Den an Arwedhyow - lovinglivingcornish

KES’HENS MUGBY

IS-FORDH NYVER ONEN. DEN AN ARWEDHYOW

Charles Dickens

Keyfordh Clayton, Entryng North

Yma Gerva awoles

Raglavar gans an trailyor

In 1866 y whrug apperya nyver specyal, dhe'n Nadelyk, a'n lyver termyn All the Year Round, an jornal golegys gans Charles Dickens. Tîtel an nyver-ma o Mugby Junction, ha dyvers auctours a gemeras shara rag plethy whedhlow a'n kes'hens fycsyonek, ha'y roosweyth a lînednow. An caracter cres yw presentys i'n kensa darn: onen na wodher gelwel marnas 'Barbox Brothers', hanow an gowethas o dhodho oll an gorwel, bys pàn omdednas dhyworty rag whythra taclow avês dhe dyller clos y genwerth. An caracter-ma yw an whedhlor i'n darn Den an Arwedhyow, o screfys gans Dickens y honen.

An "droglam hegof" mayth eson ny ow redya anodho i'n whedhel-ma yw growndys, gwirhaval lowr, wàr an Clayton Tunnel Crash, meschauns brâs a wharva ogas dhe Brighton in 1861, marow may feu 23, ha 176 golies.

DEN AN ARWEDHYOW

“Halô! Wy ’woles!”

An den pàn glôwas lev ow kelwel, yth esa a’y sav orth daras y gabyn; hag in y dhorn baneryk fardellys dhe beul berr. Rêsonek via soposya, drefen shâp an grownd, na ylly bos hockyans vëth py qwartron y feu an lev devedhys. Saw in le a veras in bàn dhe’n tyller mayth esen vy wàr amal an droghva serth, poran a-ugh y bedn, ev a wrug omdrailya ha meras an Hens Horn ahës. In y vaner a wil hebma yth esa coyntys, kyn na alsen vy leverel pandra màn. Mès coyntys lowr o va dhe dedna ow merkyans, ha’y fygùr gwrÿs cot ha gorskeus’hës kyn fe, in downder an cledh; ha’m fygùr vy awartha, badhyes in golow crowsak orth dyweth an jëdh, mayth esa otham formya howl-ledn a’m dorn kyns ès aspia an den yn tâ.

“Halô! Wy ’woles!”

Wosa meras an Lînen ahës, ev a wrug omdrailya unweyth arta ha derevel y wolok, ha gweles ow fygùr awartha.

“Eus trûlergh may hallaf dos bys dhywgh rag kescows?”

Ev a vera worthyf avàn heb gortheby, ha my ow meras orto ev in nans, heb inia dhe dhasleverel ow qwestyon trufyl re scon. I’n prës-na y feu crèn andyblans i’n dor hag i’n air, desempys ow mos in polsans garow, ha fysk ow tones uskys in rag, may whrug vy tromlabma wàr dhelergh, kepar ha pàn y’n jeva nerth dhe’m tedna wàr woles. Ha’n êthen, myns a veu ascendys dhe’n le mayth esen vy awartha, kettel o passys dhe neyja wàr an dirwedh dhe ves, my a wrug meras anowyth in nans, ha gweles an den ow fardella an baner arta, wosa y dhysqwedhes pàn êth an train tremenys dresto.

My a nowedhas ow qwestyon. Wosa speyss may hevelly bos an den owth attendya stag, ev a wrug môcyon gans fardel an baner tro ha poynt a’m keth level vy, ogas ha tryhans lath dhyworthyf. My a grias “Pòr dhâ!” ha mos dhy. Ena, pàn whythrys dour adro, my a gafas ryban igam-ogam a gerdhva skydnya re beu trehys: ha my a’s sewyas.

An droghva o down dres ehen, crackya codna dres kynda. Hy o trehys dre garrek yêyn ha glëb, ow sygera dowr dhe dhownha dhe voy. Rag hedna an kerdh o hir lowr rag alowa dhybm remembra fatell wrug an den showya an fordh-ma in udn dreylya, dell hevelly, pò oll a’y anvoth.

