. Y feu hy kyns wàr bows Flavia: pàn wrussyn ny dyberth, hy a’s abmas ha ry dhybmo.

Sapt a istynas y dhorn tro ha’n rosen, mès sket ow gway me a wrug clôsya warnedhy.

“Hòn yw rosen rÿs dhe vy,” yn medhaf, “adar dhyso – adar dhe’n Mytern naneyl.”

“Strocas teg a wrussyn ny abarth an Mytern haneth,” yn medh.

Me a drailyas fers wàr y bydn.

“Ha gwil strocas abarth dhybmo, pëth a’m let?” yn medhaf.

Ev a inclynyas pedn.

“Me a wor an pëth usy i’th vrës,” yn medh. “Eâ, mab, mès sensys os dre leouta.”

“A wrusta gasa neb leouta dhybm?”

“Ogh, tety valy, prat bian orth mowes –”

“Spar e dhybm, Coronal Sapt, mar ny vydnys gwil harlot ahanaf – mar ny vydnys gasa dha Vytern dhe bedry in Zenda, hedre vo Michael, hedre viv vy, ow qwary, peryl brâs, wàr an tu wàr ves. A wosta convedhes?”

“Gòn in gwir.”

“Res yw dhyn obery, scon! Te a welas haneth – te a glôwas – haneth –”

“Gwrug in gwir,” yn medh.

“Lymder dha vreus vylegys a dharganas fatla wrama. Wèl, mar mydnys ow gasa vy obma udn seythen – otta problem aral dhis. A gefyth assoylyans dhe hedna?”

“Cafama,” ev a worthebys, ow plegya tâl yn sevur. “Saw mar qwrelles indelha, kyns oll y fia res dhis omlath gena vy – ha’m ladha vy.”

“Now, pan awhêr mar qwrellen dha ladha – pò ladha ugans kefrës? Bëdh sur, in udn our y halsen vy sordya oll in Strelsau wàr dha bydn, ha dha wow – eâ, dha wow muscok – a vëdh stegys fast dhe’th vin.

“Mar wiryon avell awayl,” yn medh. “Y halses jy defry, grâss dhe’m cùssulyow.”

“Y halsen vy demedhy an brynces, ha danvon Michael ha’y vroder warbarth dhe –”

“A vab, nyns esof ow naha,” yn medh.

“Dhan abarth Duw,” me a grias, owth istyna dêwla dhodho, “deun dhe Zenda ha sqwattya an Michael-ma ha dry an Mytern arta dh’y dhâ.” Th’esa an cothwas a’y sav, ow meras orthyf udn gowlvynysen.

“Ha’n brynces?” yn medh.

Me a blegyas ow fedn bys i’m dêwla, ha sqwattya an rosen inter besias ha gwessyow.

Me a glôwas y dhorn wàr ow scoodh, ha’y lev ow seny hos pàn wrug ev whystra isel i’m scovarn:

“Arâg Duw, ty yw an gwelha Elphberg oll. Saw my re dhebras orth bara an Mytern, ha servont an Mytern ov vy. Deus genam. Yth en ny dhe Zenda!”

Ha my a wrug meras in bàn ha’y gachya er y dhorn. Hag y feu lagasow glëb dh’agan dew.

CHAPTRA 11

HELGHYA TORGH COOS, ONEN BRÂS DRES EHEN

An temptacyon uthyk esa owth omsettya warnaf, sur yth yw hedna convedhys solabrës. Mar mensen vy herdhya Michael kebmys, res a vedha dhodho ladha an Mytern. Yth esen vy in savla dh’y dhefia ha tydnhe ow dalhen i’n gùrun – rag Mytern Rùrytânya dhe vos an den dhe dhemedhy Prynces Flavia, adar rag an gùrun hy honen. Ha pana sewyans dhe Sapt, dhe Fritz? Ogh! ny yller constrîna dhe dhen vëth, yêyn y woos, screfa an prederow gwyls ha du usy owth assaultya an empydnyon pàn wrella kerensa dhyrêwl fusta torrva in luryk an brës. Bytegyns, pàn na vydn ev gonys bêwnans sans, nyns yw res dhodho hâtya y honen ragthans. Gwell gorthyp, yn uvel dell hevel dhybm, yw aswon grâss rag nerth dhe vos grauntys rag gorthsevel, in le frena orth an tebel-iny usy ow tos heb y wetyas hag ow temondya gwestva anvodhek, gans nell, awos gwander agan natur.

Yth o myttyn a hynon spladn pàn esen vy ow walkya dhe drigva an brynces, heb coweth hag ow ton tysk bian a flourys i’m dorn. Th’esa polycy owth ascûsya kerensa, hag y fedha pùb attendyans a rollen vy, settya ryvettys nowyth i’m chainys kyn fe, orth ow helmy vy whath nes dhe bobel an cyta vrâs, seul esa ow colohy aga frynces. Me a gafas an venyn, inamorata Fritz, Contes Helga, ow cùntell flourys i’n lowarth rag gwysca hy mêstres, ha perswâdys veu hy dhe gemeres ow flourys vy i’ga le. An vowes o rosen deg a lowender, rag ny wrug Fritz, dh’y bart ev, scùllya y dermyn newher, na nyns esa skeus vëth a dewlder ow cregy a-ugh y dantans, marnas hâtyans anodho dhyworth Dûk Strelsau, dell o aswonys gans pùb huny oll.

“Ha hedna,” yn medh hy, in udn vinwherthyn yn tregynus, “yw rendrys dybris gans agas Brâster. Eâ, me a vydn kemeres an flourys. A wrav vy derivas orthowgh, sera rial, kensa gwrians an brynces pàn wrella kemeres agas flourys?”

Yth esen ny ow kestalkya wàr derras ledan, istynys ahës wor’tu delergh an chy, hag yth esa fenester egerys a-ugh agan pedn.

“Madama!” an gontes a grias hudhyk, ha Flavia hy honen a dheuth ha meras in mes. Me a wrug dysky ow hot ha plegya. Hy dyllas o gon gwydn, ha’y blew o cùntellys lows in colm. Hy a abmas dh’y dorn, ha gelwel:

“Hùmbrank an Mytern in bàn, Helga. Me a vydn y favera gans lebmyk a goffy.”

An Gontes, mery hy golok, a’m lêdyas bys in rom myttyn Flavia. Ha, gesys agan honen oll, ny a wrug an eyl salujy y gela dell yw ûsys inter caroryon. Ena an brynces a worras dew lyther dhyragof. Onen o lyther dhyworth Michael Du – govyn moyha cortes, hy dhe ry onour dhodho, ow spêna udn jëdh in y Gastel in Zenda, dell o hy ûsadow pùb bledhen unweyth i’n hâv, pàn o an plâss ha’y lowarth in anterth aga thecter. Me a dowlas an lyther dhe’n dor, dyflas ow cher, ha Flavia a wrug wherthyn orta vy. Nena hy a veu arta sad, ha poyntya bës dhe’n folen aral.

“Ny worama, gans pyw yw danvenys,” yn medh. “Gwra y redya.”

Me a wodhya dyson. Nyns esa sînans vëth wàr hebma, mès me a welas an kethsam dornscrefa dell veu wàr an lyther a wrug kyns ow gwarnya a’n grocken i’n chy hâv. Antoinette de Mauban.

“Nyns eus ken dhybm a’gas cara,” me a redyas. “Saw Duw dyfen why dhe godha in danjer an dûk. Na wrewgh acceptya galow vëth dhyworto. Nag ewgh tyller vëth heb gwethlu brâs – rejyment nyns yw re vrâs rag agas sawya. Gwrewgh dysqwedhes hebma, mar kyllowgh, dhe’n den usy ow rainya in Strelsau.”

“Prag nag yw screfys ‘an Mytern’?” Flavia a wovydnas, in udn blegya dres ow scoodh, mayth esa crygh hy blew ow qwary wàr ow bogh. “Yw cast?”

“Kebmys yw bêwnans ha moy ès bêwnans druth dhis, a vyternes dhe’m golon,” yn medhaf, “gwra obeya pùb lytheren. Rejyment a wra campya hedhyw adro dhe’th chy. Ha ty gwra gwetyas nag elles in mes heb bos gwardys yn tâ.”

“Yw gorhebmyn, a sera rial?” hy a wovydnas, tùch dywostyth.

“Yw, madama. Gorhebmyn – mars ov vy kerys dhis.”

“Ogh!” hy a grias. Ha ny yllyn vy ma’s hy baya.

“A wosta, pyw a’n danvonas?” hy a wrug govyn.

“Desmyk êsy lowr,” yn medhaf. “Th’yw dhyworth cowethes dhâ – ha benyn anfusyk, dell eus own dhybm. Res yw dhis bos clâv, Flavia, heb gallos viajya dhe Zenda. Gwra dyharas mar yêyn ha mar furvus dell vynta.”

“Osta crev lowr, dell dybyth ytho, rag serry Michael?” yn medh, prowt hy minwharth.

“Crev lowr oma rag pùptra oll, mar pedhys tejy in sawder,” yn medhaf.

My a dhybarthas orty wharê hag a’m anvoth. Ena, heb omgùssulya gans Sapt, my a wrug mos dhe drigva Marshal Strakencz. An jeneral coth o aswonys dhybm nebes gwell solabrës. Ev o trestys hag ow plêsya. Sapt o le plegys dhodho, mès me a wodhya convedhes fatell o Sapt gwelha y jer bÿth pàn alla gwil pùptra, hag envy ow qwary part in y vreusow. I’n present termyn, yth esa dhybm moy whel ès dell ylly Sapt ha Fritz dyghtya màn, awos bos res dhedhans dos dhe Zenda genama. Otham a’m beus a dhen rag gwardya an pëth esen vy ow cara moyha oll i’n bÿs, ha godhevel dhybm dallath, cosel ow freder, an ober rag relêssya an Mytern.

An Marshal a’m recêvas gans moyha lel-garadôwder. Neb gradh me a wrug y gyfya. Me a ros gwith a’n brynces dh’y jarj, ha meras wàr y fâss yn tydro, leun ow styr, pàn y’n erhys na wrella sùffra cadnas vëth dhyworth an dûk hy henderow dhe dhos in hy ogas mar ny vedha ev i’n keth tyller ha parcel a’y soudoryon ganso.

“An gwir yma dhywgh, martesen, sera rial,” yn medh, ha shakya y boll loos yn trist. “My re welas gwell tus ès an dûk in lacka gwrÿth awos kerensa ages hedna.”

Ùnderstondys veu an ger-ma gena vy, caletter vëth. Saw me a lavaras:

“Yma neb tra avês dhe gerensa, Marshal. Kerensa yw rag an golon. A nyns eus neppëth aral, gwyw dhe’m broder rag y bedn?”

“Ow fejadow yw why dhe vos camdybys, a sera rial.”

“A Varshal, me a vydn qwyttya Strelsau rag nebes dedhyow. Pùb gordhuwher me a vëdh ow tanvon messejer dhis. Mar teu nagonen in treddeth, gwra pùblyshya an arhadow a wrama ry dhys, rag dysodha Dûk Michael a’y wovernans a Strelsau, ha rag dha henwel jy in y le. Nôtya studh esedhva. Ha danvon dhe Michael ty dhe dhemondya metyans gans an Mytern – Esos ow convedhes?”

“Esof, a sera rial.”

“Mar ny dheu ev ha dysqwedhes an Mytern kyn pedn peswar our warn ugans,” (me a worras ow leuv wàr bednglin), “nena ot an Mytern yn farow, ha gwra declarya an nessa er dhe’n wlascor. A wodhes pyw yw hodna?”

“Prynces Flavia.”

“Ha gwra tia dhybm, wàr dha fay ha’th leouta, dell eus own dhys a’n Duw a’th ros, y fydnys sevel rypthy bys i’n very dyweth, ha ladha an cramvil-na, ha’y settya hy dhe’n le mayth esof vy a’m eseth i’n eur-ma.”

“Wàr ow fay ha’m leouta, dell eus own dhybm a Dhuw, my a’n te! Ha gwra Duw Ollgalosek gwetha agas Brâster, rag yth esowgh ow mos negys a beryl, dell hevel dhybm.”

“Ma govenek dhybm, demondys na vëdh bêwnans drutha ès ow bêwnans vy,” yn medhaf, ha sevel in bàn. Ena me a istynas leuv dhodho.

“A Varshal,” yn medhaf, “i’n dedhyow a dheu, martesen – ny wòn – ty a wra clôwes derivadow coynt a’n den usy ow côwsel orthys i’n prës-ma. Pynag a vo hedna, pynag a vo ehen hedna, pana vreus yw dhis a’y vaner omdhon avell Mytern in Strelsau?”

An cothwas a wrug, den ryb den, sensy ow dorn ha leverel:

“Re beu lies Elphberg aswonys dhybm, ha my re’gas welas why. Ha pynag oll a wharva, why re wrug omdhon avell Mytern fur ha colodnek. Ha ny veu pollat vëth mar gortes na caror moy jentyl in oll an Teylu.”

“Bëdh hedna scrif ow bedh vy,” yn medhaf, “pàn dheffa prës ken onen dhe vos esedhys wàr sê rial Rùrytânya.”

“Duw danvon dëdh pell, ha gas vy heb y weles!” yn medh.

Môvyes en vy yn frâs, ha fâss an Marshal a wrug sqwychya scav. My a screfas, a’m eseth, ow arhadow.

“Scant ny allama screfa,” yn medhaf. “Serth yw an bës dhybm whath.”

In gwir yth o an kensa treveth may whrug vy lavasos screfa moy ages sînans. Hag in despît dhe’m strîvyans desky dornscefa an Mytern, nyns en vy perfeth ino.

“Defry, sera rial,” yn medh, “tabm dyffrans yw hebma ès agas screfa ûsys. Soweth! Y hyll dry skeus a gontrefêtyans.”

“Marshal,” yn medhaf, in udn wherthyn, “pana brow dhe wodnys Strelsau mar ny wrowns y sewajya spot a skeus?”

Ev a vinwharthas grym, ha kemeres an scriven.

“Ma Coronal Sapt ha Fritz von Tarlenheim ow mos genama warbarth,” me a bêsyas.

“Ewgh why rag dierbyn an dûk?” ev a wovydnas, isel y lev.

“An dûk, in gwir, ha ken onen may ma otham dhybm anodho, nebonen eus in Zenda,” me a worthebys.

“Pe unweyth my dhe dhos genowgh,” ev a grias, ha tedna y vinvlew gwydn. “Me a garsa gwil strocas rag agas kerensa ha rag kerensa agas cùrun.”

“Yth esof ow corra dhe’th charj an pëth yw moy ès bêwnans dhybm, moy ès cùrun,” yn medhaf, “drefen ty dhe vos an den esof ow trestya moy ès pùb aral in Rùrytânya.”

“My a wra hy delyfra dhywgh yn salow,” yn medh. “Ha fowt hedna y whrav vy pùptra rag may fo hy myternes.”

Ny êth ha dyberth, ha my ow tewheles dhe’n Palys rag derivas orth Sapt ha Fritz myns a wrug vy gwil. Th’esa Sapt ow croffolas nebes, ow cably nebes. Nyns esen vy ow qwetyas ken, rag dâ o gans Sapt ry cùssulyans dhyrag dorn, adar kemeres derivadow a’y wosa. Saw dre vrâs yth esa va ow comendya oll ow devîs, ha’y jer sevys uhel abàn esa eur agan gwrians ow nes’he prest. Fritz o parys kefrës. Kynth esa ev, gwas truan, ow lavasos moy ès peryl Sapt, awos Fritz dhe vos caror ha’y lowender ow powes i’n vontol. Bytegyns, ass esen vy ow perthy envy anodho! Rag an dyweth trygh, le may fedha ev cùrunys gans lowender hag udnys gans y vestresyk, an spêda esen ny ow qwetyas hag owth assaya hag ow strîvya dhodho, a vedha awhêr brâssa ha surha dhe vy, ages dell ven vy destnys dhe fyllel a’m meder. Yth esa Fritz ow convedhes neppëth a hobma oll, rag pàn nag esa den vëth genen (marnas Sapt coth, esa ow megy in pedn pell an rom) ev a wrug kelmy bregh genef, ha leverel:

“Yma cales lùck dhyso. Bos sur, yth esof ow trestya dhys. Dell worama, nyns eus ma’s lel-brederow i’th colon jy.”

Saw me a drailyas dhyworto in kerdh, ha godhvos grâss na ylly gweles kebmys esa sensys i’m colon, hag ev heb bos moy ès meror a’n dêdys a vydna ow dêwla vy obery.

Bytegyns, ùnderstondya ny ylly ev naneyl, rag ny wrug ev bedha derevel y wolok bys i’n Brynces Flavia a-uhon, dell vydnys vy.

Agan towlen o cowl-formys: fatla wrussyn ny gwythresa hodna yn tefry, ha fatla vëdh an dra derivys alebma rag. Fast’hës veu dallath agan tro helghya dhe’n nessa myttyn. Cowlwrës veu pùb arayans rag departya orth Strelsau, ha lebmyn nyns esa tra vëth dhe wil ma’s onen – an moyha cales, onen dhe derry an golon dhe’n moyha oll. Sedhys pàn veu an howl, my êth in caryach dre Strelsau ha’y strêtys bysy, dhe drigva Flavia. An bobel a wrug ow aswon vy, ha pòr yagh an banlevow. Yth esen vy ow qwary ow rol, hag ow qwil ow ehen rag dysqwedhes semlant a’n caror lowen. In despît dhe’m spyrys isel, namnag o mygylder ow harores wheg, ha’y maner tabm balgh a’m recêva, taclow dydhan. Hy a glôwas solabrës fatell o an Mytern porposys dhe gwyttya Strelsau rag tro helghya.

“Edrek yw genama na yllyn ny dydhana dha Vrâster obma in Strelsau,” yn medh, ha frappya hy throos wàr an leur yn scav. “My a alsa profya moy solas kyns, mès fol en vy ha predery –”

“Wèl, predery pandra?” me a wovydnas, ha plegya dresty.

“Y fedhys lowen nebes dedhyow warlergh – warlergh newher – heb meur a jolyfta,” ha hy a drailyas yn serrys dhyworthyf, ha keworra, “An torhas a vëdh, dhe’m govenek, moy aga les.”

“Me a vydn helghya torgh brâs dres ehen,” yn medhaf. Ha my a dhalathas gwary gans hy blew, mès hy a wrug gwaya hy fedn in kerdh.

“Os offendys genama?” me a wovydnas, fekyl ow sowthan, ha temptys dh’y thormentya nebes. Bythqweth ny’s gwelys hy serrys, ha pùb tremyn nowyth anedhy o delît dhybmo vy.

“Py gwir eus dhybm dhe vos offendys? Yn tefry, ty a lavaras newher, fatell yw kenyver our heba vy udn our scùllys. Saw torgh fest brâs! Hèn yw tra aral.”

“Pàr hap an torgh a vydn ow helghya vy,” me a wrug assaya. “Pàr hap, Flavia, ev a vydn ow hachya.”

Ny wrug hy gortheby.

“A nyns usy an peryl-na unweyth ow tava dha golon?”

Whath ny lavaras hy tra vëth. Ha my a slynkyas adro dhedhy ha gweles hy lagasow leun a dhagrow.

“Esta owth ola rag ow feryl vy?”

Ena hy a gowsas pòr isel hy lev:

“Indelma yth es jy kyns. Adar dell yw lebmyn an Mytern – an Mytern neb re beu – beu worteweth kerys dhybm!”

Gans hanas brâs ha sodyn, me a’s cachyas dhe’m colon.

“A garadow!” me a grias, hag ankevy pùptra saw hy yn unsel, “Esta ow tesmygy me dhe dhyberth orthys rag helghya sport?”

“Pandra dhana, Rudolf? Dar! nyns êth jy–?”

“Wèl, helghya yw, defry. My a wra mos ha whelas Michael in y fow.”

Pòr wydnyk veu hy bejeth.

“Ytho, dell welyth, a whegen, caror nyns en vy mar idhyl dell wrusta predery. Ny vedhama estregus termyn hir.”

“A vynta screfa dhybm, Rudolf?”

Gwadn en vy, saw ny yllyn vy leverel ger vëth rag settya skeus inhy.

“Me a vydn danvon oll ow holon pùb dëdh,” yn medhaf.

“Ha ny wreta peryllya dha honen?”

“Saw pàn vo res.”

“Ha peur teuth jy arta? Ogh, assa vëdh pell!”

“Peur teuv vy arta?” me a dhaslavaras.

“Eâ, eâ! Dewhel scon, a velder, dewhel scon. Ny vadnama cùsca hedre vy in kerdh.”

“Ny worama pana dermyn a wrama dewheles,” yn medhaf.

“Wharê, Rudolf, wharê?”

“Duw a’n gor, a garadow. Mès mar ny wrav vy nefra –”

“Whyst, whyst!” ha hy a wascas hy min dhe’m gwessyow vy.

“Mar ny wrav vy nefra,” me a whystras, “res yw dhis kemeres ow flâss, Nena y fedhys tejy an dewetha i’n Teylu. Res yw dhyso rainya, heb ola a’m govys.”

Pols hy a savas serth kepar ha myternes ewn.

“Yw!” yn medh. “My a vydn rainya. My a vydn gwil ow ehen kyn fëdh oll ow bêwnans gwag ha’m colon yn farow. Byttele my a vydn!”

Hy a wrug hedhy, ha posa warna vy arta, ha kyny yn isel.

“Deus scon! deus scon!”

Me a grias yn uhel, ha’m môvyans creffa ages my ow honen:

“Dell yw Duw yn few, my – eâ, my – a vydn dha weles unweyth arta kyns merwel!”

“Pandr’yw dha vênyng?” hy a grias in mes, ha marth in hy golok. Saw ny’m bo gorthyp dhedhy, ha hy ow meras stark orta vy, brâs hy marth.

Govyn orty ankevy, ny vydnen vy bedha. Hedna y whrussa hy sensy avell despît. Ny yllyn vy leverel i’n prës-na, pyw en vy, ha pëth en vy. Yth esa hy owth ola, ha tra vëth gesys dhybm ma’s deseha hy dagrow.

“A ny dhewhel den dhe’n tecka benyn in oll an bÿs?” yn medhaf. “Ny wra mil Michael hag onen ow lettya ragos!”

Yth o hy glenys orta vy, tabm confortys.

“Ny vydnys alowa dhe Michael dha hùrtya?”

“Na vadnaf màn, a garadow.”

“Na ken den naneyl?”

Hag arta me a worthebys:

“Na vadnaf màn, a garadow.”

Bytegyns yth esa onen – adar Michael – a vedha orth ow lettya rygthy, dell o res porrês. Ha my owth aventurya abarth y vêwnans, ha gwystla ow bêwnans vy. Ha’y fygùr – an fygùr hudhyk ha heblyth may whrug vy metya ganso in coos Zenda – an body sogh ha dyfreth gesys genef in selder an chy helghya – yth esa va ow terevel, dell hevelly, dobyl y shâp, dhyraga vy, hag ow tos inter ny, owth omherdhya i’n very tyller mayth esa hy a’y groweth, gwydnyk, spênys, dyfygys, i’m dywvregh, ha hy ow meras orthyf in bàn ha’y lagasow leun a gerensa na welys vy bythqweth hy far, hag anjy orth ow throbla vy whath, dell wrowns y trobla bys may fo an dor degës dresta vy – ha martesen (pyw a wor?) bys i’n eternyta.

CHAPTRA 12

RECÊVA VYSYTYOR HA BOOSA HIG

Ogas ha pymp mildir dhyworth Zenda – wàr an barth usy adâl an Castel, yma argos, splat brâs. Th’esa an dor ow ledry in bàn, hag in cres an demîn, wàr an vre awartha, yma ‘plâss’, mansyon arnowyth ha brav, perhednys gans onen pell inter kerens Fritz, Cont Stanislas von Tarlenheim. Cont Stanislas y honen o studhyor hag ancar. Nyns esa va ow menow’hy an chy, ha pàn wovydnas Fritz, ev a wrug profya gwestva i’n plâss dhybm ha dhe’m felshyp oll a’y vodh ha pòr gortes. An chy-ma o pedn, ytho, agan fordh. Th’o dôwysys, kebmys esa apperyans, rag hel’torgh (awos an coos dhe vos gwethys dour, ha lies torgh, pâls aga nùmber der oll Rùrytânya i’n termyn eus passys, whath dhe gafos ino). Mès in gwrioneth ny a’n dôwysas dre rêson an chy dhe vos in hedhes dâ rag gwil strocas warbydn Dûk Strelsau ha’y drigva moyha brav a’n tu aral dhe’n dre. Parcel brâs a servons, ha mergh ha fardellow gansans, a wrug dallath dhe’n fordh i’n myttyn abrës. Ny a wrug holya orth hanter-dëdh, ha viajya deg mildir warn ugans wàr an hens horn, kyns eskyna wàr geyn margh rag marhogeth an remnant a’n pellder bys i’n plâss.

Bagas galont en ny. Kefrës ha Sapt ha Fritz, deg den jentyl o cowetha dhybm. Dôwysys veu pùbonen gans rach, hag examnys gans rach yn kehaval, in charj ow dew gothman, hag anjy oll o kelmys dre sergh dhe’n Mytern ha’y berson. Derivys veu radn a’n gwir dhedhans. An attent orth ow bêwnans i’n chy hâv a veu dyscudhys, avell kentryn dh’aga lelder hag iniadow warbydn Michael. Leverys veu dhedhans inwedh fatell o skeus bos neb cothman dhe’n Mytern prysonyes gans garowder in Castel Zenda, ha tell o rescous udn borpos dh’agan viaj. Saw addys veu, chif-desîr an Mytern dhe vos gwythresa neb stappys warbydn y broder traitus heb an re-ma dhe vos godhvedhys gansans i’n present termyn. Fatell veu lowr dhe’n Mytern comondya aga servys, hag ev ow fydhya i’ga lendury pàn dheffa prës y reqwîrya. Tus yonk, jentyl, lel-golodnek, ny wrussons y govyn styr moy. Parys êns y dhe brevy aga gostythter servabyl, hag anjy ow pesy omlath avell an gwelha fordh, ha’n moyha hudhyk, a’y showya.

Indelha an drâma a veu treusperthys dhia Strelsau bys in plâss Tarlenheim hag in Castel Zenda, esa owth eneby orthyn, sad y dremyn, a’n tu aral dhe’n valy. My a wrug assaya treusperthyans a’m prederow kefrës, rag ankevy ow herensa, rag trailya oll ow nerth dhe’m ober vy. Hòn o kibya an Mytern mes a’n Castel yn few. Heb les vëth a via nell garow. Res o cafos an chauns dre neb cast, ha kensa hynt a dybyans ow tos dhybm a’n pëth mayth esa otham anodho. Saw uthyk ancombrys en vy, awos oll ow gwayans dhe vos argemydnys. Res o Michael dhe wodhvos solabrës a’m viaj. Ha re aswonys en vy dhodho, ma na allen vy scant soposya y vos dellys gans faintys an hel’torgh. Pòr dhâ y fydna va convedhes, pëth o an pray gwir. Bytegyns, res o peryllya hodna – hag oll hy sewyans a dheffa. Rag yth esa Sapt, kebmys esoma vy, owth ùnderstondya fatell o an present plit dres godhevyans. Hag yth esa udn dra, mayth en vy hardh dhe reckna warnodho – na nyns o hedna heb ken, lebmyn dell worama. Otta va – ow surneth na vydna Michael cresy, in mater an Mytern, my dhe vos porposys dâ. Ny wodhya ev convedhes – ny vadnama leverel ‘convedhes den onest’, rag my re dhyskeveras oll ow howsesow – mès convedhes ‘den orth oberyans onest’. Yth esa ev ow qweles an chauns dell y’n gwelyn vy, dell y’n gwely Sapt. Yth esa Michael owth aswon an brynces – nâ! (res yw avowa fatell en vy leun a neb sort a scolk-pyta), hy o kerys ganso warlergh y vaner y honen. Ev a vydna gwetyas Sapt ha Fritz dhe vos ôpyn dhe vrîbyans, ha’n brib uhel lowr kyn fe. Gans prederyans a’n par-na, a vydna ev ladha an Mytern, ow hescaror vy ha’m peryl? Mydna, heb dowt. Ladha gans fekyl-edrek kepar ha pàn vydna ladha logosen vrâs. Mès y fydna ev ladha Rudolf Rassendyll kyns hedna mara kylly. Hag in câss vëth ny vydna scùllya y garten trùmp, sensys parys rag may halla lettya Rassendyll, an faitour taunt, in y wary drogdybys. In câss vëth ma’s in certuster y fedha ev dampnys yn tien dre relêssyans a’n Mytern yn few ha dre restoracyon anodho dhe’n sê rial. Yth esen vy owth ombredery hebma oll in udn dro marhogeth, ha coraj me a gemeras.

Michael a wodhya a’m devedhyans, sur teg. Yth esen vy i’n chy nans o le ès udn our pàn dheuth canaseth anodho, bryntyn y aray. Danvon an try ladhor kepar ha treveth kyns, mar daunt ny wrug ev omdhon, mès ev a dhanvonas an try aral a’y Whedden kerys – an try Rùrytânyan jentyl – Lauengram, Krafstein, ha Rupert Hentzau. Try follat brav êns y ha brâs, spladn aga margh ha feythus aga hernes. Rupert yonk, bedhyas y semlant, heb bos moy ès dew pò try bloodh warn ugans, a wrug aga lêdya, ha gwil areth a’n moyha kempen. Fatell vydna ow lel-sojeta, ha broder cuv, Michael a Strelsau, pesy orthyf a ry gyvyans na ylly ev ow salujy yn personek ha, dres hedna, na ylly ow gwesty vy in y Gastel. An skyla rag an fowtow-ma a dhevar, rag pùbonen a’n dhew, hèn o ev dhe vos, ev ha lower servont, ow codhaf an fevyr cogh, hag in studh pòr druesy, ha pòr glevejus inwedh. Rupert yonk a’n declaryas gans minwharth dyveth wàr y vin crùllys awartha ha gans towlyans a’y vlew tew – sherewa sêmly o va, ha lies benyn solabrës ow trobla aga holon ragtho, dell o whedhlys wàr scavel an gow.

“Mars eus cleves cogh wàr ow broder,” yn medhaf, “yma va nes dhe’m fysment vy, arlùth wheg, ès dell yw ûsys. Govenek a’m beus nag usy ow sùffra re.”

“Y hyll ev dêlya gans pùb negys, a sera rial.”

“Ma govenek dhybm clav nag yw pùb huny oll in dadn agas to. Pana nowodhow a’m cothmans dhâ, De Gautet, Bersonin, ha Detchard? Me a glôwas an dewetha-na dell wrug ev cafos brew.”

Anês ha morethak veu tremyn Lauengram ha Krafstein, saw minwharth Rupert yonk êth ledan dhe voy.

“Ow qwetyas fysek dhe dhos yn scon yma ev, a sera rial,” a veu y worthyp.

Ha me a wharthas in udn dardha, rag my dhe wodhvos py fysek a vedha dhe Detchard y dhesîr – ha’y hanow yw Dial.

“A vydnowgh kynyewel genen, a dus jentyl?” me a wovydnas.

Rupert yonk a wrug dyharas larj y lavar. Yth esa dhedhans neb dûtys o res porrês i’n Castel.

“Dhana,” yn medhaf, ha gwevya leuv, “bys i’gan nessa metyans, a dus jentyl. Re bo ocasyon rag omgowethya dhe well.”

“Orth agas Brâster ny a wra pesy ocasyon kyns napell,” yn medh Rupert, scav y davas. Hag ev a wrug kerdhes dres Sapt, ha kebmys scorn ha ges wàr y fâss, may hyllyn vy aspia fatell dhegeas an cothwas y dhorn, ha plegya y dâl, mar dhu avell sagh croust an jowl.

Dhe’m part vy, bos knava mars eus dhe dhen otham, nena bedhens knava debonêr. Ha gwell o genama Rupert Hentzau ages y gowetha, drog aga cher ha clos aga golok. Nyns yw pegh possa warnas, dhe’m breus vy, pàn y’n gwreth yn fassyonus ha brav y gis.

Now otta coyntys a’n kensa nos-na. Res o dhybm, in le debry an kydnyow dâ y vlas a wrug parusy ow hegynoryon, gasa ow thus jentyl dh’y dhebry aga honen oll, ha Sapt ow caderya, ha my ow marhogeth gans Fritz dhe Zenda: hèn yw, dhe’n dre ha dhe neb tavern bian o aswonys dhybm. Th’esa bohes peryl i’n viaj-ma. An gordhuwher o whath hir y wolow, ha’n fordh dhe Zenda a’n tu-ma o ûsys gans lies den. Ytho ny êth wàr geyn margh in kerdh, ha grom ow tos wàr agan lergh. My a wrug mailya ow honen in clôk brâs.

“Fritz,” yn medhaf, pàn wrussyn ny entra i’n dre, “yma mowes teg dres ehen i’n tavern-ma.”

“Fatla wosta?” ev a wovydnas.

“My a veu i’n tavern-na nans yw termyn,” yn medhaf.

“Wosa –?” ev a dhalathas.

“Nâ. Kyns esso,” yn medhaf.

“A ny wrowns y aswon dha fâss?”

“Wèl, gwrowns, heb mar. Now, na vëdh gorth dhybm, a was dâ, mès golsow orta vy. Ny yw dew dhen jentyl a vêny an Mytern, ha ’ma drog dens wàr an eyl ahanan. An aral a vydn erhy rom pryva ha kydnyow. Ha pelha, botel a’n gwelha gwin rag an sùffror. Ha mar pëdh ev mar gonyng dell esoma ow qwetyas, y fydn an very mowes teg-na gàn servya.”

“Pandra mar ny vydn hy?” Fritz a wovydnas yn treus.

“A Fritz wheg,” yn medhaf, “mar ny vydn ragos jy, raga vy y fydn defry.”

Devedhys veun ny dhe’n tavern. Nyns o tra vëth a’m bejeth dhe weles, marnas an lagasow, pàn wrug vy kerdhes ajy. An ôstes a’gan recêvas. Warlergh dyw vynysen, an voren vian (pùb termyn ow whelas, dell eus dhybm skeus, ôstysy a les dydhan) a wrug apperya. Erhys veu kydnyow ha gwin. My a gemeras eseth i’n rom pryva. Wosa pols Fritz a dheuth ajy.

“Ma hy ow tos,” yn medh.

“Mar ny dheffa hy, res a via dhybm dowtya Contes Helga ha’y breus dâ.”

Hy a dheuth ajy. Me a ros dhedhy termyn lowr rag gorra an gwin dhe’n bord – rag na ve peryl a’y dhroppya. Fritz a wrug denewy gwedren ha ry dhybm.

“Usy an den jentyl ow sùffra painys brâs?” an vowes a wovydnas, ha tregereth gensy.

“Gwetha nyns yw an den jentyl ès i’n dewetha tro may teuth ha’th weles,” yn medhaf, ha tôwlel ow clôk dhe ves.

Hy a blynchyas, ha scrij bian inhy. Ena hy a grias:

“An Mytern e’why nena dhe wir! Dell rug vy ’vowa dhe Vabm, straft pàn welys an pyctour. Ogh, sera, ga’ dhèm!”

“Re’m fay, scant ny wrussys dregyn dhybm,” yn medhaf.

“Saw an pëth a russyn ny talkya!”

“Gevys yw hedna rag an pëth a wrusta gwil.”

“Res dhèm mos ha d’rivas dhe Vabm.”

“Sav,” yn medhaf, in ton moy sevur. “Nyns eson ny obma haneth rag sport. Kê ha kerhes an kydnyow, heb lavar vëth a’n Mytern ha’y vysyt.”

Hy a dheuth arta, warlergh nebes mynysow, sad hy semlant, bytegyns meur whensys dhe wodhvos.

“Wèl, fatla gans Johann?” me a wovydnas, ha dallath ow hydnyow.

“Ogh, an pollat-na, sera – a arlùth Mytern, lawl dell yw res!”

“Me a’th pës, ‘sera’ a vëdh lowr. Fatla ganso?”

“Scant nynj yw dhe weles i’n tor’-ma, sera.”

“Ha prag na?”

“Me a gowsas ger ganso, fatell yw y vysytys re venowgh, sera,” yn medh, ha tôwlel hy fedn wàr dhelergh.

“Yma va ow mûtya ytho, ha remainya abell?”

“Ujy, sera.”

“Saw ty a alsa y dhry arta mar menses?” me a worras in rag, in udn vinwherthyn.

“Martejen,” yn medh.

“Dell welta, me a wor dha vertu,” yn medhaf, ha hy a rudhyas brâs hy flesour.

“Nynj yw hedna oll an skyla ev dhe vos pell. Pòr vysy yw va i’n Castel.”

“Saw i’n eur-ma nyns yw sêson an sport godn.”

“Nâ, sera. Mès ev yw hùmbrynkyas mêny an chy.”

“Johann trailys dhe vaghteth?”

An vowes vian o leun a’n scavel bys in hy min.

“Wèl, nynj eus re erel,” yn medh. “Nynj eus benyn vëth in oll an chy – hèn yw, servyades nynj eus. Indelha th’yw whedhlys – saw fâls pàr hap, sera.”

“Derif e, ha my a wra jùjya,” yn medhaf.

“In gwir, meth yw genam a dh’rivas, sera.”

“Ogh, gwel dr’esom o’meras ort an nen.”

“Th’yw whedhlys bos benyn i’n tyller, sera. Saw nynj eus benyn i’n chy ma’s hy’n udnyk. Ha res yw dhe Johann tendya an dus jentyl.”

“Johann truan! Res yw ev dhe vos gorlavurys. Bytegyns, me yw sur y hyll ev cafos hanter-our rag dos ha’th weles.”

“Wàr’n eur ’whrussa powes, sera, pr’hap.”

“A’n keryth ev a’th colon?” me a wovydnas.

“Nâ, sera.”

“Hag osta parys dhe servya an Mytern?”

“Ov, sera.”

“Dhana lavar dhodho, may teuva ha metya genes ryb an secùnd men mildir avês dhe Zenda avorow gordhuwher dhe dheg eur. Lavar ty dhe vos ena ha whensys dhe gerdhes ganso tre."

“O’why porposys dh’y vyshevya, sera?”

“Nag ov, mar mydn ev unweyth gwil dell wrav vy gorhebmyn. Saw dhe’m breus my re lavaras lowr, a voren deg. Gwra obeya dell wrama gorhebmyn orthys sy. Ha kebmer with na wothfa den vëth bos an Mytern obma.”

Me a gowsas nebes anwhek. Mars yw benyn plegys dhys ha ty ow codrothy inhy nebes own, scantlowr ny yll hedna shyndya. Me a ros dhedhy ro sêmly, rag bludhya an effeth. Ena ny a gemeras kydnyow, ha wosa hedna me a wrug mailya ow fâss i’m clôk ha sewya Fritz an stairys wàr nans arta dhe’n vergh.

Yth o hanter wosa eth eur, adar holergh, ha’n ebron nowyth tewl. An strêtys o leun, orth musur bian ha cosoleth an tyller, ha scavel an gow in frobmans a’n fretha. An Mytern orth an eyl tu ha’n dûk orth an aral, indelha yth esa Zenda owth omsensy dell yw hy crespoynt oll Rùrytânya. Ny a wobonyas yn lent der an dre, ha gorra bewder in toth an vergh pàn wrussyn ny dos dhe’n pow efan.

“A garses cachya an gwas Johann-ma?” Fritz a wovydnas.

“Eâ. Ha trustrum, dell hevel dhybm, re beu settys dhe’n hig yn tâ. Y fydn agan Delîla dry gàn Sampson. Nyns yw lowr, Fritz, pùb benyn dhe vos hepcorys i’n chy, kynth usy broder Michael ow tysqwedhes neb furneth i’n poynt-ma. Sawder mars yw dha borpos, res yw hepcor benyn in hedhes hanter-cans mildir.”

“Oll an hës bys in Strelsau, rag exampyl,” yn medh Fritz truan, ha hirethek y hanajen a garor.

Ny a dheuth dhe rôsva an plâss, parys dhe dhos scon bys i’n chy. Yth esa carnow gàn vergh ow seny wàr an growyn pàn wrug Sapt fysky in mes rag wolcùbma.

“Grass e dhe Dhuw, why yw salow!” ev a grias. “A’s gwelsowgh anjy neb le?”

“Pyw?” me a wovydnas, in udn skydnya.

Ev a wrug ow thedna adenewen, rag na wrella an grômys clôwes tra vëth.

“A vab,” yn medh, “res yw heb marhogeth dre decter obma, pàn nag eus genes parcel gwethysy. Yw aswonys dhis pollat yonk ha hir, cries Bernenstein, in mesk agan tus?”

Aswonys o va. Den yonk, brav y vrâster, kehaval ha’m hirder vy ogasty, ha gwydnyk y fysment.

“Ma ev a’y wroweth in y jambour wàr vàn, ha bùlet in y vregh.”

“Dar, nyns yw defry?”

“Wosa kydnyow yth esa ev ow kerdhes y honen oll, ha mos aberth i’n coos, ogas ha mildir. Hag in y gerdh ev a wrug aspia tredden, dell hevelly, inter an gwëdh, hag onen ow poyntya godn orto. Arv vëth ny’n jeva, hag ev ow tallath arta dhe’n chy in udn bonya. Saw onen anodhans a wrug tedna, hag ev a veu gweskys, ha meur y drobel dh’agan drehedhes kyns dyfygya. Dre lùck dâ, own a’s teva anjy rag y helghya nes dhe’n chy.”

Ev a wrug hedhy, ha keworra:

“A vab, an bùlet o medrys dhyso jy.”

“Pùb lycklod,” yn medhaf. “Ha’n kensa goos kemerys gans broder Michael.”

“Ha my owth omwovyn, py tredden a’n gwrug?” yn medh Fritz.

“Wèl, Sapt,” yn medhaf, “my êth haneth in mes, sad ow forpos, dell wreth clôwes. Saw ’ma udn dra kyns oll i’m pedn.”

“Pandr’yw?” ev a wovydnas.

“Hebma,” me a worthebys. “Me a wra drog-aqwytya an onour brâs re ros Rùrytânya dhybm mar madnam dyberth orty pàn vo nebonen a’n Whedden whath yn few. Duw re’m gweressa, badna ny vadnama.”

Ha Sapt a wrug shakya ow leuv dhe’n bargen.

CHAPTRA 13

SKEUL JACOB AMENDYS

I’n myttyn warlergh an jëdh may whrug vy leverel ow thy warbydn an Whedden, me a dhyllas nebes arhadow, ena powes in brâssa confort ès dell gefys vy nans o termyn lowr. Yth esen vy owth obery. Hag ober yw fysek erbydn kerensa, kyn na yll sawya hodna. Yth esa Sapt ytho, hag ev moy fevrus vëth, ow kemeres marth pàn y’m gwelas omlêsys dres cader vrehek in splander an howl, hag ow coslowes orth onen a’m cothmans, esa ow cana canow leun a gerensa in lev athves hag ow kentrydna tristys plesont dhybm. Yth en vy bysy indelma pàn dhysqwedhas Rupert Hentzau yonk, hag ev heb own a vab den, nag a’n jowl naneyl, hag ow marhogeth der an demîn – le may hylly pùb gwedhen cudha medror, kebmys a wodhya ev – kepar ha pàn ve jarn poblek an dre in Strelsau. Ev a wobonya wàr geyn margh bys i’n tyller mayth esen vy a’m groweth, plegya bùrlesk y revrons, ha pesy cows pryva gena vy, rag may halla ev gwil lyfrêson a vessach dhyworth Dûk Strelsau. My a erhys kildedna orth pùb huny. Ena ev a wrug esedha rybof, ha leverel:

“In kerensa, dell hevel, yma an Mytern?”

“Nyns yw hobma kerensa, arlùth wheg, a’m bêwnans vy” yn medhaf, in udn vinwherthyn.

“Hèn yw dâ,” ev a worthebys. “Deus, th’on ny agan honen oll, Rassendyll –”

Me a wrug esedha serth.

“Pandr’yw an mater?” ev a wovydnas.

“Me a vydn somona onen a’m tus jentyl, arlùth wheg, rag may halla dry agas margh. Mar ny woro’why côwsel cortes orth an Mytern, res yw dhe’m broder cafos ken cadnas.”

“Prag yth esta ow pêsya i’n gwary fol-ma?” ev a wovydnas, ha scubya y votasen gans manek yn lows.

“Dre rêson nag yw gorfednys na whath. Hag i’n mên-termyn y whrama dôwys ow hanow avy.”

“Ogh, pynag a vo sians dhywgh! Sin a sergh, bytegyns, a veu an pëth a leverys. Rag why dhe vos, in gwrioneth, den longus dhe’m cowsesow vy.”

“Saw unsel in mater lelder,” yn medhaf, “martesen yth ov vy hedna dhe wir. Saw unsel my dhe vos stedfast i’m fedh orth tus, hag i’m leouta orth benenes, arlùth wheg, martesen yth ov vy indelha dhe wir.”

Ev a sethas golok got orthyf – golok a sorr.

“Yw agas mabm yn farow?” yn medhaf.

“Yw, marow glân.”

“Hy a yll grassa hedna dhe Dhuw,” yn medhaf, ha clôwes mollath dhyworto, isel y lev. “Wèl, pandr’yw an messach?” me a wrug pêsya.

Dewenys veuva dhe’n bew, rag oll an bÿs dhe wodhvos fatell wrug ev terry colon y vabm hag omvôstya in hy very chy a’y gowethesow gwely. Vanyshys veu y davas scav rag tro.

“Yma an dûk ow profya dhywgh moy ès dell wrussen vy mar pena a’n keth le,” ev a groffolas. “Cabester dhywgh, a sera rial, y feu hedna ow frofyans vy. Mès yma ev ow profya tremen saw dres an or ha mylyon a gùrunyow.”

“Gwell via genef agas profyans why, arlùth wheg, mara pe res degemeres an eyl pò an aral.”

“A vydnowgh y sconya?”

“Dell worowgh.”

“Ha dell leverys vy dhe Michael solabrës.” Ha’n harlot, daskefys oll y jer, a wrug showya dhybm minwharth moyha howlek. “In gwrioneth, intredhon ny dew,” ev a bêsyas, “ny yll Michael ùnderstondya tus jentyl.”

My êth bys in wherthyn.

“Ha whywhy?” me a wovydnas.

“Gallaf,” yn medh. “Wèl, re bo dhywgh dhana cabester.”

“Drog yw genama na vedho’why yn few rag y weles,” me a wrug merkya.

“Usy y Vrâster orth ow onora dre fastya warnaf qwarel dyblans?”

“A pe agas bloodh bytegyns nebes brâssa.”

“Ogh, yma Duw ow ry bloodh, mès an jowl ow ry encressyans,” yn medh, ha wherthyn. “Me a yll omwetha ow honen yn tâ.”

“Fatla agas prysner?” me a wovydnas.

“An M–?”

“Agas prysner.”

“A sera rial, me a ancovas agas plegadow. Wèl, ev yw yn few.”

Ev a savas wàr dreys. Me a wrug omhevelly. Ena, gans minwharth, ev a lavaras:

“Ha’n brynces teg? Pàr fay! Rudh lowr, dell wrama gwystla, a vëdh an nessa Elphberg, ha Michael cries y das kyn fe.”

My a labmas udn stap wàr y bydn, ha degea ow dorn. Ny wrug ev gwaya mêsva vëth, ha’y vin ow crùllya, dydhanys yn taunt.

“Kewgh, ha selwel gàs grohen whath!” yn medhaf, isel ow don. Attylys veu ow knouk wàr y vabm, hag oker ganso.

Nena y teuth an dra moyha dyveth dell welys vy in oll ow bêwnans. Yth esa ow hothmans deg lath warn ugans pell, ogas lowr. Rupert a grias orth grom, rag may whrella dry y vargh, hag aqwytya an gwas gans cùrun. Yth esa an margh ow cortos in nes. Yth esen vy a’m sav heb gwaya, heb skeus vëth. Rupert a wrug faintys eskyna. Ena ev a drailyas orthyf, y dhorn cledh in y wrugys, y dhorn dyhow istynys. “Shakya leuv,” yn medh.

My a blegyas, ha gwil kepar dell ragwelas ev – me a worras ow dêwla adrëv ow heyn. Scaffa ès preder, y dhorn cledh a dheuth wàr ow fydn, ha dagyer bian ow luhesy dre’n air. Gweskys veuv vy i’m scoodh gledh – na ve my dhe swarvya, y fien vy gweskys dhe’m colon. Gans cry sodyn me a drebuchyas wàr dhelergh. Heb tava gwarthowl, ev a labmas wàr y vargh ha gwibya dhe’n fo. Garm ha tednans revolver a wrug y holya – an eyl mar euver avell an aral – ha my a godhas wàr jair, ha goos ow tevera yn fen, ha my ow qweles an chet-ma a’n jowl ow marhogeth an rôsva hir bys mes a wel. Yth esa ow hothmans oll i’m kerhyn, ena y feuma clamderys.

Dell gresaf, anjy a’m gorras i’n gwely, ha my a’m groweth ena, in dyswarneth, pò hanter-warneth, dre lies our, rag yth o nos pàn wrug vy dyfuna dhe’m rêwl ow honen, ha cafos Fritz ryba vy. Gwadn en vy ha sqwith, saw ev a wrug gorhebmyn cher scav orthyf, ha leverel ow goly dhe sawya yn scon, ha pùptra dhe vos wharvedhys yn tâ, rag y codhas Johann, an gwethyas, i’n grocken a wrussyn ny darbary, hag ev obma i’n chy solabrës.

“Hag otta coyntys an dra,” Fritz a bêsyas. “Nyns yw drog ganso, kebmys a welama, omgafos i’gan mesk. Y vreus yw, dell hevel, na vëdh testyon meur aga frow warlergh Michael dhe wil y wheldro – testyon a’n vaner may feu hy colenwys dredhy – saw unsel an Whedden aga honen, heb mar.”

Yth esa an tybyans-ma owth argya neb codnek dhe vos dhe’n den i’gan bagh, ha my ow qwainya govenek a wil gweres dhodho. Me a wrug erhy, may fe kerhys dhybm heb let. Sapt a’n hùmbroncas, ha’y settya wàr jair ryb ow gwely. Asper o va, hag ownek. Mès rag leverel an gwir, warlergh Rupert yonk hag oll y wrians, yth esa own dhyn ny kefrës. Yth esa ev a’y sav pelha galla dhyworth Sapt ha’y wodn whe scruthus, ha Sapt i’n kettermyn orth y sensy mar bell dell alla ev dhyworta vy. Gans hedna, y dhêwla o kelmys pàn dheuth ev ajy, saw sùffra hedna ny vydnys vy.

Scantlowr nyns eus otham a dherivadow hir a’n diogelyans ha’n rewardys a wrussyn ny dedhewy dhe’n pollat-ma – hag anjy oll kewerys ha tylys in leouta, may ma ev i’n eur-ma tregys in sowena (kyn na allama compla an tyller). Ha ny a veu hel dhe voy pàn wrussyn ny desky yn scon fatell o va den gwadn kyns ès tebel-was, hag owth obery in oll an negys moy rag own a’n dûk, ha’y vroder y honen Max, ages a blesour orth myns a veu gwrës. Saw ev a wrug perswâdya pùbonen a’y lelder. Ha kyn nag esa ev a’n tu aberveth dh’aga hùssulyow cudh, y hylly der y wodhvos a’ga arayans i’n Castel nothhe colonen aga devîs aragon ny. Hag ot obma, a verr lavarow, y whedhel.

In dadn level an dor i’n Castel, yth esa dew rômyk trehys mes a’n garrek hy honen, ha stairys men ow lêdya dhedhans, owth amala pedn an pons derevel. Dhe’n rômyk pelha wàr ves nyns esa fenester vëth, mès golowys a vedha ev dre gantolyow pùb eur oll. Dhe’n rômyk downha aberveth yth esa udn fenester bedrak, ow meras wàr an pollgledh. I’n rômyk wàr ves yth esa a’ga groweth pùb termyn, mo ha myttyn, try a’n Whedden. Ha mar pedha omsettyans orth an rom wàr ves, arhadow Dûk Michael o may whrella an try dyffres an daras hedre ve hedna heb peryl dhedhans y. Saw peskytter may fe peryl an daras dhe vos sqwattys dre nell, i’n eur-na yth o res dhe Rupert Hentzau pò dhe Detchard (rag yth esa onen a’n dhew-ma i’n tyller pùpprës) gasa an re erel dh’y wetha pelha gallons, ha tremena, y honen, aberth i’n downha rom, heb whetha y gorn, ha ladha an Mytern esa a’y wroweth ino, dyghtys dâ defry, mès diarf, ha’y vrehow stroth in chainys dur mon, heb gallos a waya y benelyn moy ès teyr mêsva dhyworth y denewen. I’n vaner-ma, kyns ès dell ve an daras wàr ves fethys hag egerys, an Mytern a vedha marow. Ha’y gorf? A ny vedha y gorf dùstuny mar dhampnus avell y berson?

“Nâ, sera,” yn medh Johann. “Y Uhelder a’n ragprederys. Pàn usy an dhew ow qwetha an rom wàr ves, yma an ladhor a’n Mytern ow tialwhedha an prednyer i’n fenester bedrak (mowns y ow trailya wàr vedynor). Nyns usy an fenester ow ry golow namoy, rag hy min yw tegys gans pîbel vrâs a bry. Hag yma an bîbel-ma, yw ledan lowr dhe bassya body a dhen dredhy, ow tremena i’n pollgledh, ha’y fedn knack a-ugh bejeth an dowr, ma nag eus spâss hewel inter an dowr ha’n bîbel. Pàn vëdh an Mytern marow, y fydn y voldror kelmy poos brâs dhe’n corf, ha’y dhraggya dhe’n fenester, ha’y dherevel gans ros lovan (Detchard a’s provias, rag dowt an poster dhe vos re), bys may fo compes gans ganow an bîbel. Ev a vydn gorra an treys aberth i’n bîbel, ha herdhya an corf wàr nans. Oll in taw, heb son na lagyans vëth, an corf a vëdh ow codha in dowr an pollgledh ha bys in y woles, ogas ha ugans troos’hës y dhownder. Wosa hedna, an moldror a vydn cria uhel, “Pùptra’n tâ!” ha slynkya y honen der an bîbel. Ha’n re erel, mar kyllons y, ha mar ny vëdh an omsettyans re dobm, a vydn ponya i’n rom aberveth ha, dhe strechya pols, barrya an daras, ha slynkya dre’n bîbel i’n keth maner. Ha kyn na yll an Mytern drehevel mes a’n goles, derevel a wra an re-ma, ha neyja bys i’n barth aral adro, may fëdh tus ow cortos warlergh arhadow, gans lovonow, rag aga hâlya in mes, ha gans mergh inwedh. Hag i’n tyller-na, mar pëdh gorotham, y fëdh an dûk ow jùnya dhedhans ha whelas sawder dre varhogeth. Mès spêda mar pëdh, anjy a vydn dewheles dhe’n Castel, ha’ga eskerens i’n vaglen. Hedna, sera, yw towlen y Uhelder rag ryddya y honen a’n Mytern mar pëdh res. Saw nyns yw an dowlen dhe ûsya bys i’n very dyweth. Rag ny garsa an dûk, dell woryn oll, ladha an Mytern mar ny yll ev agas ladha why kefrës, sera, pò kyns pò cot a’y wosa. Now, sera, my re gowsas an gwir, Duw dhe’m dùstuny, ha me a’gas pës a’m dyffres orth venjans Dûk Michael. Rag mar codhama inter y dhêwla, warlergh ev dhe wodhvos myns re wrug vy, ny vadnaf pesy ma’s udn dra in oll an bÿs – mernans uskys, ha hedna ny wrama fanja dhyworto ev!”

Story an gwas a veu derivys yn criv, saw agan qwestyons a worras moy dh’y whedhel. An pëth a dherivys ev, hèn o a bris in câss neb omsettyans ervys. Saw skeus mara pe sordys, ha mar teffa lu pòr grev – rag exampyl, lu a’n sort a yllyn vy, an Mytern, somona dhybm – an gorthsaf a via forsâkys. An Mytern a via moldrys heb froth ha gorrys dhe slynkya der an bîbel. Ha – otta poynt injyn – onen a’n Whedden a vydna kemeres y le i’n gell ha, pàn wrella an sarchyoryon dos ajy, demondya lyfrêson ha remedy. Ha Michael, gelwys dy, a vydna confessya gwrians hastyf, ha leverel fatell veuva serrys gans an den, neb a wrug whelas favour orth certan benyn jentyl i’n Castel (hòm o Antoinette de Mauban), ha tell wrug ev prysonya hedna, acordyng dhe’n danjer esa dhodho, an Mêster in Zenda, dell wre va cresy in gwir; saw tell vydna ev i’n tor’-ma, wosa kemeres omdhyvlâmyans dhyworto, gasa an den dhe wary. Hag indelma settya fînyow dhe oll an whedhlans, hag ev vexys dredho yn frâs, ow tùchya prysner in Zenda, pëth a wrug constrîna y vysytyoryon dhe’n govynadow-ma. An vysytyoryon, confùndys, a vydna omdedna, ha Michael a ylly remôvya corf an Mytern wàr y gàm.

Sapt, Fritz, ha my i’m gwely, yth esen ny ow meras an eyl orth y gela gans scruth hag ancombrynsy awos hacter ha sotelneth an dowlen-ma. Pynag a vydnen vy – mos in cres, mos in bresel, mos ôpyn gans lu brâs orth ow heyn, mos in dadn gel gans assaultyans cudh, an Mytern a vedha marow kyns ès my dhe dhrehedhes in y ogas. Mar pedha Michael creffa hag owth overcùmya ow farcel vy, dyweth an dra a vedha. Mès creffa mar pedhen vy, ny vedha dhybm fordh vëth dh’y bùnyshya, fordh vëth dhe brevy y gabluster heb prevy ow habluster vy kefrës. Wàr an tu aral, me a vedha gesys whath Mytern (ogh! ow fols gyllys uskys rag tecken) ha termyn ow tos hogen, neb a vydna gweles an gedrydn dhewetha intra my hag ev. Dell hevelly, Michael a wrug vyctory possybyl ha terros ùnpossybyl. I’n câss lacka oll, y savla a vedha mar dhâ dell o kyns ès my dhe dhos ha’y dhefia – udn den inter ev ha’n sê rial, heb bos an den-ma ma’s faitour only. I’n gwelha câss, ny vedha den vëth gesys rag gorthsevel warnodho. Kyns yth esen vy ow tyby Michael du dhe vos re barys dhe worra strif dh’y gothmans in charj. I’n eur-ma yth esen vy ow codhvos Michael nag o brehow dhe’n plottyans, mès empydnyon.

“A wor an Mytern hebma oll?” me a wovydnas.

“My ha’m broder,” Johann a worthebys, “ny a wrug fastya an bîbel, warlergh arhadow an Arlùth Hentzau. Th’esa ev ow qwardya i’n jorna-na, ha’n Mytern a wrug govyn orth ow arlùth, pandr’o y styr. ‘Pàr fay,’ ev a worthebys, scav y wharth, “th’yw amendyans nowyth dhe skeul Jacob, may ma tus wàr hodna, dell re wrusso’why redya, sera rial, ow passya dhia’n nor dhe’n nev. Dell eson ow predery, ny dhegoth dh’agas Brâster mos (mar pëdh res, sera rial, dhe why mos) wàr an comen fordh. Ytho ny a wrug rago’why tremenva bryva deg, le na yll oll an weryn meras stag orto’why na trobla agas tremen. Otta, sera rial, porpos an bîbel.’ Hag ev a wharthas ha plegya, ha pesy cubmyas a’n Mytern dhe dhaslenwel gwedren an Mytern – rag an Mytern dhe vos ow kemeres soper. Ha’n Mytern, kynth yw den colodnek, dell yw pùb huny in y Deylu, ev êth rudh i’n fâss, ha gwydnyk pàn wrug ev aspia orth an bîbel hag orth an jowl dhyragtho esa ow mockya mery. Ogh, sera” (ha’n gwas ow crena), “nyns yw êsy cùsca cosel in Castel Zenda, rag anjy oll a vensa trehy codna dhe dhen moy iredy ès gwary cartednow. Ha’m Arlùth Rupert a vensa dôwys hedna avell solas moy y decter ès neb aral – eâ, moy ages dyswil benyn, hobba kynth yw dhodho kefrës.”

An den a wrug cessya, ha my a erhys Fritz a’y gemeres in kerdh ha gwetyas may halla bos gwardyes dour. Ha me a drailyas dhe’n den ha leverel:

“Mar teu nebonen ha govyn orthys mars eus prysner in Zenda, ty a yll gortheby ‘Eus.’ Saw mar teu ha govyn pyw yw an prysner-ma, na wra gortheby. Rag ny vydn promys vëth dha selwel mar qwra nebonen desky orthys sy an gwir tùchyng prysner Castel Zenda. Me a vydn dha ladha, kepar ha ky, mar pëdh an dra côwsys i’n chy, in lev moyha munys kyn fe!”

Pàn veuva gyllys, my a wrug meras orth Sapt.

“Knofen gales yw!” yn medhaf.

“Mar gales,” yn medh, ha shakya y bedn loos, “may fedhys jy Mytern Rùrytânya, pòr lyckly dhe’m breus vy, i’n keth prës-ma wàr vledhen!” hag ev ow mylega felder Michael, in udn dardha.

My a wrug posa wàr ow fluvogow wàr dhelergh.

“Dell hevel dhybm,” me a nôtyas, “yma dyw fordh may hyll an Mytern qwyttya Zenda yn few. Onen yw dre draitury mesk holyoryon an dûk.”

“Y hylta sevel orth mencyon a’n aral,” yn medh Sapt.

“Ny vadnam poynt,” me a worthebys. “Rag an fordh aral dhe vos, dell yw res leverel, dre verkyl a nev!”

CHAPTRA 14

UDN NOS ORTH AN CASTEL WÀR VES

Sowthenys via pobel dhâ Rùrytânya mar teffons y ha clôwes an cows yw descrefys a-uhon. Rag me a gemeras pystyk poos ha peryllys, acordyng dhe’n derivadow sodhogyl, dre bych guw, pàn esen vy in sport. Me a wrug causya dhe bùb dyllans a dherivadow bos fest sad y gis, ha’n sewyans o entanuster brâs gans an bobel, hag y teuth try wharvedhyans in mes an gwythres-ma. Kensa, kevadran an vedhegieth in Strelsau o offendys sevur, awos my dhe sconya gelwel dhe’m gwely den vëth anodhans, marnas den yonk, cothman dhe Fritz, may hylly ev trestya dhodho. Nessa, me a glôwas orth Marshal Strakencz nag esa bry vëth i’m arhadow vy, nag in y gomondyans y honen, ha bos an Brynces Flavia owth ombarusy dhe dhos dhe Tarlenheim, hùmbrynkys ganso ev a’y anvoth (nowodhow ma na yllyn vy bos anodhans ma’s lowen ha prowt dâ). Ha tressa, ow broder, Dûk Strelsau, o perswâdys der an derivadow ha dre’m sygerneth apert fatell en vy diallos dhe wir i’m obereth, ha tell o an bêwnans dhybm in peryl neb gradh, kynth esa ev ow codhvos re rag cresy an whedhel a wredhen ow cleves vy. Hebma oll me a dhescas dhyworth gwas Johann, ha my constrînys dhe worra trest ino, ha dh’y dhanvon dhe Zenda arta tre, le may whrug Rupert Hentzau y gastyga yn tâ, dell glôwys, drefen ev dhe gerdhes in mes rag châcya kerensa der an nos, ha hebma shâmus dhe Zenda ha’y vanerow. Acûsacyon a’n par-ma, gwrës gans Rupert, a settyas sorr dhe Johann yn town, ha pàn dheuth an dûk ha comendya an cùhudhans, th’o creffa colmor a’n gwethyas dhe’m parth vy ès kenyver onen a’m promyssyow.

Devedhyans Flavia ny allama descrefa yn cosel. Hy a’m cafas sawyes ha yagh, adar wàr geyn owth omlath gans ancow, ha lebmyn whath yma gwel hy joy ow tauncya dhyrag ow lagasow erna vowns y re dhyscler dh’y gonvedhes. Hy repref na vydnen vy unweyth trestya dhedhy, res yw dhe’n gereth-ma ascûsya an musur a gemerys vy rag hy hebaskhe. In gwir, hy fresens genef arta o kepar ha sawor a nev dhe enef dampnys, whecka dhe voy rag an dom anwoheladow a vedha ow sewya. Ha my a scùllyas dew jorna gensy, oll a’m bodh in udn rejoycya. Ha pàn o scùllys an dhew dhëdh, Dûk Strelsau a wrug araya helgh.