Wàr an trûlergh-ma pàn en vy skydnys lowr rag aspia an den arta, my a’n gwelas fatell esa sevys inter clethrednow an hens mayth êth an train namnygen, ha’y stauns o parys, dell hevelly, dhe’m apperyans. An dorn cledh yth esa orth an elgeth, ha’n elyn cledh-na ow powes wàr y dhorn dyhow, o crowsegys dres y vrèst. An stauns a’n jeva kebmys gwaityans, kebmys hewolder, may whrug vy, meur ow marth, astel kerdhes rag tecken.

Wosa dallath arta wàr woles my a wrug hedhes level an hens horn ha dos dhodho nes, ha gweles y vos den melenyk tewl y vejeth, ha barv dewl ganso, hag abransow nebes poos. Tyller y whel o pell dhyworth tus, na ny welys vy bythqweth plâss moy morethak agesso. A bùb tu yth esa fos a garrek lybm ha glëb devera, ow keas oll an vu ma’s skethren ebron. An golok i’n eyl qwartron: only pêsyans cabm a’n pyt isel-ma. An cotta golok dhe’n qwartron aral: awotta golow rudh trist in hy dyweth, ha’n trista entrans aberth in keyfordh dhu mayth esa neb gnas in crefter barbarùs an benserneth ow tavlethy dyglon ha dyfen. Bohes howl a wodhya cropya bys i’n tyller-ma, mayth esa fler dorek marwyl dhodho; hag yth esa kebmys gwyns yêyn ow fysky dredho, may feu ewn scruth warna vy, kepar ha pàn wrellen dyberth in mes a'n bÿs naturek.

Y teuth vy, kyns ès ev dhe waya, mar ogas may halsen y dava. Nag ena ny remuvyas ev unweyth y syght dhywarnaf, mès ev a gerdhas udn pâss wàr dhelergh, ha derevel udn dorn.

Ot obma argel bell (y leverys vy), may kibys whans a wodhvos anedhy ha my ow meras orty awartha. Anvenowgh o vysytyoryon, tyby dell vydnen; hag ev plegys dhe wolcùbma onen traweythys, a’m bo govenek? Inof ny wely ma’s enef o degës oll y vêwnans in fînyow stroth ha, gyllys dhe wary worteweth, esa ow kemeres les nowyth sordyes in oberow brâs a’n par-ma. Indelha my a gowsas; saw càm nyns ov vy sur a’m very ger – ny woraf egery kescows vëth yn êsy, ha dres hedna yth esa neppëth i’n den-ma ow corra brawagh dhybm.

Ev a wrug meras in maner moyha coynt orth an golow rudh in nes ganow an geyfordh, ow whythra gans y wolok ader dro, kepar ha pàn ve neppëth anodho ow fyllel; wosa hedna ev a veras orta vy.

O an golow-na radn a’y jarj ev? A nyns o?

Ev a worthebys medhel y lev: “A ny worowgh tell yw?”

Y teuth preder uthyk dhe’m pedn, ha my ow redya an lagasow stag ha’n fâss tewl, y vos ev spyrys, adar den. My a vydna polla i’n dedhyow a’y wosa mar’n jeva clevejyans in y vrës.

Torn ow honen, my a gerdhas udn pâss wàr dhelergh. Saw pàn y’n gwrug, my a verkyas neb own cudh ahanaf in y wolok. Y fêsyas an preder uthyk.

“Th’esowgh ow meras orthyf,” yn medhaf, ha’m minwharth o tydn, “kepar ha pàn ve dhywgh euth ahanam.”

“Yth esa dowt dhèm,” ev a worthebys, “mars ewgh gwelys genama kyns.”

“Py le?”

Ev a wrug poyntya dhe’n golow rudh-na in y wolok.

“Ena?” yn medhaf.

Adhesempys pòr war ahanaf, ev a lavaras (saw heb son vëth), Eâ.