An strocas, lebmyn, o ogas. Rag Sapt ha my, wosa kescùssulya prederus, a wrug ervira dell o res peryllya boxas brâs, ha’gan determyans a veu sêlys dre nowodhow dhyworth Johann fatell o an Mytern gyllys gwadn, gwydnyk, hag idhyl, ha tell esa y yêhes ow tyfygya in y vagh idn. Now, gwell yw dhe nebonen (na fors, a vo mytern pò na vo) merwel scon, in fordh wyw dhe dhen jentyl, dre vùlet pò dre bych, ages gasa y vêwnans dhe bedry in selder! Warlergh an preder-ma, gwythres heb let, a brow dhe’n Mytern, hèm o dhe gomendya. A’m gwelva ow honen, yth o res dhe voy. Rag Strakencz a vydna inia otham a varyach uskys warnaf, ha’m plegyans vy ow scodhya hedna, mar uthyk y eryans kyn fe, may feuv vy dowtys a’m entent. Ny gresaf y fensen vy gwil an pëth esa i’m hunros. Mès me a vensa fia dhe’n fo, pàr hap, ha’n fo-na ow tystrôwy oll agan ken. Ha – eâ, nyns ov vy sans vëth (kê ha govyn orth ow whor wheg dre laha), ha wharvos a alsa pëth lacka whath.

Martesen yth yw an dra moyha stranj dell veu bythqweth in istory neb gwlas, fatell esa broder an Mytern hag omhevellor an Mytern, in termyn a gres glân, gwelys a’n tu’vês, ogas dhe dre whar deg i’n pow, in dadn semlant a garadôwder, ow qwerrya rag person ha plit an Mytern. Bytegyns, an strif dalethys i’n eur-na inter Zenda ha Tarlenheim, yth o gwerryans in gwir. Pàn esoma ow meras wàr dhelergh dhe’n prës-na, yth hevel my dhe vos hanter-muscok. Sapt re dherivys orthyf na vydnen vy sùffra mellyans vëth na gwil vry a groffal vëth. Ha mars esa Mytern bythqweth ow rêwlya Rùrytânya avell turont, dhana turont en vy i’n dedhyow-na. Pynag a wrellen vy whelas, nyns esen vy owth aspia tra vëth rag whekhe an bêwnans dhybm, ha my a’n kemeras i’m dorn ha’y dhon heb rach, kepar ha pàn ve manek goth, onen dhegys lows ha parys dhe godha. Orth an dallath, an re i’m kerhyn o settys dhe’m gwardya, dhe’m gwetha saw, dhe’m perswâdya na vednen vy iselhe ow scoos. Mès pàn veu convedhys fatell en vy porposys, yth esa ow tevy intredhans – a wodhyens an gwir pò heptho – neb preder Tenkys dhe vos rowtor a’n sewyans, ha fatell o res ow gasa vy dhe wary an gam gans Michael i’m fordh ow honen.

I’n nessa gordhuwher, adhewedhes, my a savas in bàn orth an bord, mayth esa Flavia a’y eseth ryba vy, rag hy hùmbrank dhe dharas hy rômys. I’n tyller-na me a wrug abma dh’y leuv, ha gorhebmyn cùsk dâ dhedhy, rag may halla hy dyfuna lowen dhe’n bora. Ena my a jaunjyas ow gwysk ha dallath in mes. Yth esa Sapt ha Fritz orth ow gortos gans whe den ha’n vergh warbarth. Dres y dhyber yth esa Sapt ow ton torgh a lovan hir, ha pùbonen a’n dhew o ervys poos. Genama vy yth esa cûlbren cot ha tew, ha kethel hir kefrës. Ny a wrug goheles an dre, ha kelhy adro, ha dos kyns pedn our dhe’n ascendyans lent wàr an vre wor’tu ha Castel Zenda. An nos o tewl ha pòr arow. Yth esa gwyns meur y gowas ha glaw meur y drew orth agan cachya i’n prës may feun ny drehedhys bys in tâl an leder, ha’n gwëdh brâs ow kyny in udn hanaja. Pàn dheuthen ny dhe vodny tew, peswora radn a vildir dhyworth an Castel, ny a wrug gorhebmyn orth agan whe coweth omgudha i’n tyller-na gans an vergh. Sapt a’n jeva whyb, ytho anjy’ylly udnya genen wàr nùk mar pëdh peryl. Saw ny wrussyn ny metya gans den vëth bys i’n eur-ma. Dhe’m govenek vy, Michael o dyswar whath a’gan presens, hag ev ow cresy y bosama diogel i’m gwely. Pypynag a vydna cresy, ny a veu devedhys heb gwall bys in gwartha an vre, hag omgafos agan honen wàr amal an pollgledh, le mayth esa hedna ow scubya in dadn an fordh, rag dyberth an Castel Coth dhyworty. Yth esa gwedhen a’y sav wàr vin an ladn, ha Sapt, tawesek ha dywysyk, a wrug staga an lovan. Me a dhyskys ow botas, eva draght mes a gostrel gwyras, lowsel an gethel in hy goon, ha kemeres an cûlbren inter ow dens. Ena me a shakyas leuv gans ow hothmans, heb gwil fors a dhewetha plêdyans in golok Fritz, ha settya dalhen i’n lovan. My o porposys dhe whythra orth ‘Skeul Jacob’.

Yn war me a wrug iselhe ow honen aberth i’n dowr. Kynth o an nos gwyls i’n tor’-ma, an jëdh re bia tobm ha bryght, ha nyns o an dowr yêyn. Me a dhalathas neyja wàr ow fâss adro dhe’n fosow brâs esa a’ga sav sevur a-uhof. Ny welyn vy ma’s teyr lath in rag. Ytho govenek dâ a’m bo na wrella nagonen ow spia, ha my ow slynkya nes, in dadn an menweyth leyth y gewny. Yth esa golowys dhe weles in radn nowyth an Castel a’n barth aral, ha my ow clôwes, pàr termyn, neb wharth ha cry hudhyk. Dell hevelly dhybm, lev Rupert Hentzau yonk o dhe aswon, dassenyek y don, ha me a’n desmygy dell o va rudhys dre win. Rag dry ow freder dhe’m negys, me a wrug powes polta. An gwir mars esa dhe Johann ha’y dhescrypcyon, res o my dhe vos ogas dhe’n fenester solabrës. Pòr lent lebmyn yth esen vy ow qwaya. Ha mes a’n tewlder dhyragof y teuth neb form hag apperya dyscler. An bîbel o hy, gwarek dhia’n fenester dhe’n dowr. Dysqwedhys o peswar troos’hës, ader dro, a’y gorf. Mar vrâs o hy hompas avell dew dhen. Me a vydna mos nes, ena me a wrug aspia neppëth ken, ha’m colon êth stag. Yth esa scath ow pockya hy fedn-arâg in mes, dres an bîbel a’n tu aral. Ha pàn wrug vy goslowes dour, me a glôwas son scav, son a dhyllas rùttys – kepar ha pàn vydna den desedha stubm y eseth. Pyw o an den-ma esa ow qwetha devîs Michael? O va dyfun? Esa in cùsk? Me a jeckyas bos ow hethel parys, ha trettya dowr. Pàn wrug vy hedna, me a gafas goles in dadn ow threys. Yth esa selveyn an Castel owth istyna pymthek mêsva rag formya estyllen, ha my a’m sav warnedhy, ha’m caselyow in mes a’n dowr. Ena my a blattyas hag aspia glew der an tewolgow in dadn an bîbel, mayth esa hy gwarek ow profya spâss.

Yth esa udn den i’n scath. Ha godn hir a’y wroweth ryptho – me a welas an barel lenter. Ot obma an gôlyador! Ev o esedhys, qwiet teg. Me a wrug goslowes. Th’esa va owth anella yn poos, yn rêwlys, yn undon. Re’n ebron dhâ, y cùsca hebma! Wàr an estyllen, wàr bedn dêwlin, me a’m hâlyas ow honen in rag, hag in dadn an bîbel, bys mayth esa ow fâss le ages dew droos’hës dhyworth y vysach ev. Den brâs o va. Me a’n gwelas. Max Holf o ev, broder dhe Johann. Ow dorn êth slynkys dhe’m grugys, ha my ow parusy an gethel. In mesk oll an wrÿth i’m bêwnans, lacka oll yw predery a’n gwrians-ma, ha ny vadnama govyn mar peuva gwythres wordhy dhe dhen colodnek pò onen gwyw dhe draitour. Me a lavaras inof ow honen: “Gwerryans yw – ha bêwnans an Mytern yw dhe selwel.” Ha my a dhrehevys ow honen adadn an bîbel, ha sevel in bàn ryb an scath esa stegys ogas dhe’n estyllen gans lovan. My a wrug sensy anal, merkya an gosten, ha lyftya ow bregh. An qwallok a wrug gwaya nebes. Y lagasow a veu egerys – ledan, moy ledan. Brawehys, ev a wrug crapya ow fâss ha sêsya y wodn. Me a weskys dre gig y gorf. Ha me a glôwas bùrdhen a gân gerensa wàr an ladn adâl.

My a’n gasas a’y wroweth i’n very tyller, ha’y gorf gyllys in gròn. My a drailyas dhe ‘Skeul Jacob.’ Cot o an termyn. Dûta an pollat-ma, y dorn a wôlyas, a vedha deu scon lowr martesen, ha’n nessa gwas ow tos. Me a wrug plegya dres an bîbel ha’y examnya, dhia’n dardhell ogas dhe’n dowr bys in hy fedn moyha awartha, le mayth esa hy ow passya, dell hevelly, dre venweyth an fos. Nyns esa torrva vëth inhy, nag aswy vëth. My êth wàr dhêwlin, my a brovas an tu wàr woles. Ha dystowgh y teuth an anal dhybm qwyck hag uskys, rag wàr an tu-ma, mayth esa otham dhe’n bîbel glena dhe’n menweyth poran, yth esa dewyn golow! Res o an golow-ma dhe dhos a gell an Mytern! Me a settyas ow scoodh orth an bîbel hag ûsya oll ow nerth. An aswy a veu ledanhës very very nebes, ha my a cessyas dre hast. Lowr a wrug vy rag dysqwedhes nag o an bîbel fast i’n menweyth wàr an tu’woles.

Ena my a glôwas lev – lev cales ha garow:

“Wèl, a sera rial, mars eus gwalgh dhywgh a’m cowethas, me a vydn gàs gasa dh’agas powes. Mès yn kensa, res yw dhybm lâcya an tegednow bian.”

Detchard o hebma! Me a gachyas an Sowsnek in y leveryans heb let.

“Eus neb govynadow, a sera rial, kyns ès my dhe voydya?”

Lev an Mytern a sewyas. Y lev ev in gwir, kynth o gwadn ha gwag – nyns o haval màn dhe’n voys a glôwys vy, hudhyk y don, in lanerhy an forest.

“Gwra pesy orth ow broder,” yn medh an Mytern, “a’m ladha vy. Obma yth esoma ow merwel mêsva wosa mêsva.”

“Nyns eus whans vëth dhe’n dûk a’gas mernans, a sera rial – rag an present termyn,” yn medh Detchard, ha ges in y scorn. “Pàn dheffa whans, awot agas hens bys in nev!”

An Mytern a worthebys:

“Re bo indelha! Ha lebmyn, mars yw alowys in danjer dha worhebmyn, kê ha departya, me a’th pës.”

“Re bo dhis hunros a baradhys!” yn medh an smat.

Vanyshys veu an golow. Me a glôwas prednyer an daras ow mos degës. Ha wosa hedna me a glôwas olva an Mytern. Yth esa ev ganso y honen, dell hevelly dhodho. Pyw a wra bedha y vockya?

Ny vydnen vy lavasos cows orto. An peryl neb cry a sowthan dhe scappya mes a’y vin, yth o re vrâs. Ny vydnen vy venturya gwrians vëth i’n nos-na. Ow ober vy o diank in sawder i’n eur-na, ha remôvya an caryn, an den marow. Gasa an corf i’n tyller a ylly dyscudha re. Me a wrug lowsya an scath ha crambla aberveth. Yth esa an gwyns lebmyn owth herdhya leun-awel, ha clôwes an revyans o bohes y vern. Me a wrug revya bys i’n le mayth esa ow hothmans orth ow gortos. Me a dheuth dy namnygen, pàn sonas whyb uhel glew dres an pollgledh wàr ow lergh.

“How, Max!” me a glôwas cry.

Me a wrug hailya Sapt, isel ow lev, ha’n lovan owth iskydna a-ugh ow fedn. Me a’s colmas adro dhe’n corf marow, hag ascendya ow honen.

“Gwra whybana, ty inwedh,” me a whystras. “Rag somona agan tus. Ha hâla dhis. Cows vëth i’n tor’-ma.”

Anjy a hâlyas an corf in bàn. I’n very prës may feuva wàr an fordh, tredden wàr geyn margh a dheuth in udn stêvya in mes a’n Castel a’n tu arâg. Ny a’s gwelas. Mès gwelys ny veun ny agan honen, ha ny wàr dreys. Saw ny a glôwas agan tus ow nessa gans garm.

“Re’n jowl, ass yw tewl!” a grias lev dassenyek.

Yth o Rupert yonk, ha tednow godn ow seny wosa tecken. Gans agan tus anjy a wrug metya. Me a dhalathas ponya in rag. Sapt ha Fritz a’m holya.

“Pychyowgh!” Rupert a grias arta, ha hanas brâs a sewyas: nôtyans cler nag esa ev ow tarya adrëv an ger.

“Fyn’shys oma, Rupert!” a grias lev. “Th’yns y terweyth nùmber ny. Salw dha honen!”

Me a bonyas pelha, ha sensy ow hûlbren i’m dorn. Y teuth margh tro ha my desempys. Warnodho yth esa den, hag ev ow plegya dres scoodh an best.

“Osta dyswrës kefrës, Krafstein?” ev a grias.

Gorthyp vëth.

Me a labmas dhe’n margh dh’y bedn. An marhak o Rupert Hentzau.

“Worteweth!” me a grias.

Rag y feuva i’gan dalhen, dell hevelly. Nyns esa arv vëth dhodho ma’s cledha in y dhorn. Ow thus vy, th’esens y owth holya yn fen. Yth esa Sapt ha Fritz ow fysky dhe’m gweres. Me a’s tremenas i’m ponyans kyns, saw mar kyllens y dos ogas lowr dhe tedna godn, res o dhe’n den omry pò merwel.

“Worteweth!” me a grias.

“Th’yw gesyor plain an gwary!” a grias ev, ha hackya orth ow hûlbren. Ev a’n trohas oll dredho. Ha me a wrug droppya ow fedn in udn blynchya, awos dothter dhe vos gwell genef ès mernans, ha fia in scùrel-wyrly (otta derivas dhe rudhya ragtho). In Rupert Hentzau yth esa an very dyowl. Rag ev a gentrydnas y vargh, ha pàn wrug avy trailya ha meras my a welas fatell êth ev in marhogeth, in cowl-bonya, bys in amal an pollgledh ha lebmel ajy, ha’n bùlettys a’gan parcel ow codha tew in y gerhyn kepar ha keser. Mara pe lorgan dhyn, dewyn gwadn kyn fe, y fensen ny telly y gorf gans bùlettys. Saw i’n tewolgow ev a wainyas bys in cornet an Castel, ha vanyshya mes a wel.

“An jowl re’n kemerra!” yn medh Sapt, ha gwenwherthyn.

“Dieth yw,” yn medhaf, “y vos ev sherewa. Pyw a veu kychys gen’ny?”

Kychys o Lauengram ha Krafstein. A’ga groweth yn farow. Ny a wrug aga dehesy i’n pollgledh, ha Max gansans, abàn nag o keladow possybyl na felha. Ny a glôsyas in parra kempen ha marhogeth an vre wàr nans. Hag yth êth tredden jentyl ha galont i’gan mesk, ha marow pùbonen a’n try. Indelma yth esen ny ow viajya dh’agan plâss, poos an colon rag ancow a’gan cothmans, in preder pòr anês a’n Mytern, ha trehys bys i’n bew, rag Rupert dhe settya gam genen unweyth arta ha’y wainya glân.

Dhe’m part avy, me o vexys hag engrys na wrug vy ladha den vëth in omlath ôpyn, na wrug vy ma’s gwana knava in y gùsk. Ha scant ny veu dâ genama clôwes Rupert orth ow cria gesyor plain an gwary.

CHAPTRA 15

MY OW CÔWSEL ORTH TEMPTYOR

Nyns yw Rùrytânya hag Englond kehaval, poken ny ylly an vresel inter Dûk Michael ha my bos ow turya, kefrës hag oll an aventurs dres kynda esa orth hy merkya, ha’n bobel owth attendya very nebes. Omlath dewdhen o happyans pòr venowgh in mesk an rencas uhel, ha dalva bryva inter an vrâsyon owth omlêsa dh’aga hothmans ha dh’aga serhogyon warlergh gonysegeth coth. Byttele, wosa an tervans nowyth derivys orthys, yth esa whedhlans ow mos adro, ha my owth arvrusy dell o res kemeres with. Mernans a’n dus jentyl i’n negys-ma, ny ylly bos cudhys orth aga herens. Me a wrug dylla arhadow sevur, ow teclarya an franchys omaqwytya der omlath dewdhen dhe vos gyllys re gemmyn (an Chansler a wrug draghtya an dhogven dhybm, ha pòr dhâ veu an ober ganso), hag ow tyfen fara a’n par-na saw in câssys a’n possa. Me a dhanvonas messach dyharas poblek ha stâtly dhe Michael, hag ev a worthebys gans revrons ha cortesy. Rag unverhës en ny in udn poynt – ha hèn o grownd in dadn oll agan dyffrans, owth inia kessenyans, oll a’gan anvoth, inter agan gwythres ny – ny yllyn ny màn, naneyl my nag ev, tôwlel agan cartednow ôpyn dhe’n bord. Ev o den plain an gwary, kefrës ha my, ha ny kesudnys, in spit dh’agan cas, rag decêvya an comen voys. Bytegyns, dell o res i’n gwetha prës, tra gudhys a veu tra strechys: mara pe an Mytern marow in y bryson, pò danvenys ken tyller in dadn gel, coladow via hedna heb y woheles. Constrînys en vy, polta, sensy arsaf bresel, ha ny veu confort vëth marnas Flavia, esa ow comendya ow gwarnyans warbydn omlath dewdhen a’y holon oll, ha, pàn wrug vy leverel hy favour dhybm bos delît, hy a besys orta vy, mars o hy favour rêson vas dhybm, a dhyfen an ûsadow-na yn tien.

“Gorta erna ven ny demedhys,” yn medhaf, in udn vinwherthyn.

Avell sewyans pòr goynt a’n arsaf, hag a’n keladow o chêson anodho, y feu tre Zenda grugys newtral a neb sort – dëdhweyth: ny vensen vy trestya meur dh’y dyffresyans worth golow nos – le may hylly an dhew barty mos in sawder. My êth ha marhogeth inhy gans Flavia ha Sapt udn jorna, ha metya dre hap gans onen a’m kelgh – pëth a dhysqwedhas tu wharthus, mès ancombrus i’n kettermyn. Pàn esen vy ow marhogeth an strêt ahës, me a wrug dierbyn person sêmly y syght, esa ow lewyas caryach dewvargh. Wosa gwil dh’y vergh sevel, ev a skydnyas ha dos bys dhybm, ha plegya down. Me a’n aswonys: Penrêwler Creslu Strelsau.

“Ordynans agas Brâster ow tùchya omlath dewdhen, y recêf hebma oll agan attendyans,” ev a’m afydhyas.

Mars esa oll y attendyans ow reqwîrya y bresens in Zenda, th’en vy determys dh’y hepcor dystowgh.

“Yw hedna an pëth a wrug dha dhry in Zenda, a benrêwler?” me a wovydnas.

“Dar, nag yw, a sera rial. Yth esof obma rag whans a wil gweres dhe’n Canasor Bretednek.”

“Pandr’usy an Canasor Bretednek ow qwil dans cette galère?” yn medhaf, heb rach.

“Kestrevesyk dhodho, a sera rial – den yonk a certan worshyp – yw gyllys mes a wel. Dew vis ny wrug y gothmans clôwes tra vëth dhyworto, hag yth yw cresys ev dhe vos aspies dewetha tro in Zenda.”

Nyns esa Flavia scant ow coslowes. Ny wrug vy bedha golok orth Sapt.

“Prag yth yw cresys?”

“Cothman dhodho in Paris – neb Monsieur Featherly – re wrug derivadow, mayth yw possybyl, acordyng dhodho ev, bos an den yonk devedhys obma, ha sodhogyon an hens horn ow perthy cov a’y hanow wàr nebes fardellow.”

“Lavar an hanow.”

“Rassendyll, a sera rial,” ev a worthebys. Ha me a welas i’n hanow-ma nag esa dhodho styr vëth. Saw ev a wrug iselhe y lev, ha tôwlel golok got orth Flavia, pàn wrug ev pêsya: “Yth esa ev, dell yw soposys, owth holya benyn jentyl obma pàr hap. A wrug agas Brâster clôwes neppëth a neb Madame de Mauban?”

“Dar, gwrug in gwir,” yn medhaf, ha’m syght vy ow qwandra tro ha’n Castel a’m anvoth oll.

“Hy a veu devedhys dhe Rùrytânya i’n keth prës ha’n Rassendyll-ma.”

My a gachyas golok an Penrêwler. Th’esa va ow meras orta vy ha govynadow screfys brâs wàr y fâss.

“Sapt,” yn medhaf, “res yw dhybm kescôwsel ger pryva gans an Penrêwler. A wreta marhogeth nebes pâcys gans an brynces warbarth?” Ha me a geworras orth an Penrêwler: “Dewgh, a sera, pandr’yw gàs mênyng?”

Ev a dheuth i’m ogas, ha me a wrug inclynya wàr an dyber.

“Mar pe hebma in kerensa gans an venyn jentyl?” ev a whystras. “Den vëth ny glôwas tra vëth anodho in dew vis.” Hag i’n tor’-ma yth esa syght an Penrêwler ow qwandra dhe’n Castel.

“Eâ, ’ma an venyn ena defry,” yn medhaf, isel ow lev. “Saw nyns usy Mêster Rassendyll – yw hedna y hanow? – kebmys a wor’vy.”

“An dûk,” ev a whystras. “Nyns eus kescaror vëth ow plegya dhodho, a sera rial.”

“Yma an gwir dhis poran,” yn medhaf in udn gowl-assentya. “Mès a nyns eso’why owth hyntya acûsacyon pòr asper?”

Ev a lêsas y dhêwla in udn dhyharas. Me a whystras in y scovarn:

“Hèm yw mater poos. Kewgh dhe Strelsau tre –”

“Saw sera rial, mar cafama dùstuny obma?”

“Kewgh dhe Strelsau tre,” yn medhaf arta. “Gwrewgh derivas orth an Canasor fatell eus dùstuny genowgh, mès tell yw res gasa cres rag seythen pò dyw. I’n mên-termyn, me a vydn charjya dhybmo vy whythra orth an mater.”

“Yma an Canasor owth inia crev, sera.”

“Res yw dhywgh y goselhe. Dewgh, sera! Dell welo’why, dha dhrogdybyans mars yw ewn, y fëdh negys may fo res dhe ny kemeres with. Sclander ny yllyn ny godhevel badna. Kewgh tre haneth heb fall.”

Ev a wrug dedhewy obeya, ha my êth in rag ha jùnya dhe’m cowetha, tabm êsya i’m brës. Res o lettya pùb govynadow awos ehen wàr ow lergh rag seythen pò dyw. Marthys ogas, namna dheuth an sodhak conyng-ma dhe’n gwir. Y argraf a vedha udn jëdh tra dhe les martesen. Saw mar pedha ev ow qwythresa acordyng dh’y dybyans i’n eur-ma, lacka dhe’n Mytern y hylly bos hedna. Yth esen vy a’m holon oll ow mylega George Featherly ha’y fowt a sensy clap.

“Wèl,” Flavia a wovydnas. “A wrusta gorfedna dha negys?”

“Dâ fest,” yn medhaf. “Deus! A vydnyn omdrailya? Namnag eson ny owth amala wàr direth ow broder.”

Yth esen ny orth pedn pell an dre yn tefry, may ma an mena ow tallath ascendya wor’tu ha’n Castel. Ny a dowlas agan golok in bàn, ha gwil marthùjyon a’n fosow coth ha’ga thecter cowrek, ha gweles keskerth solempna ow tos in udn wia lent an vre wàr nans. Prest y teuth in rag.

“Ny a dal omdrailya,” yn medh Sapt.

“My a garsa gortos,” yn medh Flavia. Ha me a frodnas ow margh rypthy.

Ny a yll decernya an bagas solabrës. Arâg yth esa dew servont wàr geyn margh, ha udnwysk du dhedhans, saw arwedhyk arhans yn unsel. Owth holya warlergh an re-ma yth esa carr tednys gans peswar margh. Th’esa geler a’y groweth warnodho, in dadn ledn boos. Adrëv dhedhy yth esa marhak, ha dyllas du in y gerhyn, ow ton y hot in y dhorn. Sapt a dhyskys y hot y honen, ha th’esen ny ow sevel in udn wortos, ha Flavia ow remainya rybof ha gorra hy leuv wàr ow bregh.

“Otta onen, dell hevel, a’n dus jentyl ledhys i’n vresel,” yn medh hy.

Me a wrug sin dhe neb grom.

“Kewgh ha govyn pyw usons y orth y hùmbrank,” me a gomondyas.

Ev a varhogas dhe’n servons, ha me a’n gwelas ow mos in rag dhe’n den jentyl esa ow marhogeth adhelergh.

“Th’yw Rupert a Hentzau,” Sapt a whystras.

Rupert o ev in gwir, ha desempys, wosa gwevya dorn dhe’n processyon rag gwil sevel, Rupert a dheuth bys dhybm in udn wobonya. Gwyskys o va in frock-côta, botodnys yn tydn, hag in lavrak. Wàr y fâss yth esa syght a dristans, hag ev a blegyas down y revrons. Mès yn sodyn ev a wrug minwherthyn, ha th’esa minwharth dhybm kefrës, rag dorn Sapt coth dhe vos settys in y ascra gledh ha ny agan dew, Rupert ha my ganso, dhe vos ow tesmygy myns esa sensys i’n dorn ha’n pocket.

“Yma agas Brâster ow covyn pyw uson ny orth y hùmbrank,” yn medh Rupert. “Ow hothman ker yw hebma, Albert a Lauengram.”

“Sera,” yn medhaf, “edrek a’n dra anfusyk-ma, nyns eus moy gans den vëth ès genama vy. Ow ordynans re bo test, ha my ervirys dhe vos obeyes.”

“Gwas truan!” yn medh Flavia, isel hy lev, ha me a welas lagasow Rupert dhe luhesy orty. Nena me a sorras. Rag ny dalvia Rupert Hentzau hy mostya, mar kemerren vy unweyth ow rêwl, na gans golok a’n cotta kyn fe. Bytegyns golok a wrug ev, hag estêm dysqwedhys inhy hardh.

“Ger agas Brâster yw grassyùs,” yn medh. “Yma keudh dhybm rag ow hothman. Mès res yw, sera rial, dhe dus erel scon growedha par dell usy ev i’n eur-ma.”

“Hedna th’yw dhe remembra genen ny oll, arlùth wheg,” me a worthebys.

“Myterneth inwedh, a sera rial,” yn medh Rupert in ton teg y voralîsans. Hag yth esa Sapt coth ow cùssya ryba vy.

“An gwir a’gas beus,” yn medhaf. “Fatl’yw yêhes ow broder, arlùth wheg?”

“Agas broder yw gwellys, sera rial.”

“Ha my lowenhës.”

“Yma govenek dhodho dyberth dhe Strelsau yn scon, pàn vo y yêhes fast.”

“Dhana res yw dhodho gwella whath?”

“Ow tarya yma nebes trobel,” a worthebys an pollat taunt, ha’y don a’n clorha in oll an bÿs.

“Gwrewgh afydhya a’m govenek gwiryon,” yn medh Flavia, “hedna may whrella scon cessya heb y drobla.”

“Whans agas Uhelder Rial yw whans dhybmo, yn uvel, inwedh,” yn medh Rupert, ha’y wolok hardh ow try rudhyans dhe Flavia wàr hy bogh.

Me a blegyas; ha Rupert, iselha y blegyans, a wrug kildedna y vargh ha sîna dh’y vagas mos in rag. Inies sodyn, my êth ha marhogeth wàr y lergh. Ev a drailyas sket, hag own dhodho my dhe borposya myshef in lôk onen marow hag a wel dhe venyn jentyl kyn fe.

“Why a wrug omlath avell den a golon i’n nos-na ’gensow,” yn medhaf. “Dewgh, why yw yonk, sera. Mar mydnowgh delyfra agas prysner dhybm yn few, ny wrewgh why kemeres brew.”

Ev a veras orthyf ha scorn in y vinwharth. Saw desempys ev a dheuth wàr y vargh in ow ogas.

“Diarf oma,” yn medh. “Ha’gan Sapt coth abyl dhe’m mejy marow heb let.”

“Own nyns eus dhybm,” yn medhaf.

“Nag eus, mollath Duw!” ev a worthebys. “Merowgh, unweyth solabrës me a dhug profyans dhyworth an dûk.”

“Ny wrama fors a dra vëth dhort Michael Du,” yn medhaf.

“Dhana gwrewgh fors a brofyans dhyworta vy.” Y feu y lev iselhës bys in whystrans. “Gwrewgh assaultya an Castel gans bolder. Gesowgh Sapt ha Tarlenheim dhe lêdya.”

“Ha pelha?” yn medhaf.

“Arayowgh an eur gena vy.”

“Ha’m fëdh mar grev ino’why, arlùth wheg!”

“Tety valy! Ow hows i’n tor’-ma yw dyfroth oll. Agas Sapt ha’gas Fritz a wra codha. Michael Du a wra codha –”

“Pywa!”

“– Michael Du a wra codha, hag ev heb bos ma’s ky. An prysner, dell yw va cries genowgh, ev a wra mos dre ‘Skeul Jacob’ – ogh, why a’s aswon! – ha bys in iffarn! Dew dhen a wra remainya – my, Rupert Hentzau, ha why, Mytern Rùrytânya.”

Ev a hedhys. Ena keworra, ha’y lev ow crena dre dhesîr:

“A nyns yw dorn cartednow wordhy a’ga gwary? – sê rial ha’gas prynces why! Ha raga vy, gas ny dhe leverel neb soodh gans grassow agas Brâster.”

“Sur certan,” me a grias in mes, “hedre vowgh why wàr an nor, yma fowt in iffarn a’y vêster!”

“Wèl, gwrewgh predery warnodho,” yn medh. “Ha merowgh, y fia otham a voy ès nebes scrùplys rag ow sensy vy heb jùnya dhe’n vowes ’nos,” ha’y debel-wolok arta ow luhesy tro ha’m keresyk.

“Kewgh mes a’m hedhes!” yn medhaf. Wosa pols, bytegyns, me a dhalathas wherthyn orth very harthter an dra.

“A vydno’why betraya agas mêster?” me a wovydnas.

Ev a wrug mylega Michael, ha’y henwel seul nag yw hanow gwyw dhe vab a dhemedhyans lafyl, onen a’n leuv gledh kyn fe, ha leverel dhybm in ton a gyfyor ogasty, hegar dell hevelly:

“Ma ev orth ow lesta, a ny worowgh? Best gorvydnus ywa! Pàr fay, namna vydnys vy pychya collel ino newher: y fara o moyha molethys mal a propos!”

Yth esa ow sorr vy lebmyn in dadn rêwl. Hag yth esen vy ow tesky neb tra.

“Awos benyn?” me a wovydnas, lows ow stubm.

“Eâ, benyn deg glân,” ev a wrug confyrmya, in udn inclynya pedn. “Saw why re’s welas.”

“Dar! ny wharva orth kyffewy tê, ha re a’gas cothmans a’n tu cabm dhe’n tâbel?”

“Pandr’yw dhe wetyas worth felyon kepar ha Detchard ha De Gautet? A pen vy unweyth ena!”

“Hag ow mellya yma an dûk?”

“Wèl,” yn medh Rupert yn ombrederus, “scant nyns yw hedna lavar compes, pàr hap. Mellya yth yw ow forpos avy.”

“Ha gwell gensy hy yw an dûk?”

“Yw, creatùres wocky! Ogh wèl, why prederowgh a’m towl.” Ha gans plegyans ev a wrug piga y vargh ha gobonya warlergh corf y gothman.

Me a wrug dewheles dhe Flavia ha Sapt, ha pondra stranjnes an den. Tebel-dus re beu aswonys dhybm, plenta anodhans, saw Rupert Hentzau yw udnyk y gynda i’m experyens vy. Ha mars eus ken onen a’n kynda-ma in neb le, gas e dhe vos kychys ha gorrys i’n crog mes a dorn. Ot ow vôta vy!