“A bollat dâ, pandra vensen vy gwil ena? Bytegyns, bedhens dell yll bos, ny veuv ena bythqweth, dell worowgh tia.”

“Dell woraf martesen,” ev a worthebys. “Eâ, dell woraf yn tefry.”

Glanhës veu y vaner, ha’m maner vy in ketelma. Ev a wortheby dhe’m cows heb iny, ha’y eryow o dôwysys yn tâ. Esa lies whel dhe wil i’n tyller-na? Esa: hèn o dhe leverel, yth esa lower tra in y jarj. Kewerder ha hewolder o reqwîrys anodho, saw whel gwir – lavur corforek – scant nyns esa màn. Chaunjya certan arweth, diogely certan golowys, ha trailya traweythyow neb dornygel horn: nyns esa kepar whel dhe wil nahen. Tùchyng an lies our hag ev y honen oll, myns o dhybmo kebmys bern, ny ylly ev gortheby lemen gwythres ûsys y veweth dell veu formyes bys in devos indelha. Ev a wrug omdhesky udn tavas estren obma ’woles – omdhesky a pe godhvos y redya, heb ewnleveryans marnas desmyk dyscler. Inwedh ev a wrug studhya ranrîvyow ha nyverow degyl, ha prevy nebes aljebra. Saw ev o – ha mab kefrës pàn o va kyns – gwas gwadn orth fygùrs. A resa dhodho, pàn o va wàr dûta, gortos pùpprës oll i’n shanel air glëb-na; hag a ny ylly nefra ascendya in mes a’n fosow uhel-na a veyn? Wèl, yth esa hedna ow powes wàr euryow ha wàr cyrcùmstancys. Pàr termyn y fedha bohes trafyk wàr an Lînen, pàr termyn meur; ha’n keth hebma ow tùchya certan euryow a’n jëdh hag a’n nos. In awel deg, ev a ûsya dôwys spanellow rag kerdhes a’n skeus isel-ma in bàn; saw pùb eur oll y hylly an clogh tredanek y sompna ev, ha doblys o y anês pàn esa ow colsowes ragtho i’n prejyow-na: y golon o scafhës ytho dhe le ès gena vy dhe wetyas.

An den a’m hùmbroncas ajy dh’y gabyn, mayth esa tan in olas, bord screfa ha lyver sodhogyl rag certan covath, daffar telegrafek ha’y fâss dialya ha’y najedhow, ha’n clogh bian o complys kyns. Pàn wrug vy leverel ev dhe ascûsya mar mydnen nôtya y vos deskys dâ, ha (govenek y hyllyn vy côwsel heb offendya) onen deskys dres an gre socyal-na, ev a wrug merkya fatell o ankessenyans a’n par-ma dhe gafos in lies ensampyl mesk pùb cùntellyans a dus; tell glôwas bos indelha i’n oberjy, i’n creslu, ha kefrës i’n devîs othobmak-na, Lu an Wlas; ha tell wodhya bos indelha, moy pò le, in kenyver felshyp a’n hens horn. Nans o pell hag ev den yonk (cresy mar kyllyn, a’m eseth i’n cabyn-na; scant ny ylly ev y honen), yth o va studhyor a fylosofy naturek, vysytyor in arethyow academyk; mès ev êth yn whyls, scùllya y jauncys, skydnya, bythqweth derevel arta. Blam vëth ny godha a hedna. Awot y wroweth wàr wely a worras ev. Meur re holergh dhe wil aral.

Myns a wrug vy cot’he obma, ev a’n lavaras qwiet y vaner, ha’y wolok sad ha tewl o rydnys intra my ha’n tan. Yth addya ev an ger ‘Sera’ traweythyow, ha spessly i’n prÿjweyth may campollas y yowynkes: kepar ha pàn vydna govyn orthyf convedhes nag esa va ow pretendya bos ken ès dell y’n kefys. Lower gweyth y feu y gows goderrys gans an clogh bian, hag ev a resa redya messajys, ha danvon gorthebow. Unweyth yth o res dhodho sevel worth an daras wàr an tu’vês, ha dysqwedhes baneryk pàn dremena train, ha cria neb ger dhe’n lewyor. Y whre an den colenwel y dûtys in fordh marthys kewar ha dywysyk, dell o dhybm apert – owth hedhy y gestalkyans i’n very sylaben, hag ow cortos in taw erna ve pynag oll negys cowlwrës.

Wàr verr lavarow, yth esen vy owth arvrusy bos an den-ma onen a’n dus moyha diogel i’n gober-na, marnas hebma yn unsel: dywweyth, hag ev ow talkya, y torras y gows, trailya y fâss wor’tu ha’n clogh bian pàn NA sonas, egery daras an cabyn (o pùb termyn dhe dhegea, ow lettya an tebel-lëbor), ha meras in mes, tro ha’n golow rudh in nes ganow an geyfordh. Ha pùb torn y teuth ev arta dhe’n tan gans an keth cowntnans anstyradow a wrug vy merkya kyns, heb gallos gwell defînya, pàn esen ny an eyl dhyworth y gela mar bell.

My a lavaras, ow sevel in bàn rag departya: “Namna wrussowgh dhybm sensy my dhe vos metyes gans den contentys lowr.”

(Res yw avowa fatell leverys hebma rag sordya nagh.)

“Me o contentys i’n termyn eus passys, dell gresaf,” ev a worthebys, ha’y lev isel, par ha’n kensa cows; “saw troblys oma, sera, troblys.”

Ev a vensa daskelwel an geryow mara calla. Solabrës y’s lavaras bytegyns, ha my a’s cachyas qwyck.

“Pëth owgh troblys ganso? Pandr'yw an trobel?”

“Pòr gales yw dh’y dherivas, sera. Fest pòr gales yw côwsel anodho. Mar tewgh ha’m vysytya arta, me a wra saya styrya.”

“My yw whensys dhe vysytya arta, heb mar vëth. Lavar dhybm, peur fëdh hedna?”

“Me a worfen an torn a whel-ma myttyn avarr, sera, ha dallath ow nessa torn deg eur avorow dhe nos.”

“My a vydn dos udnek eur.”

Ev a wrug aswon grâss dhybm, ha mos genef in mes a’n daras. “Me a dhysqwa ow golow gwydn, sera,” yn medh in y lev isel arbednyk, “erna gaffowgh an fordh in bàn. Pàn y’s caffowgh, na elwowgh ger vëth! Ha pàn vowgh avàn, na elwowgh ger vëth!”

Yth esa y vaner ow qwil dhe’n tyller hevelly yêynha, saw ny leverys vy ma’s “Orth agas bodh.”

“Ha pàn dheffowgh wàr woles, avorow dhe nos, na elwowgh ger vëth! Gesowgh vy dhe wovyn, ha ny ow tyberth. Prag y whrussowgh garma ‘Halô! Wy ’woles!’ hedhyw gordhuwher?”

“Tybyans vëth!” yn medhaf. “My a wrug garma neppëth haval –“

“Ny veu haval, sera. Y feu an very geryow. Me a’s gor yn tâ.”

“Kyn fêns y an very geryow - my a’s lavaras, heb dowt, dre rêson my dh’agas gweles awoles.”

“Ha ken rêson, a nyns esa?”

“Pan rêson ken a ylly bos i’n bÿs!”

“A nyns esowgh owth omglôwes tell vowns y kerhys dhywgh in neb fordh o gornaturek?”

“Nag esof.”

Ev a worhemydnys nos dâ, ha sensy y wolow yn overbydn. My a gerdhas an Lînen ryb an clethrednow dhe bow (ha percêvyans pòr anwhek warnaf rag dowt neb train dhe dhos adrëv dhybm), erna gefys an trûlergh. Êsya o eskyna ès skydnya, ha my a dhewhelys dhe’m gwesty heb drog-hap.