“Ev yw pòr sêmly, a nyns yw?” yn medh Flavia.

Wèl, nyns esa hy, heb mar, orth y aswon ev kebmys dell esen vy. Bytegyns, me a veu ancombrys, rag my dhe soposya fatell vedha y wolok hardh hy serry. Mès ow Flavia guv o benyn, ytho – ny veu hy ancombrys. I’n contrary part, yth esa hy ow sensy Rupert yonk pòr sêmly – tebelwas kynth o defry, dowt vëth.

“Hag assa veu trist y vysach orth ancow y gothman!” yn medh hy.

“Y’n bÿdh gwell chêson a dristans orth y ancow y honen,” Sapt a verkyas, grym y vinwharth.

Dhe’m part vy, yth esen ow mûtya. Afrêsonus o martesen, rag pana wir esa dhybm dh’y sensy gans kerensa, moy ès dell ve gwir dhe lagasow Rupert, leun aga lustys? Ha whath ow mûtya th’esen vy ha’gan mergh ow tos dhe Tarlenheim, ha Sapt ow traylya rag own nebonen dh’agan sewya, erna wrug Flavia leverel, in udn wherthyn tabm hanter-methek, ha hy ow marhogeth ryba vy in nes:

“Mar ny wreta minwharth, Rudolf, me a vydn ola. Prag yth osta mar serrys?”

“Drefen neppëth a lavaras an pollat-na,” yn medhaf. Mès yth esa minwharth dhybm pàn dheuthen ny dhe’n daras ha skydnya.

Ena neb servont a wrug istyna nôten: hanow vëth a’n tu’vês.

“Yw lyther dhybmo vy?” me a wovydnas.

“Yw, sera rial. Paja a’n dros.”

Me a’n egoras yn harow:

“Johann a vydn don an messach raga vy. Unweyth my a wrug agas gwarnya. Abarth Duw, ha mars owgh why den, gwrewgh ow selwel in mes a’n fow-ma a voldroryon! – A. de M.”

Me a’n istynas dhe Sapt. Mès ny worthebys an smat coth-na dhe’n appêl truedhek, saw unsel:

“Hy fresens ena – blam pyw?”

Byttele, heb bos dyvlâm ow honen, lecyans my a ros dhybm kemeres pyta orth Antoinette de Mauban.

CHAPTRA 16

TOWLEN OTHOBMAK

Drefen my dhe varhogeth in Zenda dhyrag tus solabrës, ha dhe côwsel ena orth Rupert Hentzau, dewedhys o oll agan faintys a vos den clâv. Me a verkyas an effeth wàr an garnyson in Zenda. Anjy a cessyas heb bos gwelys alês. Ha bÿth pàn ve onen a’m tus vy ow mos ogas dhe’n Castel, ev a vydna derivas dell esa rêwlyans ena a’n brâssa hewolder. Kyn whrug Madame de Mauban tava ow holon gans hy appêl, nyns en vy, dre hap, appla dhe vos cothman dhedhy ès dell yllyn vy dry gweres gwir dhe’n Mytern. Gormynadow Michael orthyf o defians. Ha kyn feuva gwelys mes a’n fosow inwedh, ow qwil vry meur dhe le a’n semlant poblek ès dell wrug ev kyns, ny vexyas ev gans dyharas rag y fowt a brofya tendans dhe’n Mytern. Yth esa termyn ow resek in rag, heb gwrians, kynth o pùb tecken iny crev. Rag yth esen vy lebmyn owth eneby peryl nowyth o devedhys gans an trobel sordys adro dhe’m vanyshyans, ha kefrës yth o croffal brâs clôwys in Strelsau drefen ow fowt hir a vos i’n cyta. Y fia brâssa whath na ve tus dhe wodhvos dell esa Flavia ryba vy. Ha der an rêson-na yth esen vy owth alowa hy fresens, kynth o cas genef a’y sensy le mayth esa peryl, ha kyn feu pùb jorna a’gan kescowethyans wheg i’n tor’-ma onen dhe’m gorra in dadn galetter ogas dywodhaf. Ha’n dewetha bobmen: ow hùssulyadoryon, Strakencz ha’n Chansler (a veu devedhys mes a Strelsau rag gwasca warnaf), ny ylly tra vëth aga hontentya, marnas appoyntya dëdh rag solempnya ambos ow demedhyans. An ceremony-ma yw, in Rùrytânya, tra mar vrâs ha mar gonstrînus avell an maryach y honen. Hebma – ha Flavia a’y eseth ryba vy – yth o res dhybm y golenwel, ha me a settyas an dra dhe wharvos wosa pymthek nos, hag appoyntya an tyller dhe vos an Beneglos in Strelsau. Ha’n act furvus-ma pàn veu dyllys nes ha pell, joy efan a vlejyowas der oll an wlascor, ha cows wàr bùb tavas. Me a wrug reckna nag esa ma’s dew dhen heb bos pës dâ anodho – hèn o Michael Du, ha ganso my ow honen. Ha nag esa ma’s udn den na’n godhya – hag yth o hedna an den mayth en vy cries gans y hanow, Mytern Rùrytânya.

In gwrioneth, me a glôwas neppëth a’n vaner may feu an nowodhow recêvys i’n Castel. Rag warlergh treddeth an gwas Johann, crefny dhe fanja moy mona, kynth esa dhodho mortal own, a gafas mainys arta rag agan vysytya. Pàn dheuth derivadow a’n appoyntyans, yth esa Johann ow qwil tendans dhe’n dûk. Fâss Michael Du êth duha whath, hag ev a gùssyas gwyls. Na nyns o va plêsys dhe well pàn wrug Rupert yonk tia stag y bosama porposys dhe wil dell leverys poran, hag ev trailys dhe Madame de Mauban rag gorhebmyn lowena dre rêson kescarores remôvys. Dorn Michael êth ha slynkya dh’y gledha (yn medh Johann), saw nyns o bern vëth gans Rupert. Rag yth esa ev ow praisya an dûk – fatell spêdyas gwil gwell Mytern ès seul a rainyas in Rùrytânya nans o lies bledhen. “Hag yma an jowl,” yn medh, ha plegya leun y styr tro ha’y vêster engrys oll, “ow tanvon, heb martesen, braffa den dhe’n brynces ès dell wrug an nev, re’m ena, darnosa dhedhy!” Michael a’n erhys a sensy y glap, hag a dhyberth. Saw res veu dhe Rupert, kyns oll, abma dhe leuv Madama, pëth a wrug kepar ha pàn ve ev hy haror, ha Michael ow meras serrys brâs warnodho.

Mesk an nowodhow dhort an gwas-ma, hèm o an dra moy dydhan. Yth esa derivas moy sad wàr y lergh. Hag y feu apert dhe weles, crev mars o an teckednow iny in Tarlenheim, nag esens y owth inia dhe le in Zenda. Rag an Mytern a veu codhys pòr glâv. Johann a’n aspias: ev o spênys ha scant ny ylly gwaya. “Omhevelly dhe hebma ny alsa den vëth namoy.” Anjy a veu mar dhiegrys, may whrussons y danvon dhe Strelsau rag medhek. Ha wosa an medhek dhe vos hùmbrynkys ajy dhe gell an Mytern, ev a dheuth gwydnyk in mes, in udn drembla, ha plêdya orth an dûk alowa dhodho mos tre, heb mellya moy i’n mater. Saw ny vydna an dûk, mès yth esa ow sensy an medhek avell prysner, hag ow leverel bos y vêwnans saw lowr, unweyth mar pëdh an Mytern ow pêwa hedre vo whans an dûk, hag ow merwel pàn vo desîr an dûk – ha ken maner vëth. Hag anjy a veu perswâdys gans an medhek rag ry cubmyas dhe Madame de Mauban vysytya an Mytern hag y jerya dell vo otham, hag abyl dell yw benyn yn udnyk. Bytegyns yth esa y vêwnans ow cregy i’n vontol, ha my whath nerthek ha salow ha frank. Yth esa moreth brâs ow qwarthevya, ytho, in Zenda. Ha scant nyns esens y ow kescôwsel, saw pàn esens y in kedrydn, ha dhe hedna yth êns y fest plegys. Mès dhe dhownha yth esa an re erel ow sedhy i’ga dyglon, dhe voy yth o Rupert yonk bysy orth whel Satnas gans minwharth in y lagas ha cân wàr y vin, hag ev ow wherthyn “lowr dhe dardha dhe dybmyn” (yn medh Johann) awos bos Michael ow tanvon Detchard pùpprës rag gwardya an Mytern pàn ve Madame de Mauban i’n gell – na nyns o an ragpreder-na anfur màn i’m broder, res yw avowa, hag ev war yn tien. Indelma Johann a dherivas y whedhel ha sêsya y gùrunyow. Mès ev a besy cubmyas orthyn may halla remainya gena ny in Tarlenheim, heb peryllya poll arta in fow an lions. Saw yth esa otham dhyn a’y bresens i’n very tyller-na, ha kyn na vydnen y gonstrîna me a’n perswâdyas dre wobrow encressys, may whrella dewheles ha dry derivadow dhe Madame de Mauban fatell esen vy owth obery abarth hy, ha tell o res dhedhy, kebmys dell alla hy, don ger a gonfort dhe’n Mytern. Drog yw fienasow dhe’n glevyon, mès lacka vëth yw dyspêr, ha’n Mytern ow merwel martesen rag fowt a wovenek, heb namoy – rag ny wodhyen vy desky pana gleves dyblans o ev grêvys ganso.

“Ha fatl’usons y ow qwardya an Mytern i’n eur-ma?” me a wovydnas, ha perthy cov bos dew a’n Whedden marow, ha Max Hof inwedh.

“Ma Detchard ha Bersonin ow côlyas dre’n nos, sera, dëdhweyth Rupert Hentzau ha De Gautet,” ev a worthebys.

“A nyns eus ma’s dew pùb termyn?”

“Nagonen na hen, sera. Saw th’esa an erel ow powes in rom avàn in nes, hag in hedhes cry pò whyban.”

“Rom avàn in nes? Hedna ny wodhyen. Eus neb tremenva intredho ha’n rom mayth esens y ow côlyas?”

“Nag eus, sera. Res yw mos nebes stairys wàr nans ha dre’n daras ryb an pons derevel, indelha bys i’n tyller, an Mytern mayth yw tregys.”

“Hag usy an daras-na in dadn alwheth?”

“Den vëth ny’n jeves alwheth ma’s an peswar arlùth, sera.”

My êth in y ogas.

“Hag eus alwheth dhedhans a vaglen an fenester?” me a wovydnas, isel ow whystrans.

“Dell gresama, sera, ’ma alwheth gans Detchard ha Rupert yn udnyk.”

“Ple ma an dûk tregys?”

“I’n mansyon, wàr an kensa leur. Y rômys yw adhyhow pàn vo’why ow mos tro ha’n pons derevel.”

“Ha Madame de Mauban?”

“Knack adâl, a’n barth cledh. Saw alwhedhys yw hy daras wàr hy lergh.”

“Rag hy sensy ajy?”

“Heb dowt, sera.”

“Ha rêson aral pàr hap?”

“Hèn yw possybyl.”

“Ha’n dûk, dell dybaf, ev a’n jeves alwheth.”

“Eus. Ha’n pons derevel yw kildednys pùb nos. Ha’n pons, yma an dûk ow qwetha y alwheth inwedh, ma na yller gorra an pons dhe’n pollgledh heb govyn orto.”

“Ha pleth esos tejy ow cùsca?”

“In hel entryng an mansyon, gans pymp servont warbarth.”

“Ervys?”

“Yma pik dhe bùbonen, sera, adar godn. Nyns usy an dûk ow fydhya dhedhans ha godnys.”

Ena wàr an dyweth me a gemeras an dra i’m dêwla yn hardh. Solabrës my a wrug fyllel dhe spêdya orth ‘Skeul Jacob’. My a via ow fyllel ena unweyth arta. Res o dhybm gwil omsettyans a’n tu aral.

“My re bromyssyas ugans mil gùrun dhis,” yn medhaf. “Te a gebmer hanter-cans mil mar mydnes jy gwil dell wrellen vy govyn orthys avorow dhe nos. Saw, kyns oll, an servons-na, a wodhons y pyw yw an prysner?”

“Nâ, sera. ’Mowns y ow cresy y vos neb escar dhe’n dûk yn pryva.”

“Ha ny viens y dowtya my dhe vos an Mytern?”

“Fatell alsens y?” ev a wovydnas.

“Gwra hebma, dhana. Avorow, dyw eur a’n myttyn poran, egor daras arâg an mansyon yn ledan. Heb fall wàr neb cor.”

“A vedho’why ena, sera?”

“Na wra qwestyon vëth. Gwra only dell yw erhys genama. Lavar an air dhe vos clos i’n hel, pò pynag oll a gyrry. Nyns esof ow covyn ma’s hedna.”

“Allama scappya der an daras, sera, pàn vo egerys genama?”

“Eâ, mar scav dell yll dha arrow ponya. Udn dra moy. Dog an nôten-ma dhe Vadama – ogh, Frynkek yw, redya ny wosta – ha gwra charjya Madama, abarth agan bêwnans oll, warbydn fyllel a’n pëth yw comondys inhy.”

Yth esa an den ow trembla, saw res o dhybm fydhya in myns esa dhodho a’n coraj, in myns esa dhodho a’n onester. Ny yllyn vy bedha strechya, rag own an Mytern dhe vos marow yn pòr scon.

An gwas pàn o gyllys, me a somonas Sapt ha Fritz dhybm, ha dysplegya an dowlen a wrug vy formya solabrës. Sapt a shakyas pedn dhyrygthy.

“Prag na yllys dylâtya?” ev a wovydnas.

“An Mytern, ev a wra merwel pàr hap.”

“Michael a vëdh constrînys bys in gwythres kyns hedna.”

“Dhana,” yn medhaf, “an Mytern a wra bêwa pàr hap.”

“Wèl, ha mar qwra va yn tefry?”

“Pymthek nos?” me a wovydnas sempel.

Ha Sapt a wrug densel y vinvlew.

Desempys Fritz von Tarlenheim a worras y leuv wàr ow scoodh.

“Gas ny dhe wil an attent,” yn medh.

“Why dh’y wil, ot ow forpos – certan,” yn medhaf.

“Eâ, saw ty gorta obma, ha kemeres with a’n brynces.”

Y feu golow in lagas Sapt coth.

“Nena ny a wra cachya Michael, pypynag a vo an vaner,” yn medh, ha wherthyn in y vriansen. “Mès mar teta jy ha bos ledhys, ha’n Mytern kefrës, pandra vëdh fortyn an re ahanan a vo gesys wàr dha lergh?”

“Y fedhons y ow servya Myternes Flavia,” yn medhaf. “A pe unweyth my dhe vos onen anodhans, re Dhuw!”

Y sewyas taw. Sapt coth a’n torras dre lavar trist, kyn feu ges dydowl ino, a dhros wharth dhe Fritz ha dhe vy:

“An Tressa Rudolf coth, dar! prag na vydnas demedhy dha – pyw o hy? Hen-henvam?”

“Ogh fy,” yn medhaf. “Res yw predery a’n Mytern.”

“Dell yw gwir,” yn medh Fritz.

“Gans hedna,” me a bêsyas, “my re beu faitour rag prow den aral, saw nyns ov vy parys dhe wil faitourieth rag ow frow ow honen. Ha mar ny vëdh an Mytern yn few ha wàr y sê rial kyns dëdh an ambos, y fedhaf ow leverel an gwrioneth, dêns a dheffa.”

“Dâ lowr, a vab, ty gwra genen an attent,” yn medh Sapt.

Ot obma an dowlen a wrug vy. Y fydn parcel crev, comondys gans Sapt, drehedhes daras an mansyon in dadn gel. Mar pedhens y dyskeverys kyns termyn, res yw dhedhans ladha pynag a wrella aga hafos – gans cledhedhyow, heb tros a wodnys. Mar pedha spêda dâ, anjy a vëdh orth an daras pàn wrella Johann egery. Res yw dhedhans fysky ajy ha kelmy an servons, aga very presens mar ny vëdh lowr pàn wrellons y ûsya hanow an Mytern inwedh. I’n keth prës poran – ha’n dowlen ow powes wàr hebma – y fëdh cry benyn ow seny: “Maydes, maydes! Michael, maydes!”, hag ow leva hanow Rupert Hentzau yonk. Ena, dell esa govenek dhyn, Michael brâs y sorr a vydn stêvya mes a’y rômys adâl, ha bos kychys yn few inter dêwla Sapt. An criow a vëdh ow pêsya. Hag ow thus vy a wra iselhe an pons derevel. Hag y fëdh stranj mar ny vydn Rupert, pàn wrella clôwes y hanow kemerys indelma in vain, dos in udn skydnya mes a’y dyller cùsca ha whelas tremena. De Gautet, a vydn dos ganso pò na vydn? res yw gasa dhe jauns.

Ha pëth pàn wrella Rupert settya troos dhe’n pons derevel? Ot ow part vy in hebma oll. Rag whensys en vy dhe wil udn neyj moy i’n pollgledh. Ha me a veu ervirys, dowt ellen vy sqwith, dhe gemeres skeul vian a bredn gena vy, may hallen gorra ow brehow warnedhy i’n dowr – ha’m treys pàn dheffen mes a’n dowr. Me a vydn hy drehevel orth an fos knack ryb an pons. Ha pàn vo an pons iselhës adreus, my a vydn slynkya warnodho – nena, mar qwra Rupert pò De Gautet soweny ha tremena in sawder, wèl hebma’vëdh drog-hap dhybm, ma na vyma dhe vlâmya. Pàn vowns y marow, ny vëdh ma’s dew dhen ow remainya. Ha rag an re-ma y fëdh res trestya dhe’n deray oberys genen ny ha dhe omsettyans pòr sodyn. Ny a’gan bÿdh genen an alwhedhow dhe’n daras ow lêdya i’n rômys moyha aga fris. Anjy a dheu in udn stêvya in mes, martesen. Mar mydnons y glena dhe’n pëth a veu erhys ortans, bêwnans an Mytern a vëdh powes wàr agan toth dhe sqwattya an daras esa a’n tu’vês – ha grâss dhe Dhuw nag o Rupert an gôlyador, only Detchard. Rag kynth o Detchard den wàr y gàm ha dybyta, heb bos coward vëth, yth esa dhodho bohes tomder, bohes cris mara pe musurys orth teythy Rupert. Ha pelha, Detchard – moy ès oll an re erel – a gara Michael Du a’y golon, ha pàr hap ev a vydn gasa Bersonin dhe wardya an Mytern, ha fysky dres an pons rag radna i’n tervans a’n tu aral.

Indelma me a wrug tôwlel ow thowlen – yn othobmak. Ha rag may fe agan eskerens lùllys diogel dhe well, me a gomondyas agan plâss dhe vos golowys spladn, awartha ha woles, kepar ha pàn ven ny bysy in fest hudhyk. Ha comondya hy dhe vos gwethys i’n keth studh dre’n nos, ha mûsyk dhe gana ha pobel dhe vos in daromres. Strakencz a vëdh i’n negys, charjys dhe gudha agan dybarth orth Flavia, kebmys dell yll. Ha mar ny vedhen ny warbydn terry an jëdh devedhys tre, y fëdh res dhodho mos dhe’n Castel, ôpyn ha gans nell, ha demondya lyfrêson a’n Mytern. Mar ny vëdh Michael Du i’n tyller, ha my ow qwetyas na vëdh màn, an arhadow dhe’n Marshal re bo hebma: kemeres Flavia ganso, scaffa galla, bys in Strelsau, ena declarya traitury Michael Du ha’n mernans gwirhaval a’n Mytern, ha dascùntell pùb huny o len hag onest adro dhe’n brynces ha’y baner. Ha rag leverel an gwir, ot an wharvedhyans moyha lyckly dhe’m breus avy. Rag yth esa dowt brâs dhybm na vëdh dhe’n Mytern na dhe Michael Du na dhe vy moy ès udn jëdh a vêwnans hogen. Wèl, mar pëdh Michael Du marow, ha mar spêdyaf vy, den plain an gwary, ladha Rupert Hentzau a’m very dorn, ha merwel ow honen ganso, martesen y fydn Tenkys dyghtya Rùrytânya mar scav dell alla bos gwaitys, ha bêwnans an Mytern demondys gensy kyn fe. Ha fatell wra hy dyghtya orta vy? Nyns esa brës dhybm, may fednen argya wàr hy fydn.

Yth o holergh pàn wrussyn ny sevel in bàn wosa agan kescùssulyans, ha my êth dhe rômys an brynces. Hy o prederus i’n gordhuwher-na. Saw pàn vydnen vy departya orty, hy a dowlas hy dywvregh adro dhybm ha spladna, rag pols, in hy meth, ow slyppya bysow wàr ow bës. Yth esa dhybm bysow an Mytern, mès y’m bo inwedh, wàr an bës bian, bond owr sempel, gravys gans lavar coth agan teylu: “Nil Quae Feci.” Me a gemeras hebma ha’y worra dhedhy hy, ha sîna ow whans a dhybarth. Ha hy a wodhya convedhes, ha sevel dhyworta vy, hag aspia gans golok dhyscler.

“Dog an bysow-ma, kyn whrelles don onen aral, myternes pàn vy,” yn medhaf. “Pynag a vydnyf don, hebma a dhegaf, hedre vyma bew ha rag nefra,” yn medh hy, ha baya an bysow.

CHAPTRA 17

DYDHANANS HANTER-NOS GANS RUPERT YONK

An nos a dheuth, ha hynon hag ebron gler gensy. Hager-gewer a veu ow pejadow, a’n par a wrug favera ow thrumach kyns i’n pollgledh, mès i’n eur-ma Fortyn o settys wàr ow fydn. Bytegyns yth esen vy ow reckna dell yllyn vy goheles bos aspies mes a fenestry an mansyon – an re esa ow meras wàr dyller ow strîvyans – mar mydnen ow sensy vy i’n skeus knack in dadn an fos. Mar mydnons y sarchya i’n pollgledh, sur y fëdh an dowlen fyllys. Saw nyns yw lyckly, dell dybys. Anjy a wrug diogely ‘Skeul Jacob’ rag omsettyans. Johann y honen a wrug gweres, ha’y staga ogas dhe’n menweyth wàr an is-tu. Hy gwaya ny yll tra vëth ma’s assaultyans gans devnyth tardha pò gweskva hir gans pyckys, hag ùnpossybyl o an dhew wythres-ma drefen aga thros. Py myshef, ytho, a yll den i’n pollgledh myshevya? Y’m bo trest Michael Du dhe wortheby yn sur, mar mydn hedna govyn orto y honen, “Myshef vëth”. Dhe’n contrary part, ny wodhya Johann ow thowlen vy, ha heb dowt y fydn ev, porposys dhe draitury kyn fe, gwetyas ow gweles vy, avell lêdyor a’m cothmans, orth entryng arâg an mansyon. An chif-peryl, dell leverys vy dhe Sapt, a vëdh i’n tyller-na. “Hag i’n tyller-na,” me a geworras, “y fedhys tejy. A ny wra hebma dha gontentya?”

Saw ny wrug contentya màn. Yth esa dhodho hireth brâs a dhos genama, ha my ow sconya glân y gemeres. Udn den, ev a yll goheles aspians. Dobla, y fia via moy ès dobla an coladow. Ha pàn lavasas ev hyntya unweyth arta bos ow bêwnans re y bris, me a worhemydnys tewel orto yn sevur, ha my ow codhvos y breder pêsus cudh, hag owth afydhya dhodho, mar ny vëdh an Mytern whath yn few orth pedn an nos, yn few na vedhaf vy naneyl.

Orth hanter-nos, bagas Sapt a wrug departya plâss Tarlenheim ha dallath in udn ledry dhe’n dyhow, rag marhogeth wàr fordhow bohes aga ûsadow, ha goheles tre Zenda. Pùptra mars â yn tâ, y fedhons y dhyrag an Castel warbydn qwartron dhe dhyw eur, ogas lowr. Res yw dhedhans gasa aga mergh hanter-mildir abell, ha slynkya bys i’n entryng, ha sensy gà honen yn parys dhe egeryans a’n daras. Mar ny vëdh an daras egerys warbydn dyw eur, res yw dhedhans danvon Fritz von Tarlenheim adro dhe’n Castel dhe’n tu aral. Me a wra y vetya ena mar pedhaf vy yn few, ha ny a vydn omgùssulya boneyl a wren ny assaultya an Castel bò na. Mar ny vedhaf vy ena, res yw dhedhans dewheles dhe Tarlenheim toth men, dyfuna an Marshal, ha marchya dhe Strelsau gans nell. Rag mar ny wrav vy dysqwedhes, marow vedhaf vy certan. Ha me a wodhya na vëdh an Mytern ow pêwa pymp mynysen wosa my dhe cessya heb anella.

I’n tor’-ma a’m whedhel me a dal dyberth orth Sapt ha’y gothmans, ha derivas fatell wrug vy ow honen procêdya i’n nos leun a wharvedhyans-na. Me a dhalathas in mes wàr an margh dâ a’m dug, nos an cùrunyans, dhia’n chy helghya dhe Strelsau tre. Yth esa revolver genef i’n dyber, ha’m cledha inwedh. Cudhys en vy gans clôk brâs, hag in dadno me a wyscas gwlanek tobm ha tydn, lavrak lows penglin, lodrow tew, ha skyjyow canfas scav. Cowl-urys en vy gans oyl, ha costrel brâs a dhowr tobm Albanek genama kefrës. Nyns o an nos yêyn, mès me a vëdh i’n dowr termyn hir martesen, ha res yw gorqwitha moyha gallen warbydn orny. Rag y fëdh orny ow qwadnhe coraj in den mars yw res dhodho merwel, hag ow lesta y nerth mars yw merwel res dhe re erel, ha worteweth ow ry rem warnodho mars yw y bêwnans in bolùnjeth Duw. Inwedh, me a golmas hës a gorden, o tanow mès crev, dhe’m corf in y gerhyn. Ha ny veu ow skeul ankevys. Me a dhalathas warlergh dybarth Sapt, kemeres cotta fordh, ow mos adro dhe’n dre aglêdh, hag omgafos in amal an forest, ogas ha hanter wosa dêwdhek. Me a stagas ow margh in bodny tew a wëdh, gasa an revolver in y bocket i’n dyber – ny wra va les dhybm – ha mos, gans an skeul i’m dorn, bys in min an pollgledh. Obma me a dhysplegyas an lovan dhyworth ow wast ha’y helmy fast adro dhe wedhen-ven wàr an ladn. Me a wrug ow gasa vy dhe skydnya. Clock an Castel a wrug gweskel qwartron dhe udn eur, ha my ow clôwes an dowr in dadna vy ha dallath neyja adro dhe’n pedndour, ha herdhya an skeul dhyragof, nessa gyllyn dhe fos an Castel. Ow thrumach a’m dros dhe’m cothman coth ‘Skeul Jacob’, ha me a glôwas an estyllen menweyth in dadnof. Me a wrug plattya in skeus an bîbel vrâs – me a brovas hy gwaya, mès anwayadow o hy yn tien – ha me a wrug gortos. Kebmys eus cov dhybm, nyns esen vy dre vrâs owth omsensy fienasow rag an Mytern na hireth orth Flavia, mès desîr megy, desîr glew, heb gallos gortheby dhe’n ewl maner vëth.

Yth esa an pons derevel in y dyller whath. Me a welas y fram tanow airek a-uhof, neb deg lath a’m dyhow, ha my ow plattya ha’m keyn wàr fos kell an Mytern. My a wrug decernya fenester dyw lath dhyworto, a’m parth vy, ha wàr an keth level ogasty. Johann mar lavaras an gwir, res o hy dhe longya dhe rômys an dûk. Hag a’n barth pell, settys in aray pòr haval, y fëdh fenester Madame de Mauban. Benenes yw creatùrs hir aga lowsethes, cot aga hov. Th’esen vy ow pesy wàr Dhuw na wrella hy ankevy fatell vëdh hy ow sùffra attent garow warnedhy hy honen dhe dhyw eur poran. Nebes dydhanus o an rol a wrug avy kevradna dhe’m cothman yonk Rupert Hentzau. Saw yth esen vy in kendon dhodho rag udn strocas – hag a’m eseth i’n very prës-na y teuth gloos dhybm i’m scoodh, le may whrug ev hy fystyga wàr an terras in Tarlenheim, a wel oll ow howetha – harthter Rupert o lowr, dell hevelly, dhe hanter-cudha y draitury.

Desempys fenester an dûk a veu golowys. Nyns o an keasow degës, ha radn a’n tu aberveth o hewel pàn wrug vy derevel ow honen gans rach bys in bleyn ow threys. I’m stauns-ma y hylly ow golok hedhes rag compassa lath pò moy ajy dhe’n fenester, mès ny ylly gwradh an golow hedhes bys dhybmo. An fenester êth egerys yn fen, ha nebonen a wrug meras in mes. My a verkyas Antoinette de Mauban a’y fygùr teg, ha, kynth esa hy fâss in skeus, lînen von hy fedn o dhe weles i’n golow adhelergh dhedhy. Th’esen vy ow yêwny cria yn fedhel, “Remember!”, mès bedha ny yllyn vy – hag i’n gwelha prës, rag wosa pols y teuth den ha sevel rypthy. Ev a sayas gorra y vregh adro dh’y wast hy, saw dre wayans scav hy a wrug lebmel dhyworto ha posa orth an keas, ow trailya hanter-fâss dhybm. Me a wodhya pyw o an den-na, nowyth devedhys: Rupert yonk. Y’m bo certuster awos y wharth isel pàn wrug ev inclynya in rag hag istyna y dhorn tro ha’y body hy.

“Bëdh clor!” yn medhaf, in udn hanaja. “A vab wheg, yth os re scon!”

Yth esa y bedn ogas dh’y fedn hy. Ev a whystras orty, dell hevelly dhybm, rag me a welas fatell wrug hy poyntya dhe’n pollgledh, ha clôwes tell lavaras hy, in ton lent ha pòr gler:

“Gwell via genama tôwlel ow honen mes a’n fenester-ma!”

Ev a dheuth dhe’n fenester in nes ha meras dredhy. “Dhe’n pollgledh yma semlant hager-yêyn,” yn medh. “Dar, Antoinette, nyns osta sad?”

Ny worthebys hy, kebmys a yllyn clôwes. Hag ev a wrug gweskel y dhorn yn crowsek wàr legh an fenester, ha pêsya, in lev a flogh chersys re:

“Michael Du, dh’y gregy! A nyns yw an brynces lowr dhodho? A gebmer ev pùptra oll? Pan dâ an jowl a welyth in Michael Du?”

“Mar qwrellen vy derivas dha eryow orto –” hy a dhalathas.

“Wèl, derif,” yn medh Rupert, heb rach, ha’y hachya pàn o hy dyswar, ha lebmel rag abma dhedhy, in udn wherthyn, ha cria, “Otta neppëth dhe dherivas orto!”

Mar pe ow revolver genama whath, me a via temptys in pùb ehen. Abàn o temptacyon fyllys, ny wrug vy ma’s addya an scot nowyth-ma dh’y acownt.

“Kyn na vern dhodho,” yn medh Rupert, “pàr fay. Ev yw dôtys wàr an brynces, a ny wodhes? Oll y gows yw trehy codna den plain an gwary.”

Yw defry?

“Ha mar qwrav vy an trogh-na, pandr’yw y bromys dhybm, a wos’tejy?”

An venyn anfusyk a wrug derevel hy dêwla a-ugh hy fedn, rag pejadow pò rag dyspêr.

“Saw cas yw genama gortos,” yn medh Rupert. Ha me a welas dell o va parys dhe settya y dhorn warnedhy arta heb let, pàn veu son a dharas i’n chambour owth egery, ha lev asper a grias:

“Pandr’esos ow qwil obma, sera?”

Rupert a drailyas y geyn dhe’n fenester, plegya down, ha leverel, in y don uhel ha mery: “Ow tyharas, sera, na vewgh devedhys na whath. Ny dhegoth gasa an venyn dygoweth.”

An den nowyth, res o ev dhe vos Michael Du. Me a’n aspias dystowgh, pàn dheuth tro ha’n fenester in rag. Ev a gachyas Rupert yonk er y vregh.

“An pollgledh a yll kemeres moy ès an Mytern!” yn medh, ha môcyon y dhorn o leun a vênyng.

“Usy gàs Uhelder orth ow codros?” Rupert a wovydnas.

“Godros yw gwarnyans gweffa ès dell gebmer lies den dhorta vy.”

“Bytegyns,” a wrug Rupert merkya, “Rudolf Rassendyll re beu godrosys lower torn, hag ev whath yn few!”

“Ov vy dhe vlâmya awos bos ow servons cabmwonys?” Michael a wovydnas, uhel y scorn.

“Saw ny wrug agas Uhelder venturya cabmwonys vëth!” yn medh Rupert, ha mockyans in y don.

Hèn o dhe leverel dhe’n dûk y vos scolkys mes a beryl, mar blain dell glôwys vy leverel bythqweth. Omgontrollyans a’n jeva Michael Du. Dre lycklod ev a blegyas dâl – th’esa edrek brâs dhybm na yllyn vy gweles aga fâss dhe well – saw y lev ev o compes ha cosel pàn worthebys:

“Lowr, lowr! Res yw dhe ny heb kedrydnya, Rupert. Usy Detchard ha Bersonin i’ga stacyon?”

“Usons, sera.”

“Dhybm nyns eus otham ahanas namoy.”

“Nâ, nyns ov vy behys gans sqwîthter vëth,” yn medh Rupert.

“Y praydha, sera, gas ny dhe bowes,” yn medh Michael, ha’y berthyans lehës. "Wosa deg mynysen an pons derevel a vëdh kildednys, ha ny garses neyja bys in dha wely jy, dell dybaf.”

Fygùr Rupert êth mes a wel. Me a glôwas an daras owth egery hag ow tegea arta. Yth o Michael ha Antoinette de Mauban gesys gansans aga honen. Dhe’m awhêr, an dûk a worras y dhorn dhe’n fenester ha’y degea. Yth esa ow sevel hag ow côwsel orth Antoinette rag tecken pò dyw. Hy a shakyas pedn, hag omdrailya, bohes y berthyans, in kerdh. Hy a wrug qwyttya an fenester. An daras a sonas unweyth arta, ha Michael Du a wrug degea an keasow.

“De Gautet, De Gautet, a was!” y teuth dhyworth an pons derevel in udn seny. “Mar ny garses gwil troncas kyns gwely, deus snell!”

Lev Rupert o hedna, dhe glôwes dhia bedn an pons derevel. Wosa pols yth esa ev ha De Gautet ow kerdhes wàr an pons in mes. Bregh Rupert o plethys dhe vregh De Gautet. Ev a wrug dh’y goweth gortos in cres an pons, ha Rupert ow posa dres y vin. Me a dhroppyas adrëv Skeul Jacob in hy goskes.

Nena Mêster Rupert a brovas nebes sport. Ev a gemeras neb botel esa De Gautet ow ton, ha’y settya dhe’n gwessyow.

“Scant heb badna inhy!” ev a grias, drogpës oll, ha’y dehesy aberth i’n pollgledh.

Hy a godhas, dell wrug vy brusy acordyng dhe’n son ha’n kelhow wàr an dowr, le ès udn lath a’n bîbel alês. Ha Rupert a gemeras y revolver in mes, ha dallath tedna orty. An kensa dew vùlet êth amyss, saw sqwattya wàr an bîbel. An tressa a dorras an votel dhe dybmyn. Re bo an harlot yonk content! Mès ev a wrug gwakhe an barellys erel orth an bîbel, ha bùlet êth in udn whybana dre’m blew, ow cravas top an bîbel, ha my ow plattya a’n tu aral.

“Waryowgh pons!” lev a grias, ha scaffa ow holon solabrës.

Rupert ha De Gautet a grias, “Tecken whath!” ha ponya dresto. An pons a veu kildednys, ha pùptra o qwiet. An clock a wrug gweskel qwartron wosa udn eur. Me a savas in bàn hag omistyna ha dianowy.

Dell esen vy ow reckna, deg mynysen a veu passys, ogas lowr, pàn glôwys son bian a’m dyhow. Me a wrug meras glew dres an bîbel, ha gweles fygùr tewl, esa a’y sav i’n porth ow lêdya dhe’n pons. Den o va. Warlergh stubm lows ha jentyl an fygùr, yth o Rupert arta, dowt vëth. Th’esa ow sensy cledha in y dhorn, ha’n den a’y sav heb gwayans, dres mynysen pò dyw. Yth esa prederow gwyls ow resek dredha vy. Pana vyshef yw an jevan yonk porposys dhodho i'n eur-ma? Ena ev a wharthas ino y honen yn isel. Ena ev a drailyas dhe’n fos, gwil udn pâss tro ha my, ha dallath crambla, meur ow marth, an fos in nans. Wàr nùk me a wodhya convedhes bos stappys i’n fos. Apert o. Trehys i’n fos pò stegys dhedhy, ha spâss a neb whêtek mêsva inter pùb huny. Rupert a settyas y droos wàr an iselha stap. Ena ev a worras y gledha inter y dhens, omdrailya, ha gasa y honen dhe entra heb son aberth i’n dowr. A pe mater a’m bêwnans vy, adar ken tra, me a vensa neyja rag y vetya. Oll a’m bodh my a garsa omlath ganso knack obma – cledha dhe gledha, brav an nos, hag inter ny den vëth. Mès pandra ’dro an Mytern ha’y rescous? Me a wrug frodna ow honen, saw ny yllyn lettya ow anellans uskys, ha my owth aspias orto gans dywysycter a’n moyha glew.

Ev a neyjas an pollgledh adreus, heb hast, heb tros. Yth esa stappys arta, i’n tu aral, hag ev a wrug ascendya warnodhans. Pàn dheuth hag entra dhe’n porth, ha sevel wàr an pons derevys, ev a wrug palvala in y bocket ha kemeres neppëth in mes. Me a glôwas fatell wrug dialwhedha an daras. Ny glôwys son vëth a’y dhegeans. Ev êth mes a’m gwel.

Me a forsâkyas an skeul – apert o nag esa otham anedhy namoy – neyja bys in tenewen an pons ha mos in bàn wàr an stappys dhe’n hanter-poynt. Ow cregy yth esen vy ena ha’n cledha i’m dorn, hag ow coslowes yn freth. Chambour an dûk o tewl adhelergh dh’y geasow. Yth esa golow in fenester a’n tu adâl dhe’n pons. Ny dheuth son vëth dhe derry an taw, erna veu hanter wosa udn eur dhe glôwes orth an clock brâs in tour an mansyon.

Dres oll ow flottyans vy, yth esa neb bras aral tôwlys haneth i’n Castel.

CHAPTRA 18

AJY DHE’N GROCKEN DRE NELL

An tyller mayth esen vy a’m sav, nyns o va pòr faverus dhe breder. Mès i’n nessa tecken pò dyw yth esen vy ow predery down. Dell vydnen vy afydhya dhybm ow honen, me a wrug spêdya udn poynt. Pynag a vo negys Rupert Hentzau, ha’n bylyny mayth yw va bysy ganso, me a spêdyas udn poynt. Yma ev a’n tu aral dhe’n pollgledh ages an Mytern, ha scantlowr ny vedhaf vy dhe vlâmya mar mydn ev gorra troos wàr an keth tu-ma arta. Gesys yw tredden dhybm rag aga dyghtya: dew dhen wàr dûta gwardya ha De Gautet in y wely. Ogh, a pe an alwhedhow unweyth genama! Y fien vy ow peryllya pùptra hag omsettya orth Detchard ha Bersonin kyns ès aga hothmans dhe jùnya. Saw diallos ov vy. Res yw gortos erna vo devedhyans a’m cothmans ow tynya nebonen dhe dremena dres an pons – nebonen ha’n alwhedhow. Ha me a wrug gortos, dell hevelly, hanter-our, pò pymp mynysen in gwrioneth, kyns ès dallath an nessa act i’n drâma strik-ma.

Pùptra o cosel a’n tu aral. Prest dywhythrus o chambour an dûk adrëv y geasow. Yth esa an golow ow lesky wàr gàm in fenester Madame de Mauban. Nena me a glôwas son a’n very gwadnha. Ev a veu adhelergh dhe’n daras ow lêdya dhe’n pons derevel a’n tu aral dhe’n pollgledh. Scant ny wrug drehedhes ow scovarn, mès ny yllyn vy camdyby pëth o. Gwrës veuva der alwheth trailys pòr lent gans meur rach. Pyw esa orth y drailya? Ha py rom o an alwheth anodho? I’m brës y labmas pyctour a Rupert yonk, ha’n alwheth i’n eyl dorn, ha’y gledha in y gela, ha tebel-vinwharth wàr vejeth. Saw ny wodhyen py daras o, na py sport a’y hobbys moyha kerys esa Rupert ow passya ourys an haneth ino.

Clerhës veu yn scon, rag i’n nessa tecken – kyns ès dell ylly ow hothmans bos ogas dhe dharas an mansyon – kyns ès dell ylly Johann an gwethyas parusy y goraj rag y ober ev – y feu bobm sodyn mes a’n chambour mayth esa an fenester wolowys. Son a nebonen ow tehesy lugarn dhe’n leur. Ha’n fenester gyllys tewl ha du. I’n keth pols y sonas cry, tydn i’n tewolgow: “Maydes, maydes! Michael, maydes!” hag y sewyas scrij ewn y euth.

Y feu tan dhybm in pùb gyewen. Yth esen vy ow sevel wàr an uhella stap awartha, ow clena gans dorn dyhow orth troosow an yet, ha cledha i’m dorn aral. Desempys me a welas dell o an porth moy ledan ès an pons. Th’esa cornel dewl a’n tu adâl may hylly den bos a’y sav. Me a wibyas dhedhy, ha sevel ena. I’n tyller-na yth esen vy ow comondya an trûlergh, na ny ylly den vëth tremena inter an mansyon ha’n Castel coth erna ve prevys genef vy.

Y sonas scrij unweyth arta. Nena daras a veu egerys tròm ha crackya orth an fos, ha me a glôwas dornla daras trailys garow gwyls.

“Egor an daras! Abarth Duw, pandr’yw an mater?” a grias lev – lev Michael Du y honen.

An gorthyp o an very geryow a screfys vy i’m lyther.

“Maydes, Michael – Hentzau!”

Cùssyans fers a sonas dhyworth an dûk ha gans tùmas brâs ev a’n towlas y honen orth an daras. I’n kettermyn me a glôwas fenester owth egery a-ugh ow fedn, ha neb lev a grias: “Pandr’yw an mater?” ha me a glôwas stappys hastyf neb den. Me a wrug crapya ow cledha. Mar pëdh De Gautet ow tos warnaf, onen moy a fyll dhe’n Whedden.

Ena me a glôwas sqwattyans a gledhydhyow an eyl wàr y gela, ha tros a dreys, ha – ny allama derivas an dra mar uskys dell wharva, rag oll a wharva, dell hevelly, i’n kettermyn. Cry a sorr a sonas mes a jambour Madama, cry den golies. Egerys êth an fenester yn fen. Yth esa Rupert yonk a’y sav i’n tyller-na, ha’y gledha in y dhorn. Ev a drailyas y geyn, ha me a welas y gorf ow qwaya in omherdhyans arâg.

“Ogh, Johann, ot onen dhe jy! A Michael, deus!”

Yth esa Johann ena, ytho – devedhys dhe rescous a’n dûk! Fatell yll ev egery an daras dhybm? Rag dowtys en vy Johann dhe vos ledhys, ha Rupert dhe vos y ladhor.

“Maydes!” a grias lev an dûk, gwadn ha hos.

Me a glôwas stap wàr an stairys a-uhof. Ha clôwes gwayans wàr woles aglêdh, a’n qwartron dhe gell an Mytern. Saw kyns ès dell wharva ken tra a’m tu vy dhe’n pollgledh, me a welas pymp pò whegh den adro dhe Rupert yonk in tardhell fenester Madama. Teyr pò peder tro ev a wrug omherdhya arâg gans meur gris, y dhyhowecter heb parow. Rag pols anjy a gildednas, ha gasa kelgh in y gerhyn. Ev a labmas wàr grenel an fenester, ha wherthyn in y labm, ha swaysya y gledha in y dhorn. Ev o medhow a woos, ha gwyls ev a wharthas arta pàn y’n towlas y honen sket dres y bedn dhe’n pollgledh awoles.

Pëth a wrug ev wosa hedna? Ny welys vy. Rag pàn labmas ev, fâss tanow De Gautet a wrug meras der an daras orta vy in mes, ha heb hockya tecken vëth me a’n gweskys gans nerth a ros dhybm Duw, hag ev a godhas marow orth an daras, heb hûa, heb hanas. My êth wàr dhêwlin ryptho dewhans. Ple ma an alwhedhow? Ow croffolas yth esen vy desempys: “An alwhedhow, gwas, an alwhedhow?” kepar ha pàn ve whath yn few hag ow colsowes. Ha pàn na gafas alwhedhow, my – Duw re’m gaffa! – my a weskys den marow, dell gresama, wàr y fâss.

Me a’s trouvyas wàr an dyweth. Nyns esa ma’s try anodhans. Me a sêsyas an brâssa alwheth, ha palvala bys in floren an daras usy ow lêdya dhe’n gell. Me a wrug desedha an alwheth. Ewn o an alwheth. An floren a drailyas. My a dednas an daras dh’y dhegea wàr ow lergh ha’y alwhedha mar dawesek dell yllyn, ha gorra an alwheth dhe’m pocket.

Omgefys veuma wàr res a stairys awartha, serth hag a ven. Yth esa lugarn oyl ow lesky dyscler in corbel. My a’n gemeras ha sensy i’m dorn, ha sevel in udn woslowes.

“Pandr’an jowl ywa?” me a glôwas nebonen dhe leverel.

Y feu an lev adrëv daras adâl dhybm, orth an stairys wàr woles.

Ha ken onen a worthebys:

“A wren y ladha?”

Ow dywscovarn a veu lebmys rag clôwes an gorthyp, ha namna wrug vy tardha pàn glôwys, scaffa ow holon, voys Detchard ow seny hegas ha yêyn:

“Gorta pols. Y fëdh trobel mar mydnyn knoukya re avarr.”

Y sewyas taw rag tecken. Ena me a glôwas predn an daras dhe vos tednys dour dhe ves. Heb let me a dhyfudhas an golow i’m dorn, ha settya an lugarn i’n corbel arta.

“Tewl yw – fyllys yw an lugarn. Eus golow dhys?” yn medh an lev aral – Bersonin.

Golow a’s teva, heb dowt, saw ny vowns y gesys dh’y ûsya. Yth o devedhys lebmyn dhe’n terstuth, ha me a wrug fysky an stairys wàr nans ha tôwlel ow honen wàr an daras. Dybrednys o va gans Bersonin solabrës: an daras a wrug omry dhe’m poster. Ot an Beljan, a’y sav, cledha in y dhorn, hag otta Detchard a’y eseth wàr wely dëdh a’n eyl parth dhe’n rom. Meur y varth pàn y’m gwelas, Bersonin êth in udn drebuchya wàr dhelergh. Detchard a labmas rag kemeres y gledha. Me a stêvyas warbydn an Beljan yn whyls. Th’esa ev ow tascor grownd dhyraga vy, ha my orth y dhrîvya bys i’n fos. Cledhevyas nyns o va màn, kynth esa owth omlath gans bolder, hag mes a dorn ev a veu trehys dhe’n dor. Me a drailyas – y feu Detchard vanyshys. Yn lel dh’y arhadow, ny wrug ev peryllya omlath gena vy, mès fysky poran dhe dharas rom an Mytern, egery, ha degea sqwat wàr y lergh. Ha lebmyn yma va owth obery ajy.

Ha certan ev a vensa ladha an Mytern, ha’m ladha vy inwedh pàr hap, na ve neb udn dhen gwiryon dhe vos parys dhe ry y vêwnans abarth an Mytern. Rag pàn egerys vy an daras dre nell, awot an syght esa dhe weles. An Mytern a’y sav in cornet an rom: onen trogh dre gleves, na ylly gwil tra vëth. Yth esa y dhêwla garharys ow qwaya bàn ha nans heb prow, hag ev ow wherthyn scruthus in tranjyak hanter-muscok. Yth esa Detchard ha’n medhek warbarth in cres an rom. Ha’n medhek a wrug tôwlel y honen wàr an moldror, ha sensy y dhêwla stag orth y denwednow rag pols bian. Saw Detchard a wrug sqwardya in mes a’n dhalhen wadn, ha herdhya y gledha der an den anfusyk i’n very termyn mayth entrys. Ev a drailyas dhybm, ha cria:

“Worteweth!”

Cledha orth cledha y whren ny omlath. Dre jauns benegys, nyns esa revolver ganso, na gans Bersonin naneyl. Me a’s cafas a’y wosa, cargys parys, wàr glavel an rom pelha’vês. Yth esa hodna knack ryb an daras, êsy dh’aga dêwla, mès ow stêvyans a dorras aga hedhes dhe’n re-ma. Eâ, den orth den y whren ny omlath. Omlath yn tawesek, yn sevur, yn smat. Bytegyns, bohes cov a’m beus anodho, saw only an den dhe vos eqwal dhybm gans y gledha – nâ, moy ès eqwal, rag ev dhe wodhvos moy a brattys ès dell wodhyen avy. Hag ev orth ow drîvya dhe’n vaglen wàr dhelergh, esa ow qwetha entrans dhe ‘Skeul Jacob.’ Ha me a welas minwharth wàr y fâss, hag ev a wrug ow golia i’n vregh gledh.

Ny gemerys glory vëth a’n kesstrîf-na. Dell gresaf, an den a vensa gwil mêstry warna vy ha’m ladha, ena colenwel y ober kigor, rag ev o an clevedhyas moyha codnek dell wrug vy metya bythqweth. Saw pàn esa va owth inia warnama yn fen, an creatùr i’n gornet, hanter-muscok, spênys, gwadn y lyw, a labmas yn uhel, ha varys y wharth, ha scrîja:

“Th’yw kenderow Rudolf! Kenderow Rudolf! Gas vy dhe weres dhis, kenderow Rudolf!” hag ev a gibyas chair in y dhêwla (scant ny ylly derevel an dra dhywar an leur rag y sensy yn euver) ha dos tro ha ny dew. Y teuth govenek dhybm. “Deus!” me a grias. “Deus! Pock e wàr y arrow.”

Detchard a worthebys gans herdhyans fers. Namna veuv vy fynyshys oll.

“Deus! Deus, sos!” me a grias. “Deus ha radna an sport!”

An Mytern a wharthas heudh, ha dos in rag, ha pockya gans y jair.

Ha Mollath Duw brâs, ha Detchard a labmas scav wàr dhelergh. Ha kyns ès my dhe gonvedhes an pëth esa ow qwil, ev a drailyas y gledha warbydn an Mytern. Ev a dorras wàr an Mytern unweyth yn cruel, ha’n Mytern, truedhek y gry, a dhroppyas knack dhe’n dor. An harlot stordy a drailyas arta rag eneby dhybm. Mès y dhystrùcsyon a veu darbarys der y dhorn y honen. Rag pàn wrug trailya, ev êth ha trettya in lagen a woos ow frôsa in mes a’n medhek marow. Ev a slyppyas. Ha codha. Kepar ha seth sethys a warek, me a’m settyas vy warnodho. Me a’n cachyas er y godna, ha kyns ès dell ylly dascafos y honen my a wrug pychya ow bros der y wùdhùk, ha gans cùssyans megys ev a godhas adreus dhe gorf y vyctym.

Yw marow an Mytern? Ot ow kensa preder. Me a fystenas dhe’n tyller mayth esa ev a’y wroweth. Eâ, ev yw marow, dell hevel. Rag yma goly down wàr y dâl ahës, ha’y gorf growedhys ha gyllys oll in gròn wàr an leur. My êth heb let wàr dhêwlin ryptho, ha gorra ow scovarn dhe’n dor rag clôwes mars esa va owth anella. Saw kyns ès my dhe glôwes, ruglans brâs a sonas wàr ves. An son o aswonys dhybm: son istyna an pons derevel in mes. Wosa tecken y sonas devedhyans an pons bys i’n fos a’m tu vy dhe’n pollgledh. Kychys vedhaf vy in crocken, ha’n Mytern genama, mar pëdh ev whath yn few. Res yw dhe’n Mytern gwil y jauns, bêwa bò merwel. Me a gemeras ow cledha, ha tremena i’n rom pelha’vês. Pyw usy owth istyna an pons – ow thus ow honen? Indelha mars yw, dhana pùptra yn tâ. Ow golok a godhas wàr an revolvers, ha me a sêsyas onen, ha powes ha golsowes orth daras an rom kyns passya dredho. Golsowes, a leverys vy? Eâ, ha cafos ow anal. Me a wrug sqwardya ow cris vy ha trailya sketh anodho adro dhe’m bregh, esa ow tevera goos, ha me a savas in udn woslowes arta. My a vensa ry oll an bÿs rag clôwes lev Sapt. Gyllys en vy gwadn, sygerys, ha sqwith. Ha’n gath wyls-na, Rupert Hentzau, whath dhe wary i’n Castel. Me a ylly, bytegyns, dyffres an daras cul, an daras wàr an stairys awartha, dhe well ages an entryng moy ledan dhe’n rom, ytho me a wrug draggya ow honen an stairys in bàn ha sevel adrëv an daras, in udn woslowes.

Pandr’yw an son-na? Unweyth arta: son stranj i’n tyller-ma, i’n termyn-ma. Wharth êsy, hudhyk, leun a scorn – wharth Rupert Hentzau yonk! Scant ny gresys y fensa wherthyn den yagh y vrës. Bytegyns, yth esa an wharth ow terivas ow thus vy na dheuthons y poynt. Rag anjy a wrussa settya bùlet in Rupert solabrës mar pêns y devedhys. Ha’n clock a weskys hanter wosa dyw eur. Ren ow thas! Ny veu an daras egerys màn! Dhe’n ladn y fowns y gyllys! Ny’m cafsons y poynt! Anjy re dhewhelys dhe Tarlenheim nans yw pell, ha nowodhow gansans a vernans an Mytern – hag a’m mernans avy. Wèl, gwir vëdh hebma kyns ès anjy dhe worfedna aga fordh tre. A nyns usy Rupert ow wherthyn in vyctory?

Rag tecken me a sedhas, dyglon, orth an daras dhe’n dor. Ena me a savas arta, serth ha war, rag yth esa Rupert ow cria uhel y scorn:

“Wèl, awot an pons! Gwra tremena! Hag abarth Duw, gas ny dhe weles Michael Du. Na dhewgh nes, why dhrog-geun! Michael, deus hag omlath rag hy herensa!”

Omlath mar pëdh trielyn, me a yll kemeres ow radn vy awos pùptra. Me a drailyas an alwheth i’n daras ha meras in mes.

CHAPTRA 19

FÂSS ORTH FÂSS I’N FOREST

Rag tecken ny welys vy tra vëth, pàn veu golow glew an faclow ha’n lugern shînys leun i’m lagasow dhywar bedn aral an pons. Saw an gwel êth cler yn scon: ha gwel pòr goynt o va. An pons o desedhys in y dyller. A’ga sav wàr y bedn pell yth esa bagas a servons dhe’n dûk. Th’esa dew pò try ow ton an golowys a wrug ow dalla vy, try pò peswar ow sensy pîkys in powes. A’ga sav yth esens y, clos warbarth, aga arv balegys aragthans; aga fâss gwydnyk ha frenys. Rag leverel dhe blebmyk, yth esens y a’ga syght ow perthy euth mar lân dell welys vy bythqweth, hag anjy ow meras dowtys orth den esa a’y sav in cres an pons, ha cledha in y dhorn. Rupert Hentzau o gwyskys in y lavrak ha’y gris. An lin gwydn o namys gans goos, mès yth esa y stauns bewek hag êsy ow terivas y vos heb pystyk vëth poken nag o ma’s crevys scav. Otta va, dyffresyas dhe’n pons wàr aga fydn, hag ow tefia ortans dos in rag; pò in gwrioneth ow corhebmyn ortans danvon dhodho Michael Du. Hag anjy, fowt godnys, ow plynchya dhyrag an den gorbollak-ma heb coraj dh’y assaultya. Yth esens y ow whystra an eyl dh’y gela. Hag aspies i’n renk moyha dhelergh yth esa Johann, ow posa orth portal an daras ha stanchya gans dornlien an goos frôsys mes a woly wàr y vogh.

Dre jauns marthys, y feu dhybm an mêstry. Ny vydna an gowars sevel wàr ow fydn, abàn na wrêns y lavasos omsettyans orth Rupert. Nyns o res dhybm ma’s derevel ow revolver, ha’y dhanvon dh’y recknans, ha’y behadow ganso, myns esa wàr y bedn. Ny wodhya unweyth y bosaf ena. Saw ny wrug avy tra vëth – prag? scant ny worama bys i’n jëdh-ma. Udn den a ledhys vy solabrës in maner lader an nos, hag udn moy dre hap adar sleyneth – tra vëth ny wrug, martesen, rag hedna. Ha pelha, harlot kyn feu an den-ma, nyns en vy plegys dhe vos radn a rûth wàr y bydn – tra vëth ny wrug vy, martesen, rag hedna. Saw creffa ages pùbonen a’n dew amuvyans omrêwlys-ma, y teuth dynyans hag ewl a wodhvos, hag anjy orth ow sensy in dadn hus, ow constrîna dhybm meras bys in dyweth an happyans.

“Michael, ty debel-gy! A Michael! Mar kylta whath sevel, deus rag!” Rupert a grias, hag avauncya udn stap, ha’n bagas ow plynchya dhyworto nebes wàr dhelergh. “Michael, ty emskemunys! Deus rag!”

Gorthyp dh’y dauntyans a sonas in cry gwyls dhyworth neb dama:

“Marow yw! A Dhuw, marow yw!”

“Marow?” a grias Rupert. “Strocas gwell ès desmyk!” hag ev a wharthas yn trygh. Ena ev a bêsyas: “Gesowgh, why oll, agas arv! My yw gàs mêster lebmyn! Gesowgh hy, dyson!”

Dell gresaf, anjy a vensa y obeya, saw pàn esa ev ow côwsel, y teuth negys nowyth. Kyns oll, y feu tros pell: garmow ha knoukyans, dell hevelly, a’n tu aral dhe’n mansyon. Ow holon a labmas in bàn. Res o hedna dhe vos ow thus vy, devedhys dywostyth dre hap dâ rag ow whelas vy. An tros a wrug durya, saw nyns esa an re erel owth attendya. Aga freder o chainys dhe vyns esa ow wharvos dhyrag golok. An bagas a servons a godhas in dyw radn, ha benyn a dheuth in udn drebuchya wàr an pons. Hòm o Antoinette de Mauban, gwyskys in pows gwydn ha lows, ha’y blew tewl ow frôsa dres hy gwarr, ha’y fâss uthyk dyslyw, ha’y lagasow ow lentry gwyls in golow an faclow. Sensys in hy dorn y’s teva revolver, ha hy ow tos deantel in rag, erna wrug hy vedra Rupert Hentzau ganso ha tedna. An bùlet êth amyss, ha gweskel an gweyth predn a-uhof.

“Pàr fay, madama,” yn medh Rupert ha wherthyn, “a pe dha lagasow mar dhydhrok avell dha dednans, ny vien vy in ancombrynsy – ha ny via Michael in iffarn – haneth i’n nos!”

Ny wrug hy fors a’y eryow. Marthys hy nerth, hy a’s coselhas hy honen erna veu hy qwiet, a’y sav yn tywethyn. Ena pòr lent, pòr fast hy forpos, hy a dhalathas derevel hy bregh unweyth arta, in udn vedra lowr hy rach.

Gasa dhe jauns, y fia folneth mus. Y feu res dhe Rupert omherdhya orty, ha peryllya an bùlet, pò omdedna wor’tu ha my. Ow godn vy me a settyas in meder.

Ny wrug ev nag an eyl tra na’y gela. Kyns ès hy dhe gafos hy meder, ev a blegyas in maner a’n moyha jentyl, ha cria “Ny allama ladha le may feu ibmys gena vy,” hag, uskyssa ès dell allon ny lettya, na hy na my, ev a worras y dhorn wàr grenel an pons, ha labma scav i’n pollgledh aberveth.

I’n very prës-na me a glôwas stêvyans a dreys, ha lev aswonys dâ – lev Sapt – ow cria: “A Dhuw! ot obma an dûk – marow!” Ena me a wodhya na vëdh dhe’n Mytern otham namoy ahana vy, ha me a dowlas ow revolver dhe’n dor ha lebmel wàr an pons in mes. Y feu cry a varth gwyls, “An Mytern!” hag i’n tor’-ma me a labmas dres an crenel, kepar dell wrug Rupert a Hentzau kyns, ha’m cledha i’m dorn, determys dhe worfedna ow qwarel ganso, ha my owth aspia y bedn, crùllys y vlew, pymthek lath alês in dowr an pollgledh.

Yth esa ev ow neyja uskys êsy. My o sqwith, ha hanter-evreth ha’m bregh wolies warnaf. Ny yllyn vy dos in y ogas. Rag pols dâ ny wrug vy son vëth, mès pàn dheuthen ny adro dhe gornel an pedndour coth, me a grias:

“Gas e, Rupert, gas e!”

Me a welas fatell wrug ev meras dres y scoodh, ha neyja pelha. Yth esa ev lebmyn ryb an ladn, ow sarchya, dell yllyn vy desmygy, neb tyller may halla crambla. Nyns esa tyller vëth, dell wodhyen vy – marnas ow lovan vy, ha hobma whath ow cregy le may whrug vy gorra. Ev a vëdh devedhys dy kyns ès my. Fyllel dh’y hafos a wra va martesen – hy throuvya a wra martesen. Ha mar qwra hy thedna in bàn wàr y lergh, ev a vëdh pell dhyragama wàr dreys. Me a strîvyas hag oll ow remnant nerth ino, ha pêsya in rag. Th’esen vy wàr an dyweth ow qwainya prow. Rag yth esa ev ow lehe y doth, dyswar awos y sarchyans.

Ogh, ev a’s cafas! Senys veu y gry isel a vyctory. Ev a settyas dalhen inhy ha dallath hâlya y honen in bàn. Me a dheuth lowr in y ogas dhe glôwes y groffal: “Fatl’an jowl yw hobma devedhys i’m dorn?” Y teuth vy bys i’n lovan. Ev a’m aspias, pàn esa ow cregy a-uhof, saw hedhes ny yllyn vy.

“How! pyw usy?” a grias ev, sowthenys y don.

Rag tecken, dell gresaf, yth esa ev ow tyby my dhe vos an Mytern – hag ow semlant gwydnyk lowr rag ry lyw dhe’n conceyt. Mès ev a grias desempys:

“Dar! nyns yw den plain an gwary? Fatl’os tejy, sos, devedhys obma?”

Ha pàn y’n lavaras, ev a veu drehedhys dhe’n ladn.

Me a sêsyas an lovan, ha hedhy. Yth esa ev a’y sav wàr an ladn, ha’y gledha i’n dorn, hag ev a vydna egery ow fedn in udn drehy, pò berya der an colon pàn wrellen vy ascendya. Me a wrug relêssya an lovan.

“Ny vern,” yn medhaf. “Saw abàn esof obma, me a vydn remainya, dell dybaf.”

Ev a vinwharthas orta vy wàr woles.

“An benenes-ma, yth yns y an very jowl –” ev a dhalathas. I’n keth tecken clogh brâs an Castel a labmas in senyans coneryak, ha cry uhel a dheuth dhyworth an pollgledh.

Rupert a vinwharthas unweyth arta, ha gwevya y dhorn dhybm.

“Me a garsa kemeres torn genes, saw tùch re dobm yw!” yn medh ev, ha mos mes a wel awartha.

Wàr nùk, heb predery a’n peryl, me a worras dorn dhe’n lovan. Ascendys êth avy. Me a’n aspias deg lath warn ugans alês, hag ev ow ponya avell ewyk wor’tu ha goskes an forest. Warbydn ûsadow, Ruper Hentzau a wrug dôwys dothter dh’y bart ev. Me a settyas ow threys dhe’n dor ha fysky wàr y lergh, in udn gria orto, rag may saffa. Ny vydna ev poynt. Heb goly, ha crev kefrës, yth esa ev ow pelhe dre bùb stap. Mès owth inia prest yth esen vy, ha pùptra i’n bÿs o nakevys, saw ev yn unsel ha’m yêwnadow rag y woos, ha skeusow forest Zenda a wrug agan colenky, den châcys ha’y jâcyor warbarth.

Yth o teyr eur solabrës. Yth esa an jëdh ow terry. Wàr rôsva welsek yth esen vy ow ponya, compes ha hir, ha cans lath dhyragof yth esa Rupert yonk, ha’y vlew crùllys ow swaysya i’n gwyns bew. Sqwith en vy, cot ow anellans. Ev a veras dres y scoodh ha gwevya dorn orthyf arta. Orth ow mockya yth esa ev abàn wrug gweles bos dhodho an scaffa toth. Constrînys veuma dhe bowes rag anal. Pols a’y wosa, ev a drailyas desempys dhe’n dyhow ha mos in mes a’m golok.