Adermyn dhe’m appoyntyans, my a worras troos wàr an kensa tregh a’n dieskynyans igam-ogam i’n nessa nos, mayth esa an clockys pell ow seny udnek. Yth esa va orth ow gortos awoles, ha’y wolow gwydn dysqwedhys. “Ny wrug vy cria,” yn medhaf, pàn dheuthyn clos, “a allaf côwsel i’n eur-ma?” “Certan, sera.” “Gordhuwher dâ, ytho, hag obma ow leuv.” “Gordhuwher dâ, sera, hag obma leuv vy.” Wosa hedna ny a gerdhas an eyl ryb y gela dh’y gabyn, entra ino, degea an daras, hag esedha orth an tan.

“Me yw lebmyn ervirys, sera,” ev a dhalathas, ow posa wàr rag, kettel veuva a’y eseth, hag ow talkya in ton nag o scant moy ès whystrans, “na vëdh res dhys govyn dywweyth pandr’eus orth ow throbla. Me a’gas camgemeras newher, y bosowgh nebonen ken. Hebma orth ow throbla yma.”

“An camgemeryans-ma?”

“Nâ. An nebonen ken.”

“Pyw yw?”

“Ny worama.”

“Haval dhybmo?”

“Ny worama. Bythqweth ny welys an fâss. Yma an vregh gledh adreus dhe’n fâss, hag yma an vregh dhyhow ow qwevya – ow qwevya yn fen. I’n vaner-ma.”

Ow golok a wrug attendya y wythres, o gwythres an vregh pàn usy ow qwil sînys, gans meur gris ha terder a’n creffa. “Abarth Duw, voyd an vor’!”

“Udn nos a lorgan,” yn medh an den, “yth esen obma a’m eseth, pàn glôwys voys ow cria, “Halô! Wy ’woles!” Me a labmas in bàn, meras in mes a’n daras-na, ha gweles an nebonen ken-ma a’y sav ryb an golow rudh in nes an geyfordh, ow qwevya dell wrug vy showya dhys. An voys o hos dre gria, dell hevel, ha’n cry o, “Kebmer with! Kebmer with!” Ena unweyth arta, “Halô! Wy ’woles! Kebmer with!” Me a gemeras ow lugarn yn strîk, y sqwychya dhe’n rudh, ha ponya tro ha’n fygùr. Me a grias, “Pandr’yw cabm? Pandra wharva? Py ma?” Ev o sevys knack dhyrag duder an geyfordh. Me a wrug avauncya warnodho mar ogas may kefys marth fatell o an vrehel whath sensys adreus dh’y lagasow. Bys dhodho me a bonyas, istynys mayth o udn dorn rag tedna an vrehel dhe ves, hag oll adhesempys y feu vanyshyes.

“Aberth i’n geyfordh?” yn medhaf.

“Nâ. Me a bonyas ajy dhe’n geyfordh in rag, pymp cans lath. Me a savas, ha sensy ow lugarn a-ugh ow fedn, ha gweles pùb nyveren a’n pellder musurys, ha gweles an namow glëb ow slynkya an fosow dhe’n dor ha sygera der an warak. Me a bonyas arta in mes yn snelha ès pàn êth vy aberveth (rag yth esa dhybm abhorryans mortal a’n tyller-na), ha me a whythras oll adro dhe’n golow rudh gans ow golow rudh ow honen, ha my a gramblas wàr an skeul a horn bys i’n soler awartha, ha me a skydnyas arta, ha ponya obma tre. Me a wrug pellscrefa oll an dhyw fordh, ‘Wharva alarm pëth yw cabm?’ An gorthyp a dheuth, oll an dhyw fordh, ‘Pùptra yn tâ.’”