Dell hevelly dhybm, oll an aventur o deu, ha me a sedhas vexys brâs dhe’n dor. Saw me a savas dystowgh in bàn, rag y sonas uj der an forest – uj neb benyn. Me a wrug devnyth a’m dewetha nerth, ha ponya bys i’n tyller may trailyas ev mes a’m gwel, ha, pàn drailys vy inwedh, me a’n aspias arta. Saw ellas! ny yllyn vy tava. I’n very prës-ma yth esa ev ow lyftya mowes dhywar hy margh. Heb dowt, clôwes hy cry a wrug vy. A’y syght hy, yth o myrgh neb craghdiak pò myrgh neb gwerynor, ha canstel degys wàr hy bregh. Dre lycklod, yth esa hy ow mos dhe’n varhas avarr in Zenda. Hy margh o best crev lowr, dâ y shâp. Mêster Rupert a’s lyftyas dhe’n dor in mesk hy scrîjow – y wolok ow corra own inhy. Mès yth esa ev orth hy dyghtya yn fedhel, ow wherthyn, owth abma dhedhy, hag ow ry mona. Ena ev a labmas wàr an margh in bàn, hag esedha, ha’y denewen in rag, kepar dell eseth benyn; hag ev a wrug ow gortos vy. Ha my, dhe’m part, orth y wortos ev.

Y teuth ev tabm tro ha my wharê, adar ogas bytegyns. Ev a dherevys y dhorn, ha leverel:

“Pandra wrusta i’n Castel?”

“Me a ladhas try a’th cothmans,” yn medhaf.

“Dar! ny êthys i’n kellow?”

“Êth defry.”

“Ha’n Mytern?”

“Detchard a wrug y wolia kyns ès my dhe ladha Detchard, hag yma pejadow dhybm y fëdh an Mytern yn few.”

“Ty fol!” yn medh Rupert yn fery.

“Udn dra moy a wrug vy.”

“Ha pandr’yw hedna?”

“Me a wrug sparya dha vêwnans jy. Yth esen vy adrëv dhys wàr an pons, ha revolver i’m dorn.”

“In gwir? Pàr fay, my inter dew wodn!”

“Skydn a’th vargh,” me a grias, “hag omlath avell den.”

“In gwel benyn?” yn medh, ha poyntya dhe’n vowes. “Fy, dha Vrâster!”

Ena, serrys muscok, ha’m godhvos tanow a’n pëth esen vy ow qwil, me a’m dehesas ow honen wàr y bydn. Rag pols, dell hevelly, ev a wrug hockya. Ena ev a frodnas y vargh ha’m gortos in udn sevel. Yth esen vy ow pêsya i’m folneth. Me a sêsyas an frodn ha gweskel orto. Ev a wrug y dhefendya, ha herdhya gorthyp orta vy. Me a gildednas udn stap hag omdhehesy wàr y bydn unweyth arta. I’n tor’-ma me a wrug drehedhes y fâss hag egery y vogh, ha gwibya dhelergh, ogas kyns ès dell ylly ev gwil strocas warnaf. Namna hevelly ev dhe vos sowthenys glân der oll an omsettyans garow-ma. Ken ow ladha ev a vensa. Me a sedhas wàr bedn glin, ha gwetyas ev dhe varhogeth wàr ow fydn. Hag y fensa va defry, hag i’n very termyn-na, i’n very tyller, dowt vëth, y fia onen pò dew ahanan marow. Mès i’n kettermyn y teuth cry wàr agan lergh. Me a wrug trailya golok ha gweles den wàr vargh, knack orth elyn an rôsva. Yth esa ev ow marhogeth toth men, hag ow ton revolver in y dhorn. Yth o Fritz von Tarlenheim, ow lel-gothman. Rupert a’n aspias, ha convedhes bos an gam gyllys dhe goll. Ev a hedhys in y herdhyans wàr ow fydn ha tôwlel garr dres an dyber, saw yth esa ow cortos tecken whath. Ev a wrug inclynya in rag ha shakya y vlew dhywar y dâl, in udn vinwherthyn, ha leverel: “Au revoir, Rudolf Rassendyll!”

Ena ev a blegyas dhyragof, ha’y vogh ow tevera goos, mès y vin in wharth ha’y gorf ow lesca gans ês ha tecter. Hag ev a blegyas dhyrag myrgh an tiak, neb a dheuth nes, gorhenys in udn drembla, hag ev a wevyas y dhorn dhe Fritz, neb a dheuth in hedhes godn i’n very prës-ma ha tôwlel tedn orto. Namna spêdyas an bùlet in y ober, rag y feu gweskys an cledha esa Rupert ow ton, hag ev a wrug gasa an cledha dhe godha gans mollath, ow qwrydnya y besias in pain, ha’y dhyw wewen ow settya stewan in torr an best, ha’n den ow marhogeth in kerdh, leun y bonyans.

Hag yth esen vy ow meras fatell veu y voydyans, oll an rôsva hir ahës, marhogys kepar ha pàn ve ow rôsya rag plesour, hag ev ow cana in y varhogeth, in despît dhe’n trogh wàr y vogh.

Unweyth arta ev a drailyas rag gwevya y dhorn, ha mos lenkys in tewlder cardhen, ha passya mes a’gan syght. Indelma ev a wrug vanyshya – dybreder ha fel, grassyùs hag ùngrassys, sêmly, debonêr, vil, heb bos fethys in poynt vëth. Ha my a dhehesas ow cledha dhe’n dor, tanek ow holon, ha cria may whrella Fritz marhogeth dh’y gachya. Saw Fritz a wrug dh’y vargh sevel, ha lebmel dhe’n dor ha ponya dhybm, ha mos wàr dhêwlin, ha gorra y vregh i’m kerhyn. Adermyn in gwir, rag an goly gwrës gans Detchard a veu terrys ôpyn anowyth, ha’m goos ow nama an leur.

“Dhana roy an margh dhe vy!” me a grias, ha sevel in udn drebuchya, ha tôwlel y vrehow dhywarnaf. Nerth ow sorr a’m dug bys i’n tyller mayth esa an margh a’y sav, ha me a godhas ryptho fâss dhe’n dor. Ha Fritz êth wàr dhêwlin rybof arta.

“Fritz!” yn medhaf.

“A gothman – a gothman wheg!” yn medh, mar vludh avell benyn.

“Yw an Mytern yn few?”

Ev a gemeras y dhornlien ha deseha ow min, ha plegya hag abma dhybm wàr dâl.

“Gans grassow dhe’n den jentyl moyha galont i’n bÿs,” yn medh medhel, “yth yw an Mytern yn few!”

Th’esa myrgh an tiak rypthon a’y sav, owth ola rag own, ledan hy lagasow rag reveth. Awos hy dhe’m gweles kyns, in Zenda. A nyns ov vy, gwydnyk ow bejeth, gosak, plos, mostys kyn fe – a nyns ov vy, bytegyns, an Mytern?

Ha pàn glôwys bos an Mytern yn few, me a strîvyas dhe gria “Hùrâ!” Saw ny yllyn côwsel, ha me a worras ow fedn in dywvregh Fritz wàr dhelergh, ha degea dewlagas, ha hanaja. Ena, rag na wrella Fritz tyby neb cabm dhybm in y breder, me a egoras ow lagasow hag assaya leverel “Hùrâ!” unweyth arta. Saw ny yllyn màn. Ha me a veu pòr sqwith, ha pòr yêyn i’n tor’-ma. Ytho me a wrug omglôsya dhe Fritz in gròn, rag kemeres y domder, ha degea dewlagas arta, ha codha dhe gùsk.

CHAPTRA 20

AN PRYSNER HA’N MYTERN

Rag ùnderstondya oll an pëth a veu wharvedhys in Castel Zenda, res yw gorra moy dhe’m derivas a vyns a welys hag a wrug avy i’n nos-na, dre dherivadow cot a vyns a dheskys vy dhyworth Fritz ha Madame de Mauban wàr hy lergh. Whedhel hobma a wrug clerhe an cry, arayes genef avell injyn ha gow, fatell veu happyans uthyk y realeth, ha happyans avarr, ha rag hedna, dell hevelly i’n tor’-na, domhelyans a’gan govenek, mès orth y favera wàr an dyweth. An venyn anfusyk, tanyes dell gresaf dre sergh gwir dhe Dûk Strelsau, kefrës der an termyn-na ow tos yn very spladn esa mêstry anodho ow targana, y’n holyas hodna, acordyng dh’y alow, a Paris dhe Rùrytânya. Ev o den a yêwnadow crev, mès creffa y vydnas, ha’y bedn ow rêwlya aga dew wàr gàm. Lowen o va dhe gemeres pùptra heb ry tra vëth. Pàn veu devedhys, y cafas hy yn scon fatell o an Brynces Flavia hy hescarores. Indelha pòr othobmak, ny savas hy orth pynag oll a alla dascor dhedhy, pò gwetha, hy gallos wàr an dûk. Dell leverys, kemeres a vydna ev, adar ry. Antoinette a wrug i’n kettermyn cafos hy dhe vos maglys in harthter y blottyans ev. Forsâkya an den o poos gensy, abàn veu hy kelmys dhodho der an chainys meth ha govenek, saw nyns o hy bolùnjedhek dhe vos edhen dynya, na parys naneyl dhe’m dysseytya bys in mernans, dell veu y worhebmyn. Rag hedna an lytherow gwarnya a screfas hy. An lînednow danvenys gensy dhe Flavia, boneyl a wrug bodh dâ bò drog-vreus aga inspîrya, bò envy bò pyta, ny’n gor’vy. Saw i’n poynt-ma hy a’gan servyas kefrës. Pàn êth an dûk dhe Zenda, yth êth hy ganso. Ha’n kensa tro-ma hy a dhescas ena y gruelta ev in cowl-vusur, ha tùchys veu hy a dregereth dhe’n Mytern, tebel y studh. Dhia’n prës-na hy a veu a’gan parth ny. Bytegyns, warlergh myns a dherivas hy orthyf, me a wor hy dhe gara Michael whath (dell yw ûsys in benenes), ha dhe fydhya gwainya y vêwnans ev, heb pardon kyn fe, dhyworth an Mytern, avell weryson a’y gweres hy. A’y vyctory ev nyns esa whans dhedhy vëth, rag yth o an drogober cas pur gensy, ha cas dhe voy o an còst – maryach inter Michael ha'y genytherow, Prynces Flavia.

In Zenda y teuth nerthow nowyth dhe’n gwary – lust ha bolder Rupert yonk. Ev a veu kychys gans tecter Antoinette, pàr hap. Lowr o martesen hy bos ow longya dhe dhen aral, hag y bosy orth y hâtya ev. Dre lies dëdh yth esa dalva hag atty inter ev ha’n dûk, ha’n gedrydn-na a welys vy in chambour an dûk, nyns o hodna ma’s onen in mesk nùmber brâs. An profyans a wrug Rupert dhybm, ha hy heb godhvos an dra-ma kyns, ny wrug hedna sowthan vëth pàn veu derivys genama. Michael hy a warnyas warbydn Rupert, pàn esa hy kefrës ow covyn orta vy may halla bos delyfrys in mes a dhalhen aga dew. Haneth i’n nos, ytho, Rupert a veu determys dhe wil mêstry. Pàn veu hy omdednys in hy chambour, ev a wrug darbary alwheth hag entra aberveth. Hy criow a wrug somona an dûk, hag ena i’n chambour tewlhës yth esa hy owth uja ha’n dhew dhen owth omlath. Ha pàn wrug Rupert golia y vêster gans sqwat mortal, an servons a veu devedhys in udn fysky mès Rupert êth in udn scappya der an fenester, dell re wrug vy descrefa hedna. Goos an dûk a skîtyas in mes ha nama greuv cris y gontrary. Saw whansek o Rupert dhe worfedna an enebyans-ma, heb convedhes ev dhe ry dhe Michael ancow solabrës. Fatla vensa ev dyghtya an try aral a’n whedden, ny wor’vy. Pùb lycklod ny wrug ev predery a’n dra – ladhans Michael ny veu ragtôwlys. Abàn veu Antoinette gesys hy honen oll gans an dûk, hy a strîvyas dhe stanchya y woly, ha bysy o hy indelma erna veuva marow. Ena hy a glôwas Rupert, ow tauntya, ha hy a dheuth rag kemeres dial warnodho. Ha my, ny’m gwelas hy màn, kyns ès my dhe wibya in mes a’m covva, ha lebmel i’n pollgledh dhe’n helgh.

I’n prës-na y feu ow hothmans devedhys. Anjy a wrug drehedhes an mansyon adermyn, ha gortos parys orth an daras. Saw ny’n egoras Johann, hag a veu scubys gans an re erel dhe rescous a’n dûk. Nâ, ev a gemeras radn warbydn Rupert, ha gorra y honen in rag, brâssa y golonecter ès ken onen, in despît dh’oll y breder goheles skeus warnodho. Hag ev a gafas goly, in tardhell an fenester. Bys hanter wosa dyw eur ogasty yth esa Sapt ow cortos. Ena, acordyng dhe’m arhadow, ev a wrug danvon Fritz rag sarchya wàr ladn an pollgledh. Nyns esen vy i’n tyller. Fritz a dheuth dhe Sapt arta wàr hast, ha derivas. Ha plegys veu Sapt dhe sewya whath an arhadow, ha dhe varhogeth toth men dhe Tarlenheim tre. Mès nyns o Fritz parys màn dhe’m forsâkya, pynag oll a ve erhys. Yth esens y ow tadhla hebma nebes mynysow. Ena Sapt, perswâdys gans Fritz, a wrug appoyntya bagas comondys gans Bernenstein rag dewheles uskys dhe Tarlenheim ha kerhes an Marshal. Ha’n remnant a wrug omsettya wàr dharas brâs an mansyon. Lower mynysen yth esa va ow corthsevel. Ena, i’n very prës may whrug Antoinette de Mauban tedna orth Rupert a Hentzau wàr an pons, anjy a dorras dredho, eth den oll warbarth. Ha’n kensa daras aberveth may teuthons y dhodho, hèn o daras chambour Michael. Ha Michael marow wàr y droosow, ha trogh cledha der y vrèst. Pàn aspias Sapt an corf, ev a grias in mes, dell glôwys, hag anjy a wrug assaultya an servons, mès gesys gans an re-ma veu pùb arv oll, meur aga own. Hag Antoinette owth omdhehesy, in udn ola, arâg dreys Sapt. Ha ny wrug hy cria, marnas dell veuv vy wàr bedn an pons ha lebmel i’n dowr. “Pandra ’dro an prysner?” Sapt a wovydnas. Saw hy a shakyas pedn. Ena Sapt ha Fritz, gans an dus jentyl wàr aga lergh, a dremenas dres an pons, yn lent, yn war, heb tros. Ha Fritz a drebuchyas wàr gorf De Gautet dhyrag an daras. Anjy a wrug y balva, ha cafos y vos marow.

Ena y feu kescùssulyans, hag anjy oll ow coslowes yn fen, rag may hallons y clôwes pùb son i’n kellow wàr woles. Saw ny veu son vëth, hag own uthyk a’s teva an Mytern dhe vos ledhys gans y wethysy ha pockys solabrës der an bibel vrâs, ha’n re-ma dhe vos dienkys i’n keth maner. Bytegyns, abàn veuv vy gwelys obma, yth esa govenek dhedhans whath (indelma Fritz a dherivas orthyf der y gerensa). Hag anjy êth dhe gorf Michael arta, ha lyftya Antoinette adenewen, neb esa ow qwil pejadow ryptho, ha cafos alwheth dhe’n daras alwhedhys gena vy, hag egery an daras. Tewl o an stairys, ha ny yllens y ûsya fakel orth an dallath, rag dowt anjy dhe vos dyskeverys dhe sethoryon. Saw Fritz a grias yn scon: “An daras yw egerys ena’woles! Merowgh, yma golow!” Ytho anjy êth hardh in rag, heb cafos den vëth wàr aga fydn. Ha pàn dheuthons y dhe’n rom wàr ves ha gweles an Beljan, Bersonin, a’y wroweth yn farow, anjy a wrug grassa dhe Dhuw, ha Sapt a lavaras: “Eâ, y feu ev obma.” Ha pàn wrussons y fysky ajy dhe gell an Mytern, anjy a drouvyas Detchard a’y wroweth marow adreus dhe’n medhek marow, ha’n Mytern wàr y geyn ha’y jair ryptho. Ha Fritz a grias: “Marow yw!” ha Sapt a wrug drîvya pùb huny in mes a’n rom, saw Fritz yn unsel, ha mos wàr bedn dêwlin ryb an Mytern. Hag abàn o Sapt moy deskys adro dhe woliow ha sînys ancow ages my, ev a wodhya convedhes yn scon an Mytern nag yw marow, na parys dhe verwel, mar kyll bos cherys yn ewn. Hag anjy a gudhas y fâss ha’y dhon dhe jambour Dûk Michael, ha’y settya ena dhe wrowedha. Hag Antoinette a cessyas heb pesy ryb corf an dûk, ha mos rag badhya pedn an Mytern ha dyghtya y woliow, erna dheffa medhek. Ha pàn welas Sapt my dhe vos ena kyns, ha pàn glôwas whedhel Antoinette, ev a wrug danvon Fritz rag sarchya i’n pollgledh ha wosa hedna i’n forest. Ny ylly ev bedha danvon ken den vëth. Ha Fritz a gafas ow margh, hag own a’n lacka oll. Ena, dell re dherivys, ev a’m trouvyas vy, ha’y gedyor o an cry a levys vy orth Rupert, may saffa ha’m eneby. Ha dell hevel dhybm, bythqweth ny wrug nagonen lowenhe moy, hag ev ow cafos y vroder yn few, ès dell wrug Fritz pàn y’m trouvyas vy. Nyns esa ev, in y gerensa ha’y fienasow orta vy, ow qwil fors vëth a dra mar vrâs dell via mernans Rupert Hentzau.

Indelma y feu aventur an selwans a’n Mytern gorfednys gans spêda, ha dhe’n feth y feu otham a selwel an Mytern, yth o res lebmyn dhe Coronal Sapt surhe cudhans. Antoinette de Mauban ha Johann an gwethyas (neb o, defry, re hùrtys dhe swaysya y davas i’n tor’-ma), yth êns y constrînys dhe lia na vydnens y dyskevera tra vëth. Ha danvenys veu Fritz rag cafos an cothman dhe’n Mytern – adar an Mytern y honen – an cothman dyhanow, neb o kelys in Zenda termyn hir, neb a wrug apperya pols cot dhyrag golok servons ancombrys Dûk Michael wàr an pons derevel. Wharvedhys y feu an dyfelebyans. Ha’n Mytern, golies ogas ha mernans der omsettyans a’n jailoryon esa ow qwardya y gothman, ev o an den a wrug aga overcùmya, hag esa i’n eur-ma ow powes, golies mès yn few, in chambour Michael Du y honen i’n Castel. Ev a veu degys dy mes a’n gell, ha’y fâss cudhys in dadn glôk. Hag arhadow êth alês, mar pëdh an cothman kefys, may fo drës yn tydro hag yn pryva dhe’n Mytern, hag arhadow dhe vessejers i’n mên-termyn may whrellons y marhogeth toth men dhe Tarlenheim, rag gorhebmyn orth Marshal Strakencz afydhya sawder an Mytern dhe’n brynces ha dos y honen scaffa galla rag salujy an Mytern. Y feu charjys dhe’n brynces remainya in Tarlenheim, hag i’n tyller-na gortos devedhyans y genderow pò charj aral dhyworto. Indelma an Mytern a wra dewheles dh’y bobel arta, gwrior dêdys colodnek, hag onen scappys, ogas dre verkyl, dhyworth assaultyans traitus y vroder warbydn kynda.

Yth esa an arayans injyn-ma, colenwys gans ow hothman coth ha hir y bedn, ow soweny pùb fordh, saw unsel i’n le may whrug ev dierbyn nerth usy yn fenowgh ow fetha towlen a’n brâssa felder. Nyns esof ow mênya ma’s poran an plesour eus dhe bùb benyn. Rag nyns o Prynces Flavia, pynag a vydna hy henderow ha sovran dôwys danvon comondyans (pò pynag a vydna Colonel Sapt dôwys in hanow hedna), ha pynag a vydna Marshal Strakencz inia, nyns o hy plegys màn dhe bowes in Tarlenheim hedre ve hy garor a’y wroweth, golies, in Zenda. Pàn varhogas an Marshal, gans parcel bian, in mes a Tarlenheim wàr an fordh dhe Zenda, caryach an brynces a wrug holya ogas wàr y lergh. Hag i’n vaner-ma yth esens y ow passya der an dre, mayth o an derivas kebmyn solabrës fatell veu an Mytern assaultys, in fordh moyha fekyl, pàn êth ev i’n nos tremenys dh’y vroder rag plêntya orto, in kerensa oll, awos ev dhe sensy cothman an Mytern in prysonyans i’n Castel. Tell veu omdowl othobmak wharvedhys. Tell veu an dûk ledhys ha lower den jentyl a’y goscar ganso. Ha tell ylly an Mytern, golies kyn fe, sêsya Castel Zenda ha’y wetha. Oll an whedhel-ma a wrug sordya, êsy dell yw soposya, frobmans barthusek. Gwyvrow an pellscrefa a veu settys dhe’n ober, ha’n nowodhow a dheuth dhe Strelsau knack wosa an arhadow dy, may whrella an soudoryon kerdhes in aray, hag in qwartronys drogpës an dre gorra own gans dysqwedhyans a grefter.

Indelma y teuth an Brynces Flavia dhe Zenda. Ha pàn esa hy ow lewyas an vre in bàn, ha’n Marshal ow marhogeth ryb ros an caryach ha whath ow plêdya mayth ella hy tre, gostyth dhe arhadow an Mytern, y teuth Fritz von Tarlenheim, ha prysner Castel Zenda ganso, bys in amal an forest. Sawyes en vy a’m clamder. Yth esen vy ow walkya ha bosa wàr vregh Fritz. Ha pàn wrug vy meras in mes a woskes an gwëdh, me’aspias an brynces. Desempys me a wodhya, ow tôwlel golok wàr fâss ow howeth, dell yw res dhyn heb hy metya, ha me a sedhas wàr dhêwlin adrëv bodny bùsh. Saw nakevys yth esa nebonen genen, orth agan holya, nag o plegys dhe hepcor chauns a dhendyl minwharth ha cùrun pò dyw pàr hap. Ha kynth esen ny a’gan groweth in dadn gel, myrgh an tiak a wrug ponya dresta ny bys i’n brynces, gwil cortesy ha cria:

“Madama, ot obma an Mytern – i’n bùsh! A wra’vy, madama, hùmbrank why dhodho?”

“Flows, mowes!” yn medh Strakencz coth. “Yma an Mytern a’y wroweth, golies, i’n Castel.”

“Eâ, sera, golies ew, der woram. Bùs ’ma va dres ena – ha Cont Fritz ganjo – adar i’n Castel,” yn medh hy, heb omry.

“Usy ev in dew dyller, pò eus dew Vytern?” Flavia a wovydnas, meur hy sowthan. “Ha fatla yll bos ena?”

“E rug châcya den jentyl, madama, hag anjy rug omlath tereba Cont Fritz dhe dhos. Ha’n den jentyl aral a rug kemeres margh tas vy dhortam, ha marhogeth in ker’. Bùs ’ma an Mytern obma gèn Cont Fritz. Dar, madama, eus ken den in Rùrytânya pecar ha’n Mytern?”

“Nag eus, a vowes,” yn medh Flavia yn fedhel (dell veu derivys orthyf a’y wosa), ha hy a wrug minwherthyn ha ry mona dhe’n vyrgh. “Me a vydn mos ha gweles an den jentyl-ma,” ha hy a dhalathas skydnya mes a’n caryach.

Saw i’n very prës-ma Sapt a dheuth in udn varhogeth dhia’n Castel, ha, pàn aspias ev an brynces, ev a wrug an gwetha dhe’n gwelha, ha cria dhedhy bos an Mytern cherys yn tâ heb peryl vëth.

“I’n Castel?” hy a wovydnas.

“Py tyller ken, madama?” yn medh, in udn blegya.

“Saw yma an vowes-ma ow leverel y vos dres ena – ha Cont Fritz ganso.”

Sapt a drailyas y wolok wàr an vowes gans minwharth anhegol.

“Mytern yw pùb den jentyl ha brav dhe onen a’n par-ma,” yn medh.

“Dar, ev ew mar haval dhe’n Mytern, madama, der ew udn bÿsen dhe bÿsen aral!” a grias an vyrgh, nebes ancombrys mès stordy whath.

Sapt a wrug meras qwyck adhedro. Yth esa fâss an Marshal coth ow qwil qwestyonow tawesek. Maga helavar o golok Flavia. Yth esa skeus owth omlêsa scav.

“Me a vydn mos, ow honen, ha gweles an den-ma,” yn medh Sapt yn hastyf.

“Nâ, me a wra dos warbarth,” yn medh an brynces.

“Dhana deus dha honen oll,” ev a whystras.

Gostyth dhe’n hyntyans stranj wàr y vejeth, hy a besys orth an Marshal ha’n re erel a wortos. Hy ha Sapt, anjy a dheuth wor’tu ha’n le mayth esen vy a’m groweth. Sapt a sînas dhe vyrgh an tiak sevel abell. Ha pàn welys vy aga devedhyans, me a wrug esedha, tass truan, wàr an dor ha cudha ow fâss i’m dêwla. My ny yllyn meras orty. Fritz êth wàr dhêwlin ryba vy, ha gorra y leuv wàr ow scoodh.

“Lavar isel dha lev, pynag oll a lavarhes dhedhy,” me a glôwas Sapt dhe whystra pàn dheuthons y nes. Ha desempys me a glôwas cry isel – hanter joy, hanter own – dhyworth an brynces:

“Ev yw, y honen! Osta hùrtys?”

Ha hy a dhroppyas dhe’n dor ryba vy, ha tedna ow dêwla yn clor dhe ves. Saw me a sensy ow golok wàr an leur.

“Yth yw an Mytern!” yn medh. “Y praydha, Coronal Sapt, derif orta vy, ple feu an lymder i’n ges a wrusta gwary?”

Ny worthebys nagonen ahanan. Ny o, agan try, omlavar in hy lôk. Heb gwil fors a’n re erel, hy a dowlas hy dywvregh adro dhe’m codna ha’m baya. Ena Sapt a gowsas, isel ha hos y whystrans:

“An Mytern nyns yw. Na vay e. Nyns yw an Mytern.”

Hy a gildednas rag tecken. Ena hy a wovydnas spladn hy sorr, ha’y bregh whath adro dhe’m codna:

“A ny allaf aswon ow haror vy? Rudolf ow haror vy!”

“An Mytern nyns yw,” yn medh, Sapt coth, unweyth arta. Ha hanas sodyn a dardhas in mes a Fritz, ha’y golon mar dender.

An hanas, y whrug hedna perswâdya na veu ges vëth i’n antarlyck.

“An Mytern yw defry!” hy a grias. “Th’yw fâss an Mytern – bysow an Mytern – ow bysow vy! Ow haror yth yw!”

“Dha garor, madama,” yn medh Sapt coth, “adar an Mytern. Yma an Mytern ena i’n Castel. An den jentyl-ma –”

“Mir orta vy, Rudolf! Mir!” hy a grias, ha kemeres ow fâss inter hy dêwla. “Prag yth esta ow codhaf an re-ma dhe’m tormentya? Lavar dhybm pandr’yw oll an styr!”

Ena me a gowsas, ha meras in hy lagasow yn town.

“Duw re’m gaffa, madama!” yn medhaf. “Nyns ov vy an Mytern!”

Me a glôwas fatell wrug hy dêwla settya dalhen i’m bohow. Yth esa hy ow meras orta vy mar lew dell na veu fâss den vëth whythrys bythqweth kyns. Ha my, tawesek arta, a welas fatell veu reveth genys, tell veu dowt tevys, tell veu euth spryngys, ha hy ow meras prest. Ha pòr lent yth êth dalhen hy dêwla lowsys. Hy a drailyas dhe Sapt, dhe Fritz, hag arta dhe vy. Ena desempys hy a wrug trebuchya in rag ha codha ajy dhe’m dywvregh. Ha gans cry brâs a bain me a’s kemeras dhybm ha baya hy min. Sapt a worras y leuv wàr ow bregh. Me a dherevys ow golok dh’y fâss. Ha me a’s settyas hy yn fedhel wàr an dor, ha sevel in bàn, ha meras warnedhy, ha mylega nev dell wrug cledha Rupert yonk ow sparya vy rag vÿth mar lebma gwàn.

CHAPTRA 21

A PE KERENSA OLL AN DRA

Yth o nos, ha my in Castel Zenda, i’n gell mayth esa an Mytern a’y wroweth kyns. Gyllys o an bîbel vrâs a ros Rupert a Hentzau les’hanow ‘Skeul Jacob’ dhedhy, hag yth esa an golowys i’n chambour dres an pollgledh ow terlentry i’n tewolgow. Pùptra o cosel. Gyllys veu oll an noys a strif ha’y hùbbadùllya. Kyns hebma, my a bassyas an jëdh in dadn gel i’n forest dhia’n prës may whrug Fritz ow lêdya vy in kerdh, ha Sapt ha’n brynces ganso gesys wàr agan lergh. Cudh i’n tewlwolow ha gwyskys na allen vy bos aswonys, anjy a’m kerhas dhe’n Castel rag ôstya i’n tyller mayth esen vy lebmyn a’m groweth. Kyn feu tredden marow ena – dew anodhans der ow dorn ow honen – nyns esa bùcka vëth orth ow throbla. Me a’m towlas ow honen wàr wely cala ryb an fenester, hag i’n eur-ma yth esen vy ow meras in mes wàr an dowr du. Johann, an gwethyas, gwydnyk whath awos y woly, mès hùrtys very nebes dres hedna, a dhros soper dhybm solabrës. Ev a wrug derivas orta vy dell esa an Mytern ow sawya dâ, ha fatell vetyas ev gans an brynces. Tell êns y warbarth: ev, hy, Sapt, Fritz, termyn hir. Marshal Strakencz o gyllys dhe Strelsau. Michael Du, yth esa a’y wroweth in y eler, hag Antoinette de Mauban ow côlyas ryptho. A ny wrug vy clôwes, orth an chapel, prontyryon ow cana an oferen ragtho?

I’n dre yth esa whedhlow stranj alês. Radn ow leverel bos marow an prysner in Castel Zenda. Radn aral, y vos ev vanyshys whath yn few. Th’esa radn ow leverel fatell veuva cothman a wrug servya an Mytern yn tâ in neb aventur in Englond. Radn aral, tell wrug ev dyskevera plottyans an Dûk, ha tell veuva argibys ganso rag hedna. Polatys skentyl, onen pò dew, th’esens y ow shakya pedn hag ow leverel na vydnens y leverel tra vëth, mès drogdybyans a’s teva bos moy dhe wodhvos ès dell veu convedhys, mar teriffa Coronal Sapt myns a wodhya ev.

Indelma yth esa Johann ow clattra, bys may whrug vy danvon an gwas in kerdh, ha me a’m groweth genef ow honen, heb predery a’n termyn ow tos, mès ow pêwa i’m brës arta – dell yw ûsys dhe dhen pàn vo wharvedhys taclow leun a frobmans – entanuster oll an dewetha seythednow, ha marth genama fatell veu happyes yn coynt dres ehen. Hag a-uhof, in calmynsy an nos, me a glôwa an banerow, esa ow flappya in udn weskel orth aga feul, rag baner Michael Du o cregys hanter-gwern, ha baner rial Rùrytânya a-ugh hedna ow neyja udn nos moy dhybmo overbydn.

Y teuth Fritz von Tarlenheim i’n rom wharê. Ev a’m cafas a’m sav orth an fenester. Egerys o an gweder, ha me a wre bësya yn syger an cyment glenys dhe’n veyn, mayth esa ‘Skeul Jacob’ kyns. Ev a dherivas wàr verr lavarow dell o an Mytern whensys dhe’m gweles, ha ny a dremenas an pons derevel warbarth hag entra i’n chambour o perhednys kyns gans Michael Du.

Ot an Mytern, growedhys i’n gwely. Agan medhek a veu devedhys dhia Tarlenheim rag gwil tendans dhodho, hag ev ow whystra dell o res dhe’m vysyt bos cot. An Mytern a istynas y leuv ha shakya genef. Fritz ha’n medhek êth omdednys dhe’n fenester.