Res o resystya an tavans lent a vës orny wàr ascorn ow heyn ahës, ha my ow tysqwedhes dhodho dell veu an fygùr-ma, heb dowt, neb tùll a’y sens a syght; ha fatell esa skians bos fygùrs, sordyes rag dysês i’n nervow bludh a servya an lagas, ow trobla tus yn fenowgh, mayth aswonys radn anedha gnas aga cleves, hag inwedh hy frevy der honen-arbrovyon. “Ha cry tarosvanus,” yn medhaf, “a nyns yw hebma dhe glôwes pàn woslowy pols worth an gwyns i’n nans dynatur-ma, ha ny ow côwsel mar isel, ha worth an gân wyls yw gwrës ganso wàr wyvrow an telegraf?”

Gwirhaval lowr, y whorthebys ev, warlergh ny dhe woslowes polta a’gan eseth, ha dhodho y codha yn pòr dhâ godhvos an gwyns ha’n gwyvrow – mar venowgh o an nosow gwâv hir i’n tyller-na, hag ev y honen oll hag ow meras. Saw ev a wovydnas merkya na wrug ev gorfedna y dherivas na whath.

My a besys gyvyans, hag ev a geworras an geryow-ma yn lent, ha’y dhorn wàr ow bregh, “Le ès whe our wosa an apperyans, y wharva an droglam hegof wàr an Lînen-ma, ha le ès deg our a’y wosa an bobel varow ha golies o degys der an geyfordh dhe’n very splat may feu an fygùr a’y sav kyns.”

Y teuth scruth hegas ha cruppya drestof, saw me a wrug oll ow ehen wàr y bydn. Ny ylly bos nehys, my a worthebys, fatell o hebma kenwharvedhyans marthys, sur a gemeres y vrës yn frâs. Saw lies kenwharvedhyans marthys dhe wharvos pùb eur, diogel dell o, why a resa montolly an re-ma pàn wrellowgh dêlya gans kepar testen. Bytegyns, ny yllyn vy ma’s alowa heb mar, pelha dell leverys (rag my a soposyas y vos parys dhe’m drîvya indelma wàr dhelergh), nag o tus a skians dâ ûsys dhe gemeres meur perthyans a genwharvedhyans pàn esons y ow qwil recken a’n bêwnans kebmyn.

Unweyth arta ev a wovydnas merkya na wrug ev gorfedna na whath.

My a besys gyvyans unweyth arta rag errour ow godorrva.

“Hebma oll,” yn medh, ha gorra y dhorn wàr ow bregh arta, ha tôwlel golok yn cowlagas dres y scoodh, “a wharva nans yw udn vledhan. Y tremenas whe pò seyth mis, ha my sawyes a’n sowthan hag a’n euth, pàn wrug vy aspia wor’tu ha’n golow rudh udn myttyn, orth terry an jëdh, ha my a’m sav ryb an daras, ha gweles an tarosvan unweyth arta.” Y gows a hedhys, ha’y wolok stag orthyf.

“A grias ev?”

“Na wrug. Omlavar o va.”

“A wevyas gans y vregh?”

“Na wrug. Ev o posys wàr dhewyn an golow, ha’n dhêwla dhyrag y fâss. Indelma.”

Unweyth arta ow golok a wrug attendya y wythres. Yth o gwythres mornya. My a welas omdalgh a’n par-na in fygùrs a ven wàr vedh.

“Me a dheuth ajy hag esedha, part rag cùntell ow frederow, part drefen bos clamderek. Pàn êth vy arta dhe’n daras, yth esa golow an jëdh avàn, ha gyllys o an tarosvan.”

“Mès ny wharva namoy? Ny veu sewyans?”

Ev a’m tavas dywweyth pò tergweyth gans y vës arâg wàr ow bregh, hag inclynya y bedn yn grysyl pùb tro. “I’n keth dëdh-na, pàn dheuth train in mes a’n geyfordh, me a verkyas, in fenester carven a’m tenewen vy, neb tervans a dhêwla hag a bednow, ha neppëth ow qwevya. Me a’n gwelas adermyn, knack may hyllyn vy sîna dhe’n drîvyor, Stop! Ev a wrug degea an êthen, ha frodna, mès an train a dhryftyas seyth ugans lath pò moy dres obma in hans. Me a bonyas wàr y lergh, ha clôwes i’m ponyans scrîjow ha criow uthyk. Benyn deg yonk a veu marow desempys in onen a’n caryajys, ha degys obma ajy, ha settys wàr an leur-ma usy intredhon.”