Me a gemeras bysow an Mytern dhywar ow bës ha gorra wàr y vës ev.

“My re strîvyas, na ve hebma dysonorys, a sera rial,” yn medhaf.

“Ny allama côwsel meur orthys,” yn medh ev, gwadn y lev. “Omdowl brâs ’rug vy gans Sapt ha’n Marshal – rag ny a dhyskeveras pùptra dhe’n Marshal. Whans a’m bo dha hùmbrank bys in Strelsau ha’th sensy genama, ha derivas orth pùb huny an pëth a wrusta gwil. Ha ty a via gwelha cothman dhybm, a genderow Rudolf, cothman moyha ker. Saw anjy a vydna leverel dell yw res hepcor hedna, ha gwetha an dra yn kelys – gwetha mar kyller.”

“An gwir a’s teves, a sera rial. Gas vy dhe dhyberth. Ow gweyth obma yw cowlwrës.”

“Yw. Cowlwrës, dell na alla den vëth y wil ma’s ty. Pàn vedhama gwelys arta, y fëdh barv dhybm. Yn tefry, me a vëdh tanow pàr fay gans cleves. Ny wrowns y marthùjyon a’n Mytern dell yw chaunjys y vysach. A genderow, me a vydn whelas na allons y cafos an Mytern dhe vos chaunjys na hen. Ty re dhysqwedhas dhybm an vaner ewn rag bos an Mytern i’n gwary.”

“A sera rial,” yn medhaf. “Ny gemeraf gormola orthys. Scant ny veu grâss Duw lowr rag na dheffen vy ha bos traitour lacka ès dha vroder.”

Ev a drailyas lagasow whythrus warna vy. Saw y fëdh den clâv ow plynchya orth desmygow, hag ev heb nerth namoy rag examnya. Y wolok êth dhe vysow Flavia, esa wàr ow bës. Yth esen vy ow cortos qwestyon in y gever. Saw warlergh ev dh’y vësya yn tyfreth, y bedn a godhas dhe’n bluvak.

“Ny woram peur whrav dha weles arta,” yn medh yn idhyl, ogasty yn tiek.

“Pàn yllyf, a sera rial, dha servya unweyth arta,” me a worthebys.

Y lagasow a veu degës. Fritz a dheuth ha’n medhek ganso. Me a abmas dhe dhorn an Mytern, ha gasa Fritz dhe’m hùmbrank in kerdh. Bythqweth ny wrug vy gweles an Mytern wosa an eur-na.

Ny wrug Fritz trailya a’n tu’vês adhyhow, rag dewheles dhe’n pons derevel, mès aglêdh. Heb ger vëth ev a’m lêdyas an stairys in bàn, aberveth i’n mansyon dre dremenva sêmly.

“Pyth eson ny ow mos?” me a wovydnas.

Fritz a worthebys, ha goheles ow golok:

“Hy re’th somonas. Pàn vo gorfednys, deus dhe’n pons arta. Me a vydn dha wortos ena.”

“Pandr’yw hy forpos?” yn medhaf, uskys ow anellans.

Ev a shakyas pedn.

“A wor hy pùptra?”

“Gor defry. Pùptra.”

Ev a egoras neb daras, ha herdhya vy aberverth yn whar, ha degea wàr ow lergh. Omgefys veuma in parleth, bian, rych y vebyl. Wàr an dallath yth esen vy genef ow honen, dell soposys, rag an golow a gopel a gantolyow skewys wàr an glavel o pòr wadn. Saw wharê me a ylly decernya fygùr a venyn a'y sav orth an fenester. An brynces o hodna heb dowt, ha my a wrug kerdhes in hy ogas, codha wàr bedn glin, ha don an leuv esa ow cregy ryb hy thenewen dhe’m gwessyow. Ny wayas hy na côwsel naneyl. Me a savas in bàn, ow qwana an tewolgow gans dewlagas whansek, ha gweles gwynder hy fâss ha colour bryght dh’y blew, ha kyns ès convedhes me a cowsas yn isel:

“Flavia!”

Hy a grenas pols, ha trailya hy fedn. Ena hy a dheuth dhybm in udn wibya, ha settya dalhen ina vy.

“Na vëdh a’th sav. Nâ! Res yw heptho! Hùrtys osta! Gwra sedha – obma, obma!”

Hy a gonstrînas dhybm esedha wàr wely dëdh, ha gorra dorn wàr ow thâl.

“Ass yw dha bedn tobm,” yn medh, ha sedhy wàr dhêwlin rybof. Ena hy a settyas hy fedn orth ow fedn vy, ha me a glôwas hy dhe leverel in udn hanaja: “A garadow, ass yw dha bedn tobm!”

Neb fordh yma kerensa ow ry dhe dhen, sogh kyn fe, godhvos a golon y garores. Devedhys veuv vy rag omuvelhe ha pesy pardon a’m bolder. Saw myns a leverys i’n eur-ma, hèn o:

“Kerys osta dhybm a’m colon hag a’m enef oll!”

Rag pëth o an dra a wrug hy throbla ha’y shâmya? Hy herensa dhybmo, hodna nyns o màn. Yth o an dowt y whrug vy contrefêtya bos caror kepar dell wrug vy gwary bos an Mytern. An dowt y whrug vy kemeres hy abmow gans minwharth megys.

“Kerys a’m bêwnans ha’m colon oll,” yn medhaf, ha hy ow clena dhybm. “Pùb dëdh, abàn y’th welys an kensa treveth i’n Beneglos! Ny veu ma’s udn venyn dhybm i’n bÿs – ha benyn aral nefra ny vëdh. Saw Duw re’m gaffa a’n cabmweyth re wrug vy dhis!”

“Anjy a’th constrînas!” yn medh hy snell. Ha hy a dherevys hy fedn ha meras ajy dhe’m lagasow, in udn geworra: “Ny via dyffrans mara pen ow codhvos. Pùb termyn y feu ow herensa dhyso jy, adar dhe’n Mytern bythqweth!”

“Whensys en vy dh’y leverel kyns,” yn medhaf. “Me a vydna leverel in nos an dauns rial in Strelsau, pàn dheuth Sapt ha goderry. Wosa hedna ny yllyn vy – ny yllyn peryllya dha gelly – kyns ès – kyns ès dell vo res! A garadow, ragos jy namna wrug vy gasa an Mytern dhe vos marow!”

“Dell worama, dell worama! Pandra yllyn ny gwil i’n eur-ma, Rudolf?”

Me a worras ow bregh adro dhedhy ha’y sensy warbydn coodh, ha leverel:

“Me a vydn mos haneth in kerdh.”

“Ogh, nâ, nâ!” hy a grias. “Haneth, nâ!”

“Th’yw res mos haneth, kyns ès lower den dhe’m gweles. Ha fatell alsen vy remainya dhys, a whegen, saw unsel –?”

“Mar callen vy dos genes!” hy a whystras pòr isel.

“A Dhuw!” yn medhaf, garow ow gorthyp. “Na gows anodho!” Ha me a’s herdhyas pols dhyworthyf.

“Prag na? Kerys osta dhybm. Te yw den jentyl mar dhâ avell an Mytern!”

Ena y feuma fekyl dhe bùptra a dal dhybm sensy orto. Rag me a’s cachyas i’m dywvregh ha pesy crev (ha’m geryow ny vadnaf screfa) dos genama warbarth, ow tefia oll Rùrytânya dh’y hemeres mar mydna dhyworta vy. Ha termyn cot yth esa hy ow coslowes, ha’y lagasow leun a varth a dhalla. Saw me a veu shâmys in dadn hy golok lew, ha’m lev ow tyfygya in hanasow ha stlevyans, ha me a wrug tewel wàr an dyweth.

Hy a’s tednas hy honen dhyworthyf alês, ha sevel dhe’n fos, ha my a’m eseth wàr amal an gwely dëdh, ow trembla i’m esely oll, owth ùnderstondya an pëth a wrug vy gwil – orth y hâtya, stordy warbydn y dhylea. Indelha yth esen ny ow powes termyn pell.

“Muscok oma!” yn medhaf, asper ow lev.

“Kerys yw dha vuscogneth, a guv colon,” hy a worthebys.

Hy fâss o trailys dhyworthyf, saw me’aspias dagren ow clyttra wàr hy bogh. Me a grapya an gwely dëdh gans dorn ha’m sensy warnodho.

“Yw kerensa oll an dra?” hy a worthebys, ha’y thon isel wheg ow try calmynsy dhe’m colon, dell hevelly, gwrydnys kyn fe. “A pe kerensa oll an dra, me a vensa dha holya – cloutys i’m kerhyn mar teffa res – bys i’n pelha pedn an bÿs. Rag yma ow holon gwethys i’th palv jy! Mès yw kerensa oll an dra?”

Ny worthebys. Hag yma meth dhybm lebmyn pàn esof ow remembra na yllyn vy gwil gweres dhedhy.

Hy a dheuth i’m ogas ha gorra hy dorn wàr ow scoodh. Me a dherevys ow dorn vy rag sensy leuv gensy.

“Dell wodhyr, yma tus ow screfa hag ow côwsel kepar ha pàn ve in gwir. Pàr hap yma Tenkys owth alowa hedna dhe lies huny. Ogh, a pena onen anedha! Bytegyns, mar pe kerensa oll an dra, ty a vensa gasa an Mytern dhe vos marow in y gell.”

Me a abmas dh’y dorn.

“Yma leouta ow kelmy kendon dhe’n benyn in ketelma, Rudolf. Ow leouta vy, th’yw lelder dhe’m gwlas ha dhe’m Teylu. Ny worama prag y’m formyas Duw rag dha gara jy. Saw me a wor remainya obma dell yw res dhybm.”

Whath ny leverys tra vëth. Ha hy a hedhys polta, ena pêsya:

“Dha vysow a vëdh wàr ow bës pùb eur oll, dha golon i’m colon vy, dha dhywwews tùchys dhe’m gwessyow vy. Saw res yw dhys mos, res yw dhybm remainya. Res yw dhybm gwil, martesen, an pëth usy an preder anodho orth ow ladha vy.”

Me a wodhya convedhes hy styr, ha crèn ow resek dredhof. Saw ny yllyn vy fyllel yn tien dh’y scodhya. Me a savas in bàn ha kemeres hy leuv.

“Gwra dell vynta, pò dell yw res,” yn medhaf. “Yma Duw, dell hevel dhybm, ow tysqwedhes y borpos dhe onen a’th par jy. Scaffa yw ow radn vy. Rag y fëdh dha vysow wàr ow bës ha’th colon i’m colon vy, ha ny vëdh tùchyans vëth wàr ow gwessyow marnas dha dhywwews jy. Ytho, Duw re bo confort dhys, a garadow wheg!”

Wàr agan scovornow y tavas son a gana. Yth esa an prontyryow i’n chapel ow cana oferen rag enef a’n re esa growedhys yn farow. Yth esens y, dell hevelly, ow cana ilow agan joy encledhys, rag pesy gyvyans dh’agan kerensa na vydna merwel nefra. An mûsyk medhel, melys, truedhek, yth esa ow terevel, ow codha, ha ny a’gan sav an eyl adâl dh’y gela, ha’y dêwla hy inter ow dêwla vy.

“Ow myternes ha’m tegen vy!” yn medhaf.

“Ow haror ha’m marhak gwiryon!” yn medh hy. “Nefra ny wren ny metya arta martesen. Gwra abma dhybm, a garadow, ha mos!”

Me a abmas dhedhy dell wrug hy gorhebmyn. Saw worteweth yth esa hy ow clena dhybm, ow whystra prest ow hanow, yn fenowgh – arta – hag arta. Hag ena my ow tyberth.

Uskys me a gerdhas dhe’n pons wàr nans. Yth esa Sapt ha Fritz orth ow gortos. In dadn aga brenyans me a jaunjyas gwysk, ha cudha ow fâss, dell wrug vy unweyth kyns, hag eskyna gansans wàr geyn margh orth daras an Castel, ha ny êth marhogeth, agan try, der an nos hag aberth in terry an jëdh, bys pàn wrussyn drehedhes gorsaf bian ryb an fordh ogas dhe’n or Rùrytânyan. Y feu termyn cot kyns ès an train dhe dhos, ha my a rôsyas gansans in pras ryb gover bian i’n termyn mayth esen ny ow cortos. Anjy a bromyssyas danvon pùb darn nowodhow. Overcùmys veuma der aga hufter – Sapt y honen a veu tùchys tro ha clorder, ha Fritz o hanter-terrys dhe’n dor. Me a wrug goslowes, in sort a hunros, myns esens y ow leverel. “Rudolf! Rudolf! Rudolf!”, yth esa whath ow seny i’m scovarn – begh a dristans, begh a gerensa. Wàr an dyweth anjy a wodhya na yllyn vy aga attendya, ha ny ow rôsya in taw, obma ha dy, bys pàn wrug Fritz tava ow bregh, ha me ow qweles, mildir pò moy abell, mog glas an train. Ena me a istynas leuv dhedhans, dhe’n eyl wosa y gela.

“Scant nyns on ny hanter-den, agan try, hedhyw myttyn,” yn medhaf, in udn vinwherthyn. “Mès re beun ny cowl-dhen, a ny veun, a Sapt, a Fritz, a gothmans coth? Ny re bonyas resegva dhâ, agan try.”

“Ny re wrug fetha traitours ha settya an Mytern fast wàr y sê,” yn medh Sapt.

Ena Fritz von Tarlenheim, desempys, kyns ès my dhe dhecernya y borpos pò dh’y lettya, a dhyscudhas y bedn hag inclynya dell o va ûsys dhe wil, hag abma dhe’m leuv. Ha pàn wrug vy sqwychya dhe ves, ev a lavaras, owth assaya wherthyn:

“An gwelha den, ny’n gwra nev pùb torn in mytern!”

Sapt coth a wrug stubma y vin ha gwrydnya ow leuv.

“Dhe’n jowl yma part in pùptra,” yn medh.

Yth esa an bobel i’n gorsaf ow meras orth an den hir ha’y fâss cudhys, dynys dhe’n wolok goynt, saw ny wrussyn ny vry a’ga fara. Me a wrug sevel, gans ow dew gothman warbarth, ha gortos devedhyans an train. Ena ny a shakyas leuv unweyth arta, heb leverel ger vëth. Hag anjy a wrug nothhe aga fedn, pùbonen a’n dhew i’n prës-ma – hag yth hevelly pòr stranj in câss Sapt – ha sevel heb gwaya ha’n train orth ow dhon in mes a’gan gwel hag in kerdh. Neb den brâs, dell esa an bobel ow cresy, a viajya rag y blesour pryva dhia’n gorsaf bian i’n myttyn-na. Saw den vëth nyns o in gwrioneth, marnas my, Rudolf Rassendyll, den jentyl ha Sows, cadet a deylu dâ, adar den a rychyth na soodh, na scant naneyl a renk vëth. Tùllys a viens y, mar pe godhvedhys. Saw mar pe godhvedhys pùptra oll, y fensens y meras moy whath aga dynyans. Pypynag a ven vy i’n eur-ma, dres tremis me a veu Mytern, ha kyn nag yw hedna chêson rag gooth, yth yw dhe’n gwrior experyens heb dowt. Certan me a vensa y estêmya dhe voy, na ve cry dhe lenwel an air yn tassenys, dhia’n tourow i’n dre Zenda a wren ny viajya pell dhyworty, ow seny bys i’m scovornow vy, bys i’m colon vy. Cry a venyn, cry a gerensa – “Rudolf! Rudolf! Rudolf!”

Clôw! Seny a wra va hogen!

CHAPTRA 22

TERMYN PRESENT, PASSYS – HA DHE DHOS?

Scant ny ylly manylyon a’m viaj tre bos tra meur y les. My êth poran dhe’n Tyrol ha passya pymthek nos cosel – dre vrâs wàr ow heyn, rag anwos poos dhe dhysplegya. Ha vyctym veuv vy a dhasweyth a’n nervow inwedh, hag a’m gwrug mar wadn avell baby. Kettel dheuth vy dhe’m erberow, me a dhanvonas carten post, lows teg hy ger, dhe’m broder, rag nôtya bos ow yêhes dâ ha my dhe dhos tre yn scon. Indelma me a wrug gortheby an govynadow pleth esen vy, o dre lycklod ancombrynsy whath dhe Benrêwler Creslu Strelsau. Ow minvlew ha’m barv imperyal, me a’s gasas dhe devy arta. Ha dre rêson an blew dhe dhysqwedhes pùpprës snell wàr ow fâss, an re-ma o goskesek dâ, heb bos gorfals, pàn y’m gorrys ow honen in Paris worteweth ha vysytya ow hothman George Featherly. Chif-nosweth i’m keswel ganso a veu an gowyow pâls a leverys vy, oll a’m anvoth mès acordyng dhe’m otham, Ha me a wrug ges anodho yn tybyta pàn dherivys ev fatell veuva sur my dhe holya olow Madame de Mauban bys in Strelsau. Yth esa an venyn jentyl-na arta, dell hevelly, in Paris, mès tregys in dadn gel meur – feth nag o cales dhe’n scavel y styrya. A ny wodhya oll an bÿs whedhel traitury ha mernans Dûk Michael? Byttele, yth esa George ow corhebmyn orth Bertram Bertrand gwelhe y jer. “Rag brâssa yw,” yn medh, scav y davas, “chauns bardh bew ès lùck dûk marow.” Ena ev a drailyas orthyf ha govyn:

“Pandra wharva dhe’th vinvlew?”

“Rag leverel an gwir,” me a worthebys, sotel ow gis, “traweythyow ’ma chêson dhe dhen chaunjya y semlant. Saw ymowns y ow tastevy pòr dhâ.”

“Pywa? Nyns en vy dhana camdybys oll! Mar ny welsys Antoinette deg, a veu ’tho hudores na hen?”

“Yma hudores pùb termyn?” yn medhaf, leun a lavar fur.

Saw ny veu George contentys erna wrug ev gwasca carioreth in mes ahana vy (fest prowt o va a’y sleyneth), fycsyon yn tien, ha soupçon gwyw a sclander gensy, a’m sensys oll an termyn in côstys cosel an Tyrol. In keschaunj dhe’n whedhel-ma, George a’m faveras gans showr a’n pêth a vedha gelwys ganso “derivadow a’n tu aberveth” (pryva dhe dus an lÿscanaseth), tùchyng an wharvedhyans in Rùrytânya dell veuva in gwir: an plottyans ha’n gorthplottyans. Dh’y vreus ev, dell lavaras dhybm, ha mênyng down in inclynyans y bedn, ken Michael Du o moy wordhy a blêdyans cuv ès dell vydna an bobel desmygy. Hag ev a hyntyas drogdybyans fast nag o an prysner kevrînek in Zenda, warlergh lies coloven i’n paperyow nowodhow ... wèl nag o den wàr neb cor, mès benyn o (ha froth brâs ina vy rag hepcor minwherthyn), onen dùllwyskys avell den; ha’n strif inter an Mytern ha’y vroder rag gwainya favour an venyn-ma a fycsyon, fatell veu hedna grônd an gedrydn intredhans.

“Yth o Madame de Mauban hy honen, pàr hap,” me a worras in rag.

“Nag o!” yn medh George, crev y vreus. “Dhe Antoinette de Mauban yth esa envy anedhy, hag Antoinette a wrug betraya an dûk dhe’n Mytern dre rêson hedna. Ha rag confyrmya myns a lavaraf, dell yw aswonys yn tâ, an Brynces Flavia yw gyllys lebmyn yêyn dres ehen gans an Mytern, kynth o hy sergh kyns a’n tobma.”

I’n prës-ma my a wrug chaunjya testen an cows, ha diank orth George ha’y lies tarosvan “meur aga awen”. Saw mar ny wor tus an lÿscanaseth nefra moy ès dell wrussons y convedhes i’n câss-ma, y fedhons y gwara, martesen, nebes re uhel aga fris.

Pàn esen vy in Paris, me a screfas dhe Antoinette de Mauban, kyn na wrug vy lavasos hy vysytya. My a recêvas gorthyp, lyther emôcyon galosek, may whrug hy afydhya bos larjes ha caradôwder an Mytern, ha’y estêm dhybmo kefrës, ow constrîna leun-geladow dh’y honscyans. Hy a gomplas dell o hy forpos kemeres trigva i’n pow, pell dhyworth pobel, hag omdedna orth an gowethas yn tien. A wrug hy colenwel an entent-na? Ny glôwys vy bythqweth. Saw drefen na wrug vy metya gensy na cafos nowodhow anedhy bys i’n eur-ma, yth yw gwirhaval hy dhe wil indelha defry. Nyns eus dowt vëth hy dhe vos dôtys wàr Dûk Strelsau. Ha’y fara in prës y vernans a veu prov lowr na ylly godhvos oll an den ha’y natur dywredhya hy herensa in mes a’y holon hy.

Yth esa udn vatel moy dhyragof – batel a vëdh onen sevur, dell wodhyen vy, ha certan hy dyweth in fethans pur. A nyns en vy dewhelys a’n Tyrol, heb studhya tregoryon, gîsyow, bestas, plansow, tecter an pow, pò teythy erel in poynt vëth? A ny wrug vy scùllya ow thermyn dell yw ûsys dhybm, pedn whyban ha cog? Hèn o trèm an mater a vydna hy dysqwedhes hy honen dhe’m whor-dre-laha, dell o res dhybm alowa, Ha nyns eus defens vëth dhe settya wàrbydn dampnacyon fùndys wàr dùstuny a’n par-na. Ytho, dell yw êsy dhe dhesmygy, me a’m presentyas ow honen in Park Lane in maner vethek kepar ha’n deves. Dre vrâs, ny’m bo recepcyon mar vrawahus dell esa own dhybm. Ny wrug vy, dell o apert, an pëth esa Rose ow tesîrya, mès – scant le dâ – an pëth a dharganas hy. Dell wrug hy declarya kyns, ny screfys vy na nôten na whythrans vëth, na cùntell devnyth vëth. Y feu ow broder, wàr an tu aral, mar wadn may whrug ev argya ervirans sàd dhe worra bewecter ina vy worteweth.

Pàn wrug vy dewheles gwag ow dêwla, yth esa Rose ow côlya mar vysy hy honqwest wàr Burlesdon, may ros hy remyssyon dhybm êsy lowr, ha dry an brâssa radn a’y hereth dhe’m dyfyk reportya ow godrigva orth ow hothmans vy.

“Cals a dermyn êth scùllys i’n assay a’th trouvya,” yn medh.

“Dell wodhyen vy,” yn medhaf. “An ganasoryon a veu anies a’m govys bys in hanter aga nùmber. George Featherly a’n lavaras dhybm. Saw prag y feu fienasow dhywgh? Me a wor omwetha ow honen.”

“Ogh, fienasow vëth,” hy a grias, leun a scorn. “Mès yth esa whans dhybm derivas orthys a Syr Jacob Borrodaile. A wosta? ’Ma canaseth ganso – dhe’n lyha, ganso warlergh udn mis – hag ev a screfas fatell usy va ow qwetyas te dhe jùnya dhodho.”

“Pyma ow mos?”

“Ev a vydn kemeres tyller Arlùth Topham in Strelsau,” yn medh. “Scant ny ylta cafos tecka cyta, saw Paris.”

“Strelsau! Hm!” yn medhaf, in udn dôwlel gowolok orth ow broder.

“Ogh, bern nyns yw hedna!” Rose a grias, cot hy ferthyans. “Now, ty a wra mos sur, a ny wres?”

“Yth yw, dhe’m breus vy, heb dynyans vëth!”

“Ogh, ha te plegys dhe’m serry pur!”

“Ha dhe Strelsau ny allama mos màn. A Rose wheg, fatla yll hedna bos – fytty?”

“Ogh, nyns eus cov na felha a’n whedhel cas ha coth-na.”

Kettoth ha’n ger, me a gemeras portreyans a Vytern Rùrytânya in mes a’m pocket. Kibys veuva mis pò dew kyns ès ev dhe ascendya wàr an sê rial. Ny ylly hy kelly ow foynt vy, pàn y’n gorrys inter hy dêwla, ha leverel:

“Mar ny wrusta gweles, pò merkya, pyctour a’n Pympes Rudolf, otta va. A ny vëdh cov a’n whedhel, dell hevel dhys, mar madnaf apperya in Lÿs Rùrytânya?”

Ow whor-dre-laha a veras orth an portreyans, ena orta vy.

“Re’m fay!” yn medh, ha tôwlel an skeusen wàr an bord.

“A Bob, pëth yw dha vreus jy?” me a wovydnas.

Burlesdon a savas in bàn, mos dhe gornel an rom, ha sarchya in crug a baperyow nowodhow. Ev a dheuth wharê, ha ganso copy a’n Illustrated London News. Ev a wrug egery an paper, ha dysplewyas gravyans, dobyl-folen, a’n Cùrunyans a’n Pympes Rudolf in Strelsau. An skeusen ha’n pyctour a settyas ev tenewen orth tenewen. Me a wrug esedha orth an bord hag eneby dhedhans. Ha pàn wrug vy meras, gyllys veuv vy down inans. Dhia’m portreyans vy ow golok êth dhe Sapt, dhe Strakencz, dhe bows feythus an Cardynal, dhe fâss Michael Du, dhe fygùr stâtly an brynces ryptho. Termyn hir yth esen vy ow meras, hag yn tywysyk. Kerhys veuv vy arta dhe’m rêwl dre dhorn ow broder wàr scoodh. Yth esa ev ow meras orthyf ha penbleth dh’y vejeth.

“Reveth yw an hevelep, dell welta,” yn medhaf. “Gwell yw dhybm heb mos dhe Rùrytânya wàr neb cor, ha’m breus yn pòr fast.”

Ny vydna Rose forsâkya hy stauns hy, kyn feu hy hanter-perswâdys solabrës. “Nyns yw ma’s ascûs,” yn medh hy, crowsek. “Nyns osta plegys dhe wil tra vëth. Dar, udn jëdh te a alsa bos canasor!”

“Nyns ov vy, dell hevel, plegys dhe vos canasor,” yn medhaf.

“Hèn yw moy ès dell ylta jy nefra,” hy a worthebys, ha meur hy scorn.

Pòr wirhaval yw hedna. Mès nyns yw moy ès dell veuv vy kyns.

Scantlowr ny yll soodh an canasor steredny i’m syght. My a veu mytern!

Ytho Rose wheg a dhepartyas in sorr. Ha Burlesdon a wrug tùchya cygaryk ha meras orthyf, ha penbleth whath in y vejeth.

“An pyctour-na i’n paper –” yn medh.

“Wèl, pandr’orto? ’Ma va ow tysqwedhys bos Mytern Rùrytânya ha dha servont uvel, ny yw mar haval avell dyw bysen.”

Ow broder a shakyas pedn.

“Pàr hap,” yn medh. “Saw me a yll dha dhyberth jy dhyworth an den i’n skeusen.”

“Ha ny yllysta dhyworth an pyctour i’n paper?”

“Me a yll dyberth an skeusen dhyworth an pyctour. Pòr haval yw an pyctour dhe’n skeusen, saw –”

“Wèl?”

“An pyctour yw moy haval dhyso jy!” yn medh ow broder.

Ow broder yw den gwiryon ha dremâs dâ – ytho, kynth yw va gour demedhys ha dôtys wàr y wreg, y coodh dhybm derivas orto pùb kevrîn i’m kever vy. Saw an dra-ma nyns o kevrînek a’m govys vy, ha ny yllyn y radna ganso.

“Dhe’m breus avy, yth yw le haval dhybm ès an skeusen,” yn medhaf, hardh. “Bytegyns, Bob, ny vadnama mos dhe Strelsau poynt.”

“Nâ defry. Na wra mos dhe Strelsau, Rudolf,” yn medh.

Ha mars usy ev ow trogdyby neppÿth, gwadn-welys an gwir kyn fe, ny wor’vy màn. Mars usy in gwir, yma ev ow qwetha an mater pryva, ha nyns eson ny orth y gompla nefra. Ha ny a wrug gasa Syr Jacob Borrodaile dhe gafos ken sodhak dh’y ganaseth.

Abàn wharva oll an aventuryans re screfys an istory anodho, yth esof ow pêwa pòr gosolek in chy bian settys dhybm in cres an pow. Porpos hag uhelwhans pynag a vowns dhe dus i’m rencas vy, an re-ma yw dyfreth, dell hevel dhybm, heb dynyans vëth. Me a’m beus bohes plegadow dhe’n hùrly-bùrly socyal, ha nyns eus ewl dhe’n omdowl gwlasek. Dhe Arlodhes Burlesdon, câss ov vy dyweres glân. Dhe’m kentrevogyon yth oma pollat syger, hunrosyas, chet anhegar. Den yonk ov vy whath, byttele. Ha traweythyow yma fancy dhybm – y fensa an euvergryjygyon y gria ragwarnyans – dell nag yw ow radn i’n gwary cowl-worfednys yn tien. Dell wrav vy, neb fordh, in neb termyn, kemysky unweyth arta in negyssyow brâs. Dell wrav vy nedha polycy arta, bysy ow injynys; parya codnek vy warbydn sleyneth ow eskerens; crefhe keherow rag an batalyas vas, ha sqwattya yn smat. Hèn yw gwias a’m prederow pàn esof vy, ha godn pò gwelen i’m dorn, ow qwandra der an coos pò ryb an ryver. A vëdh an fancy colenwys? Ny wor’vy màn. Ha ny worama poynt mar pëdh an waryva, esof vy – gedys gans covyon – orth hy gwetyas rag oll ow gwrians nowyth, mar pëdh hodna an tyller gwir – rag yth yw fest dâ genef desmygy my dhe vos, unweyth arta, wàr strêtys Strelsau leun a bobel, pò in dadn an pedndour, hager y syght, in Castel Zenda.

Yma ow ombrederyans, gedys indelma, ow qwyttya an termyn a dheu, ha trailya arta dhe’n termyn eus passys. Yma formys ow sordya dhyraga vy, hir aga aray – an kensa kyffewy wyls gans an Mytern, an stêvyans gans ow thâbel tê colodnek, an nos i’n pollgledh, an châcyans i’n forest: ow hothmans ha’m eskerens, an bobel a dhescas ow hara vy ha’m onora vy, an dus othobmak a whelas ow ladha vy. Hag yma udn den, in mesk a’n re-ma dewetha, ha nyns eus onen vëth anodhans marnas ev, ow qwaya whath wàr an nor, kyn na wor’vy ple ma va i’n bÿs. Hag ev whath ow porposya drocter, whath ow trailya pùb colon a venyn dhe vedhelder ha pùb colon worow dhe vrawagh ha dhe hâtyans. Ple ma Rupert a Hentzau yonk – an maw a dheuth mar ogas dhe’m fetha vy? Bÿth pàn dheffa y hanow i’m pedn, yth esof ow clôwes fatell usy ow dorn ow crapya ha’m goos ow polsa moy uskys der ow gwythy. Hag yma hyntyans Tenkys – an ragwarnyans – ow tos creffa ha moy dyblans, dell hevel, hag ow whystra i’m scovarn prest bos dhybm cartednow dhe wary hogen gans Rupert yonk. Rag hedna, yth esof owth omassaya yêhes ow brehow, hag ow whelas dylâtya an jëdh may fo res dhe nerth ow yowynkes dyberth orta vy.

Nyns eus ma’s udn dorrva i’m bêwnans cosel pùb bledhen. I’n tor’-na yth esof ow mos dhe Dresden, hag ena ow metya gans ow hothman, ow howeth cuv, Fritz von Tarlenheim. An dewetha tro y teuth y wreg jentyl Helga, ha baby gensy, freth ha lowen in garm. Ha dres seythen yth eson ny – my ha Fritz – genen ny warbarth, hag yth esof ow clôwes myns eus wharvedhys in Strelsau. Ha nosweyth, pàn eson ny ow kerdhes hag ow megy, agan dew, yth eson ny ow talkya a Sapt, hag a’n Mytern, ha menowgh lowr a Rupert yonk. Ha pàn dheffa an man-ourys, ny a vydn côwsel worteweth a Flavia. Rag yma Fritz pùb bledhen ow ton box bian dhe Dresden ganso. Yma rosen rudh ino, hag adro dhe’n arren yma pîss paper ha’n geryow screfys warnodho: “Rudolf – Flavia – bys vycken.” Ha gans Fritz yth esof ow tanvon dhedhy onen eqwal. An messach-ma, ha’n besewow wàr agan dorn, nyns eus ma’s anjy orth agan kelmy, my ha Myternes Rùrytânya. Rag hy a wrug sewya dy, may lêdyas hy dûta dh’y gwlas ha dh’y Theylu – hy nôbyl dhe voy, dhe’m breus vy, dre hedna – ha hy yw gwreg dhe’n Mytern, hag yma hy owth udnya y sojetys dhodho ev der aga herensa dhedhy hy, hag ow try cres ha dedhyow cosel dhe vilyow dre hy omoffrydnans. Yma prejyow, na vadnama bedha predery a’n dra, mès yma prejyow erel pàn esof ow terevel in spyrys bys i’n tyller may ma hy tregys pùpprës. Ena me a yll grassa dhe Dhuw fatell esof ow cara an venyn moyha bryntyn in oll an bÿs, moyha hy thecter, moyha hy jentylys, ha tell na veu tra vëth i’m kerensa may hylly hy fyllel dredhy a’y devar uhel.

A welaf hy bejeth arta? An bejeth gwydn ha’n blew gloryùs? Ny worama màn. Tenkys ny re hynt vëth, ragwarnyans ny’s teves ow holon. Nefra i’n bÿs-ma, martesen – nâ, nefra, lyckly lowr. Yw possybyl, in maner na wor convedhes agan preder kig-tregys, y fedhyn ny – my ha hy – arta warbarth, heb tra vëth ow tos intredhon, ow tyfen agan kerensa? Hedna ny worama, na ny’n gor furha pednow ages ow honen. Saw mar ny wher nefra – mar ny allaf kestalkya wheg gensy nefra arta, nag aspia hy bejeth, na godhvos hy herensa dhyworty; dar! dhana me a vydn bêwa, a’n tu-ma dhe’n bedh, dell dhegoth dhe’n den usy hy ow cara; ha dresto in ancow ny vëdh otham ma’s pesy cùsk heb hunros.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at

https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

The system of notation in the following list is the same as in Gerlyver Kescows 2nd edition. In particular, the symbol ‖ indicates a word with two stresses of more or less equal force, and an underlining shows a single stress when it does not fall on the penultimate syllable of the word.

a’n keth le phr in the same situation

a’n leuv gledh phr morganatic

a vry phr high, distinguished

a wel dhe² prep in sight of

abell adv afar

abrës adv early

actour gorthro m actours understudy

adreus adv across

adroos adv afoot

agh interj oh (disapproving, protesting)

airek adj airy

Alman adj German

Almaynek m German (language)

alter m alteryow altar

amala v abut

âmen ‖ interj amen

amendyans m amendyansow modification, improvement

amuvyans m emotion, feeling

an man-ourys pl the small hours

an Whedden m the Six (nickname for Duke Michael’s henchmen)

ancar m ancoryon recluse

ancertuster m uncertainty, doubt

ancompressadow adj irrepressible

ancow m death

ancres m disquiet, distress

ancresus adj disquieting

androw m late afternoon

anellans m breath(ing)

aneth m anethow marvel

anetter m unease

anfur adj unwise

angra v anger

anhegar adj unsociable

anheweres adj unhelpful

anowyth adv afresh

antelly v cock

anterth m anterthow zenith

anvoth m reluctance

anwayadow adj immovable

anwoheladow adj inevitable

aparell m apparel, outfit

appêl m appêls appeal

appoyntya v appoint

aqwytya v requite

arâg prep in front of

argos m wooded area

arlodhes anedhys f arlodhesow lady-in-waiting

arsaf bresel m arsavow truce

ascendyans m ascent

ascra f breast-pocket

ascûsya v excuse

aswonvos m acquaintance

attendyans m attention

atty m animosity, ill will

aventurya v venture

avîsment m consideration

awayl m awaylow gospel

awhêr m distress, concern, unhappiness

awos ehen phr at all costs

awos pùptra phr after all

bàn ha nans phr up and down

banlev ‖ m banlevow ‖ cheer

barel m barellys barrel (of gun)

baya v kiss

beawty m beauty

bedha v dare

bedhyas m bedhysy dare-devil

begh m burden

beha v load; oppress

bejeth an dowr phr the surface (of water)

Beljan adj/m Beljans Belgian

benyn jentyl f benenes lady

benenyk f benenygow young lady

berr adj short

berya v skewer

bësya v finger

bewecter m liveliness

blejyowa v bloom, blossom

bleyn y dreys phr tiptoe

bleynorieth f precedence

bludhya v soften

bodny m bonias clump, cluster

bohes cris phr lack of dash

boosa hig phr bait a hook

bora m morning

botodna v button

boxas m boxesow blow

brafter m excellence

bras m plots, treachery

brâs-oberys ‖ adj magnificent

Brâster m Majesty (referring to royalty)

brath m brathow bite

brawagh m terror

brawahus adj alarming

brenyans m brenyansow direction(s)

breselor m breseloryon fighter

brib m brîbys bribe

brîbyans m bribery

brithky ‖ m brithkeun ‖ mongrel dog

broder dâ m breder brother-in-law

broderek adj fraternal

bros horn m brojow iron spike

brusy v appraise, judge

bry m value, weight

bryght adj bright

buarth m buarthow farmyard

bùngalow m bùngalows bungalow

bùrlesk adj burlesque

bùs conj but

bydnar re⁽²⁾ phr + subjunctive verb introducing emphatic negative command

bylyny m villainy

byttedhewetha adv nonetheless

cabluster m guilt

cabmgryjyk ‖ adj heretical

cabmweyth ‖ m wrong

cader f caderyow chair (high diction)

cadet m cadettys cadet

cafos drog i’n keus phr smell a rat

calmynsy m calm

camdyby v mistake, be wrong

camgemeryans m camgemeryansow mistake

campollans m comment(s)

canfas m canvas

cantolbren ‖ m cantolbrednyer ‖ candlestick

caradow m darling, beloved

caradôwder m amiability, good temper

cardhen f cardhednow thicket

cardynal m cardynalys cardinal

carhara v fetter

carorieth f [love] affair

cartryjen f cartryjednow cartridge

Carybdys f Charybdis (giant whirlpool of Greek myth)

caryn m carynyas carcass

casel f caselyow armpit

castyga v flog

cavow pl sorrow

châcyans m pursuit

châcyor m châcyoryon pursuer

chainya v chain

challa m challys jaw

chansler m chanslers chancellor

charjya v charge, instruct

chet m chettys brat, fellow

chy cog m treven cookshop

chy hâv m treven summerhouse

chy helghya m treven hunting-lodge

clap m chatter

clattrans m clatter

clavel f clavellys mantelpiece

cledhevyas m cledhevysy swordsman

cleves cogh m scarlet fever

clorder m gentleness

clôsya v close up; clasp (hands)

cloutweyth ‖ m patchwork

clycket m clyckettys latch

coladow m risk (of loss)

colenky v swallow, engulf

colmor m colmoryon binder

colovenva f colovenvaow colonnade, portico

coltrebyn m = cantolbren

comen adj common

comen voys ‖ m public opinion

comondyans m command

compassa v encompass

con f conyow supper (formal)

confùndya v confound

conqwerrour m conqwerrours conqueror

consûmya v consume

contemplans m contemplation

contes f contesow countess

contradia ‖ v contradict

contrefêtyans m forgery

conyng adj clever, skilful

copla v couple

coraj m courage

corbel m corblys bracket

corden besias phr cat’s-cradle

corf an eglos phr nave

coronal m coronals colonel

coscar col retinue, entourage

cothwas m cothwesyon old fellow

cowsesow pl heart, conscience

crack m crack, snap (sound)

crackya v crack, bang, clang

craghdiak ‖ m craghdiogow ‖ small farmer

crapya v grasp, clutch

creatùr m creatùrs creature

creatùres f creatùresow female creature

crèn m quiver, tremble

crèn lêhow m ague

crenel m crenellys parapet

crocken f crockednow snare

croffolus adj grumbling

crog f hanging

crowdra v loiter, hang about

crowsecter m irritability, uncertain temper

crowsek adj cross, petulant

cruelta m cruelty

crùllya v curl

cryhias v neigh

cryhy v wrinkle

cudhans m concealment

cufter m kindness

cûlbren m cûlbrednyer cudgel

cùrun lorwëdh ‖ f cùrunyow laurels

cùrunyans m coronation

cùssyans m cursing

cygar m cygarow cigar

cyvyl adj civil

dâ m property

dagyer m dagyers dagger

dalhus adj capacious

dalla v blind

damnabyl adj damned

dampnus adj damning

damsel f damsels damsel

danjer m jurisdiction

daras arâg m darajow front door

daras fenester m darajow French window

dargopia v trace

darnosa v mark out

dascùntell v rally (sb)

daskelwel v recall

daskemeres v recover

dassenyek adj ringing

dastevy v grow again

dasweyth m dasweythow reaction

debonêr adj debonair

decêvya v deceive

dêda m dêdys deed

dëdh an ambos phr day of betrothal

dëdhweyth adv in the day-time

defendya v parry

defians m defiance

degeans m closing

degoth verb is fitting

demîn m demesne

densa m good man

deray m disorder, confusion

derow col derowen oaks

dervyn v deserve, call for

descrypcyon m description

desîr m desire

destna v destine

determyans m resolution, decision

deu adj over, finished

deus rag phr come on

dewhans adv immediately

dewlagas du eyes (pair)

dhe’n bew phr to the quick

dh’y rêwl phr to one’s senses, to consciousness

diaha m ease (freedom from apprehension)

diallos adj powerless, incapable

diantel adj rickety, tottering

diarf adj unarmed, weaponless

diarva v disarm

diogelyans m safeguard(s)

dogven f dogvednow document

dom m doom

domhelyans m overthrow, ruin

dornscrefa ‖ m handwriting

dos dhe wel phr appear

draghtya v draft

dregyn m mischief, harm

dregynus adj mischievous

dremâs m good man

dreslebmel v skip over

drocter m wickedness

drog-anfurneth ‖ m gross indiscretion

drog-davasak ‖ m drog-davasogyon ‖ scandal-monger

drogdybyans m suspicion

droggya v drug

drog-golîta m drog-golîtys henchman

drog-hap m misfortune

drogoberus ‖ adj criminal

drogwas ‖ m drogwesyon rogue

droppya v drop

dûk m dûkys duke

Dùrsona ‖ dhe’n Mytern phr God save the King

Duw Dynam interj Good God

duwes f duwesow goddess

duwyl adj divine

dybreder adj careless

dybredna v unbolt

dydhanans m amusement, diversion

dydhanus adj amusing

dydowl adj unintentional

dydhrok adj innocent, harmless

dyfelebyans m metamorphosis

dyffresyans m protection

dyffresyas m dyffresysy protector

dyfreth adj dull, inert

dyfrethter m dullness

dygabester adj ungoverned, wild

dyghtyans m dealing

dygof adj forgetful

dyhanow adj unnamed

dyhowycter m dexterity

dylâtyans m delay

dylowrder m insufficiency

dynyans m attraction

dynyores f dynyoresow coquette

dyrusca v scrape the skin

dyscans m education

dyscypyl m dyscyplys disciple

dysencledhyas v disinter

dyserry v placate

dysês m indisposition

dyslyw adj dull, colourless, pale

dysodha v sack

dyson adv without another word

dysonora v dishonour

dysplewya v display

dysseytya v deceive, outwit

dystrùcsyon m destruction

dyswar adj unwary, off one’s guard; unconscious

dyswarneth m unconsciousness

dythya v dictate

dyvlâm adj faultless

dywharth adj sulky, sullen

dywhythrus adj inscrutable

dywscovarn du ears (pair)

dywwews du lips (pair)

edhen dynya m ÿdhyn decoy

edrega m = edrek

egeryans m opening

egor jarn m egrow daisy

eh interj eh, what

elow col elowen elm trees

encressyans m increase

eneby v face

enebyans m confrontation

enos adv yonder

entanuster m excitement

eneby v face

entent m ententys intention

epscobek adj episcopal

eqwal adj equal, matching

er m êrys heir

er prep by (the hand etc)

er am marth phr to my surprise

erberow m quarters

erberow soudoryon phr troop barracks

erbysek adj sparing

erya v defy, insist

eryans m defiance, insistence

erytuster m heredity

ês m ease

eskynleur ‖ m eskynleuryow ‖ platform (station)

esow m dearth, hunger

estregus adj absent

eternyta m eternity

etyket m etiquette

euvergryjyk ‖ adj superstitious

ewyk f ewygas hind

exaltya v exalt

faintys m feint

faitour m faitours imposter

faitourieth f imposture

fâlslych adv falsely, treacherously

fanja v get, receive

farwèl ‖ m farwèls ‖ farewell

fast’he ‖ v confirm

fëdh f faith

felder m cunning

ferfter m firmness

fethans m defeat

fevrus adj feverish

fevyr cogh m scarlet fever

feythus adj sumptuous, well-adorned

flappya v flap

flat adv flat

flatteryng m flattery

fo m flight (fleeing)

folneth m foolishness, folly

forest m forestys forest

fortyn m fortune

fow m fowys lair

fowt prep lacking, failing

Frank m Francas Frenchman

frena v fret

frobmans lowen m excitement (pleasant)

frock-côta ‖ m frock-côtys ‖ frock-coat

froth m stir, tumult

froth brâs phr much ado

Frynkek m French (language)

fugyans m forgery

fugyor m fugyoryon forger

furvel kyns f furvellow precedent

fusta v beat, batter

fydhya in phr trust verb

fynyshya v finish

fysment m fysmens face (features)

galont adj gallant

gans meur gris phr forcibly

ganso y honen phr on his own

garget m gargettys garter

garnyson m garnysons garrison

gasa hepcor phr waive

gellrudh ‖ adj bay

gesedhus adj ironic(al)

godhvos revrons phr pay deference

godn whe m godnys six-shooter

godnys brâs pl artillery

godregor m godregoryon visitor, guest

godrigva f godrigvaow temporary address

godrothy v infuse

golowyjyon pl radiance

gôlya conqwest wàr phr triumph over

gôlyador m gôlyadoryon sentinel

gôlyans m celebration, revelry

gôlyas v keep watch

goon f gonow scabbard

goos pell phr distant relative(s)

goosrudh ‖ adj blood-red

gorbollak adj crazy

gores dhe’n wask phr press release

gorfals adj luxuriant

gorfalster m superfluity

gorhana v fascinate

gorlavurys adj overworked

gorlywans m exaggeration

gorowra v gild

gorqwitha v be very careful

gorstevel f gorstevelyow ante-chamber

gorth adj stubborn, intransigent

gorthenep m opposition

gorthplottyans m counterplot

gorthsevel v resist

gorthter m obstinacy

gorvydnus adj jealous

gorwyw adj excellent

gosak adj bloody

goskesek adj bushy

goslowyas m goslowysy listener

governour m governours governor

govyjyon pl cares

gowolok f glance

goyeyn adj cool

grassa v thank

grauntya v grant

gravya v engrave

gre m standing, rank

greuv m front (of body, garment)

grêvons m grievance

grêvya v afflict

grolyak adj gruff

grom m grômys groom

gròn m huddle

grugys gwarr m grugysow sling

grym adj grim

gùdhùk m throat

guw m guwyow spear

gwalgh m [more than] enough

gwall m accident, mishap

gwàn m gwanow stab, jab

gwandrans m wandering, rambling

gwandryas m gwandrysy wanderer

gwary peryl brâs phr play for high stakes

gwayans m movement

gwedhwes f gwedhwesow widow

gweff adj = gwyw

gwelen tan f gwelyny poker

gwelsek adj grassy

gwelva f gwelvaow point of view

gwelweyth ‖ m wicker

gwersyor m gwersyoryon versifier

gweskva f battering

gwesty v entertain, accommodate

gwetha adj worst

gwethlu ‖ m gwethluyow guard

gwethlu ‖ an onour phr the guard of honour

gwil chauns phr take a chance

gwil cortesy phr curtsy verb

gwil faintys [a²] phr pretend to [have]

gwil mêstry wàr² phr master verb

gwil tendans dhe² phr attend upon

gwil troncas phr take a bath

gwil wis phr pretend, masquerade

gwirleverel ‖ v tell the truth

gwius adj winding, tortuous

gwlascor f gwlascorow kingdom

gwradh m gwradhow radius

gwres f ardour

gwrës ha deu phr over and done

gwrior m gwrioryon doer

gwrydnya v wring

gwydnhe ‖ v whiten, turn pale

gwyras f gwyrosow liquor, brandy

gwynder m paleness

gwythiek adj bloodshot

gyllys in gròn phr huddled up

hackya v hack, slash

hailya v hail

hanas m sigh, murmur

hanter-fâss ‖ m profile

hanter-warneth ‖ m half-consciousness

happyans m happyansow happening

hardh adj bold

harlot m harlos villain

harthter m audacity

hastyf adj hasty

hâtyans m hatred

hautîn adj haughty

havalder m likeness, resemblance

heb fall phr without fail

heb froth phr quietly, efficiently

heb parow phr peerless, incomparable

heb tùll na gil phr frankly

heb whetha y gorn phr without more ado

hebaskhe ‖ v calm, mollify

heblyth adj lithe

hedhes m reach, range

hegas adj nasty

heglêw adj audible, aloud

helgh m hunt

helghjy ‖ m helghjiow ‖ = chy helghya

helghya v hunt

helghyas m helhysy hunter, pursuer

hel’torgh ‖ m boar-hunt

hensoudor ‖ m hensoudoryon ‖ veteran

hen-henvam ‖ f hen-henvabmow ‖ great-grandmother

herdhyans m thrust; rush

herôt m herôs herald

heudh adj gleeful

heuthter m glee, exultation

hewolder m vigilance

hig m higow hook (for fishing)

hirgelgh ‖ m hirgelhow ‖ oval

hûa v raise a cry

hùbbadùllya m riotous noise

hudhyk adj merry

hudores f hudoresow charmer (female)

hùmbrynkyades f hùmbrynkyadesow escort (female)

hunrosyas m hunrosysy dreamer

hùrly-bùrly socyal phr social whirl

hynon f fair weather

hynt m hyntys hint

hyntyans m hinting

idhyl adj feeble; languid

imperyal adj imperial

i’n crog phr on the gallows

in hanow Duw dh’y lawa phr God be praised

in ker’ phr = in kerdh

in lôk prep in the presence of

in maner lader an nos phr stealthily

in perveth Ewrôpa phr in the heart of Europe

inclynya v lean

inclynyans pedn m nod

inferya v infer

inferyans m inference

inia toth phr force the pace (of sth)

iny m urging, impulse

is-tu m is-tuyow underside

Italek m Italian (language)

jailor m jailoryon gaoler

Jamys m James

jaudyn m jaudyns rascal

javal m javalys scoundrel

jeneral m jenerals general

jentylys m graciousness

jevan m fiend

jolyfta m gaiety

Jory m George

jùstyfians m justification

keas v enclose

kedrydnya v quarrel

kekefrës adv as well (emphatic)

keladow m secrecy

kelhy v circle

kemeres hanow in vain phr take a name in vain

kemeres le phr replace

kemyna v bequeath

kenerthans m encouragement

kentrevoges ‖ f kentrevogesow ‖ neighbour (female)

kentrydna v spur

kentryn m kentrydnow spur

ker f kerow fort

kerdhes in aray phr parade

keresyk m & f keresygyon darling

kescaror m kescaroryon rival in love

kescarores f kescaroresow female rival in love

kescolodnek adj sympathetic

kescôwsel v (gans) have a conversation (with)

kescùssulya v consult

keskyans m exhortation

keslowena f congratulations

kesscrefor m kesscreforyon correspondent

kesseny v peal out (of bells, organ)

kessenyans m pealing (of bells, organ)

kesson m peal (of bells, organ)

kestrevesyk m kestrevesygyon fellow-countryman

kesviajyor m kesviajyoryon fellow-traveller

kesviajyores f kesviajyoresow fellow-traveller (female)

kethel f kethly sheath knife

kettoth ha’n ger phr without another word

keudh m sorrow

kevadran f kevadradnow faculty

kigek adj fleshy

kigor m kigoryon butcher

knack adv just, immediately

knouk m knoukys knock

knoukyans m knocking(s)

knyvyas v clip (hair)

kyffewyas m kyffewysy roisterer

kyfyor m kyfyoryon confidant

kyny v wail

kynyewel v dine

kynyk m kynygow offer

lâcya v lace, fasten

ladhans m killing

ladhor m ladhoryon killer

lagyans m splash(ing)

lanergh m lanerhy glade

larjes m generosity

lavar coth an teylu phr the family motto

lavrak lows penglin m lavregow knickerbockers

lawl v = leverel

lebmyk m lemygow sip

lecyans m lecyansow licence

ledry v slant

lemen prep save

lenter adj gleaming

leouta m honour

les’hanow m les’henwyn nickname

lesta v hinder, get in the way of

lestans m lestansow obstacle

leun-geladow m absolute secrecy

leva v utter

lobm adj bare

lobm m lobmow drop

lorgan m moonlight

loselwas ‖ m loselwesyon ‖ idler

losten draylya f lostednow train (of dress)

lower gweyth phr several times

lu m luyow force (armed men)

lugarn dall m lugern bull’s-eye lantern

luryk f lurygow breastplate; rampart

lusewegyn m lusewegydnow ashtray

ly m liow oath

lydnyath f lineage, dynasty

lymder m sharpness

lymder y vreus phr acuteness

lynaja m lineage, ancestry

lynyaj m = lynaja

lÿs f lÿsyow court

lÿscanaseth ‖ m diplomacy

lyther cresys m lytherow credentials

lyther kemyn m lytherow will

lywus adj colourful

maghteth f meghtythyon female servant

mamlyver m mamlyfryow original (book)

mansyon m mansyons mansion, château

mantel f mentylly mantle

marbel m marble

marchya v march

marhoglu ‖ m cavalry

marshal m marshalys marshal

martholya v hammer

medal m medallys medal

medror m medroryon marksman

medynor m medynorow hinge

mejy v reap

mell m mellow joint

mellyans m interference

melody m melodys melody

melys adj sweet

menowghter m frequency

menowghva f haunt

menow’hy v frequent

menweyth ‖ m masonry

meras stark phr stare verb

merkyl m merclys miracle

mery adj merry, jovial

mes a dorn phr at once

messejer m messejers messenger

mêstry m power, command

methek adj ashamed

methek kepar ha’n deves phr sheepish

meur y worhan phr charming

mo ha myttyn phr morning and night

mockyans m mockery

moldror m moldroryon murderer

molethy v curse

mollath f molothow curse

monark m monarkys monarch

mong m mongow mane

moralîsans m moralizing

moren f moronyon wench

morethak adj glum

mos wàr y gàm phr to be steady / cool

mus adj mad

muskegy v go mad

muscogneth m madness

mûtyans m sulking, moping

mydnas m will

mydnas knack phr be [just] about to

mygylder m coolness

mylega v curse

myshef m injury, harm, ruin

myster [an] jornalyst m journalism

mysterden ‖ m mysterdens ‖ tradesman

myternsys m royalty

myternyth adj royal, kingly

nedha v spin

nerthek adj strong, powerful

nes’hevyn ‖ m relation(s)

newtral adj neutral

nôbyl m nôblys noble[man]

nôbylta m nobility

’nos adv = enos

nosweyth adv in the evening(s)

nothhe ‖ v [lay] bare

noys m din

nycyta m [foolish] ignorance

nymf f nymfow nymph

obereth m performance, action

offycer negys m offycers orderly

ohô interj oho

olewy v anoint with oil

ollgalosek ‖ adj almighty

olva f weeping

omaqwytya v recompense oneself

ombarusy v get ready intr

ombrederus adj thoughtful

ombrederyans m pondering, brooding

omgafos v find oneself

omglôsya v close up intr

omgomendya v introduce oneself

omgontrollyans m self-control

omgowethya v socialize

omgrefhe ‖ v brace oneself

omgudha v hide

omherdhya v thrust intr

omherdhyans arâg m forward lunge

omhevellor m omheveloryon impersonator

omhevelly v imitate

omhevelly dhe² v impersonate

omistyna v stretch oneself

omjùnya v = jùnya intr

omlath dewdhen m duel

omlavar adj dumb, speechless

omlowenhe ‖ v make merry

omrêwlya y honen phr control oneself

omrêwlys adj restrained

omuvelhe ‖ v humble oneself

omvôstya v brag

omwetha y honen phr look after oneself

omwil v pretend

onester m honesty

ordynans m ordynansow ordinance

orny m cold

ôstes f ôstesow hostess

othobmak adj beggarly; desperate

overbydn adv overhead

ownek adj afraid

pâcya v pace

paja m pajys page (boy)

pal m palys mantle

par m parow match, equal

pàr fay phr faith (exclamation)

parcel m party, corps

parcel soudoryon phr platoon

pardon m pardon

parleth m parledhow parlour, drawing-room

parya v match

pedn medhow m pednow drunkard

pedn-arâg ‖ m pednow-arâg ‖ bow, prow

pedn whyban phr frivolous

pedndour ‖ m pendourys ‖ keep (castle)

pednglin m penglinyow knee

pehadow m sin(s)

pelhe ‖ v distance [oneself]

pellscrefa ‖ m telegraphy

penelyn m penelydnow elbow

penrêwler ‖ m penrêwlers ‖ prefect

performyans m performance

perhednes f perhenesow possessor (female)

perhenogeth m possession

perthy euth phr be very scared

pêsus adj constant

petygrew m petygrews pedigree

pik m pîkys pike

plauntya v spread (news etc)

plêdya v plead

plêdyans m plêdyansow plea, entreaty

plegadow adj buxom

plegyans m bow; frown; inclination

plêntya v remonstrate

plethy v link (arms)

plottyans m plotting, intrigue

plynchya v flinch, cower

poll m head

pollgledh ‖ m pollgledhyow ‖ moat

polsa v pulse, beat

pondra v ponder

pons derevel m ponsow drawbridge

ponyans m gallop

posessyon m possession

poster m weight

pottya qwarel phr claim

pray m prey, quarry

prederyans m thinking

presens m presence

pr’hap adv = pàr hap

procêdya v proceed

processyon m procession

prysk col shrubbery

prysonyans m imprisonment

pùblyshya v publish

pych m pychow stab, jab

pychya v stab

pyck m pyckys pick[axe]

pyctùresk adj picturesque

pyffya v puff

pygal f pygolow mattock

pymthek nos phr a fortnight

qwallok m qwalokys burly fellow

qwarel m quarrel

qwartronek adj local (within city)

qwiet adj quiet

qwyck adj quick

qwyttya v quit, leave

ragdas m ragdasow forefather, ancestor

ragpreder m ragprederow precaution

ragpredery v think ahead

ragtôwlys adj premeditated

ragwarnyans m presentiment

ragwel m foresight, providence

ragweles v foresee

rainya v reign

rebukyans m rebuke, reproof

rejoycya v rejoice

rejyment m rejymentys regiment

relêssya v release

relêssyans m release

rem m rheumatics

remedy m redress

remyssyon m pardon

repref m reproof

res verb be necessary, must

restoracyon m restoration

reun col reunen bristles

reverthy m torrent

reveth adj/m marvellous; wonder

revolver m revolvers revolver

revronsus adj respectful, deferential

revyans m rowing

rêwlyas m rêwlysy ruler

rom omwysca m rômys dressing-room

rômyk m rômygow little room

ros lovan f rosow pulley

roslyw ‖ adj rosy

rowtor m rowtors ruler

rudhya v flush

rudhyans m blush, flush

ruglans m rattle, rattling

Rùrytânya f Ruritania

Rùrytânyan adj/m Rùrytânyans Ruritanian

ryddya v rid

ryvet m ryvettys rivet

sacrylych m sacrilege

salujyans m salute, greeting

sarchyans m search(ing)

sarchyor m sarchyoryon searcher

Satnas m Satan

saw ... yn unsel phr except

sawment m preservation

scantlowr adv scarcely

scattra v scatter

scolk-pyta ‖ m sneaking pity

scolkya v skulk

scolyans m schooling

scorn m scorn

scrùpyl m scrùplys scruple

scùrel-wyrly ‖ m scampering

Scylla f Scylla (monster of Greek myth)

sê rial m sêys throne

sêcret adj secret

selwans m rescue

senyans m sound(ing)

separâtya v separate

sera lich phr my liege (addressing king)

sera rial phr sire (addressing king)

sergh m affection, attachment

serhak m serhogyon dependant

serth adj stiff

servabyl adj dutiful

servyades f servyadesow servant (female)

servyas m servysy footman

setha v shoot

sethor m sethoryon marksman

sewajya v assuage

shâmus adj shameful

shâmya v shame

sherewa m sherewys villain

showya v show

siansus teg phr whimsical

sket adv straightaway; headlong

skew f skewyow screen (protective)

skewya v screen, shade

skyrmya v fence

sleyneth m skill

smat adj/m smattys rough, tough; ruffian

smoth adj smooth

solas m entertainment, pastime

sojeta m sojetys subject

solas m entertainment

solempnya ambos y dhemedhyans phr solemnize his betrothal

somona v summon

sosten m sustenance, food

sotelneth m subtleness, cunning

sovran m sovrans sovereign

Sows m Sowson Englishman

sowyn adj prosperous

sparya v spare

Spaynek m Spanish (language)

splander m brightness, splendour

sqwattyans m clash(ing)

sqwîthter m fatigue

sqwychya v jerk, twitch

stanchya v stanch

stank m stamp (heavy tread)

stâtly adj stately

stedfast adj steadfast, loyal

steredny v scintillate

sterlyn adj sterling

stêvyans m rush

stewan m stewanow blow, drubbing

stlevy v stammer

stlevyans m stammering

straft adv straightaway

stranjnes m strangeness

strik adj rapid

styryans m explanation

sùffror m sùffroryon sufferer

surneth m sureness

swarvya v swerve

syger adj sluggish, lazy

sygerneth m inactivity

tackya dorn v (wàr) clap (on)

tacla v array

taclans m decoration, ornaments

tag m choking

tallyour m tallyours trencher

tâl-lytheren ‖ f tâl-lytherednow ‖ initial

tanek adj fiery; passionate

tanta v woo, make love

tantans m wooing, suit

tantor m tantoryon suitor

tanya v fire

tanya golow phr strike a light

tardhell f tardhellow outlet; embrasure

tarya v tarry

tass m tassow heap, bundle

tauntya v taunt

tauntyans m taunt(s)

tavasa v speak out

tavasak see drog-davasak

tavasans m scolding

tebelwas ‖ m tebelwesyon ‖ wicked man

tebmyk m temygow little bit

tednans m shooting (of gun)

tekhe ‖ v ornament

telly gans bùlettys phr riddle with bullets

temptyor m temptyoryon tempter

tendya v wait on

terlentry v twinkle

ternos ‖ adv the next day

terros m terryjy ruin

tervans m affray

test m testyon witness

tewedhak adj weather-beaten

tiogus adj country, rural

torgh m tergh coil

torgh coos m tergh wild boar

tôwlel dhe scùll phr throw away

towlyans m toss

trailya dhe’n velyn phr turn to account

traitury m treachery

traitus adj treacherous

tranjyak m delirium

transformya v transform

tredden m three men

treddeth adv/m three days

trega v dwell

tregereth f tregeredhow sympathy, compassion

tregor m tregoryon inhabitant

trèm f look, sight

tremen m passage, passing

trenja adv the day after tomorrow

trespassor m trespassoryon criminal

trettya v tread

trettyans m tread

treusperthyans m transfer

trew m spit

tro helghya f troyow hunting excursion

troblus adj trying

tròm adv suddenly

trooslu ‖ m infantry

truedhek adj pitiful, piteous

truesy adj grievous

trumach m crossing (over water)

trygh adj triumphant

tristys m sadness, melancholy

tùchyans m touch(ing)

tùllwysca v disguise

tùmas m tùmasow thud

tu’vês m outside

ty m oath

ty emskemunys phr you bastard

tyckya v tick

tydnhe ‖ v tighten

tynkyal v jingle

tythya v hiss

udnya v unite

ugh-rencas ‖ m ugh-rencasow ‖ upper class

uhelor m uheloryon aristocrat, noble

undon adj monotonous

ùngrassys adj graceless

ùnkynda adj ungrateful

uvelder m humility, modesty

vanyshyans m disappearance

vexya v vex, annoy

viajyor m viajyoryon traveller

voydyans m [hurried] departure

waltsya v waltz

wàr bigow dreyn phr on tenterhooks, all agog

wàr neb cor phr in any event

warbydn kynda phr unnatural

waryowgh imperative ware

wastya v waste

whans a wodhvos phr curiosity

whedden See an Whedden

whedhla v tell tales

whedhlans m gossip

whedhlor m whedhloryon gossip (person)

whegen f sweetheart

whekhe ‖ v sweeten

whor-dre-laha f whereth sister-in-law

whyrny v whizz

whythrus adj searching

wondrys adj wonderful

worshyp m social position

worth golow nos phr by night

wosa termyn phr later

y Uhelder title his Highness

yowynkes m youth

yùrl m yùrlys earl