A’m anvoth my a bockyas ow chair wàr dhelergh, ha derevel ow mir warnodho dhyworth estyll an leur mayth esa ow tysqwedhes.

“Gwir, sera. Gwir. Dell wharva poran, indelha me a dherif.”

Ny’m bo tybyans vëth pandra allen vy leverel yn fas, ha’m ganow pòr sëgh. An gwyns ha’n gwyvrow a bêsyas an whedhel in kynvan a dhrem hir.

Ev a dhalathas arta. “Now, sera, gwrewgh merkya hebma, ha jùjya pan troblys yw ow brës. An spyrys a dhewhelys udn seythen alebma. Prest yth yw dhe weles, traweythyow, wor’ fyttys ha gwibyow.”

“Ryb an golow?”

“Ryb an golow gwarnya.”

“Pandr’usy, dell hevel, ow qwil?

Ev a wrug unweyth arta, ha moy an cris ha terder mar pe possybyl, an kethsam sînys, “Abarth Duw, voyd an vor’!”

Ena ev a leverys pelha, “Nyns eus na cres na powes dhyworto. Yma orth ow gelwel, lies mynysen warbarth, in ewn torment. “Wy ’woles! Kebmer with! Kebmer with!” Yma ow qwevya dhybm. Yma ow seny ow clogh bian –”

Me a gachyas an lavar-ma. “A wrug ev seny gàs clogh newher pàn esen vy obma, ha why ow mos dhe’n daras?”

“Dywweyth.”

“Dar merowgh,” yn medhaf, “agas awen fatla vydn ow tecêvya. Yth esa ow golok wàr an clogh, ha’m scovornow ôpyn dhe’n clogh, ha re Dhuw a’m ros ny wrug seny i’n prejyow-na. Nâ, naneyl ken prës vëth, saw pàn veu senys avell ûsadow corforek gans an gorsaf esa ow kemunessa orthowgh.

Ev a shakyas y bedn. “Bythqweth ny gamdybys in y gever kyns, sera. Bythqweth ny wrug vy kemysky senyans an spyrys gans senyans denyl. Senyans an tarosvan yw crèn coynt i’n clogh heb dos a neppëth ken, ha ny wrug vy pretendya bos an clogh ow qwaya yn hewel. Ny gemeraf marth, na’n clôwsowgh. Saw y’n clôwys vy.”

“Hag o an spyrys dhe weles, dell hevelly, pàn wrussowgh meras in mes?”

“O defry.”

“Pùb tro?”

Ev a leverys fast, “Pùb tro.”

“A vydnowgh dos genef dhe’n daras, ha’y whilas i’n tor’-ma?”

Ev a wrug densel y welven awoles, kepar ha pàn ve dhodho nebes anvoth, mès sordya y honen. My a wrug egery an daras, ha sevel wàr an troosow, hag ev a’y sav i’n porth. Ot an golow gwarnya. Otta ganow yêyn an geyfordh. Otta fosow uhel an droghva a veyn glëb. Ot an ster a-ughtans.

“A’n gwelowgh?” my a wovydnas, hag attendya spessly y vejeth. Yth o an lagasow ledan in dadn dednva, saw scant dhe voy, martesen, ages ow dewlagas vy, kettel vowns y trailys yn tywysyk tro ha’n keth tyller.

“Nâ,” ev a worthebys, “nyns usy ena.”

“Acordys,” yn medhaf.

Ny êth arta ajy, degea an daras, ha dewheles dh’agan eseth. Yth esen vy ow predery fatla godha dhybm in gwelha fordh encressya an prow-ma, mara teuth indelma in acownt, pàn wrug ev pêsya an kescows in maner mar dhyfroth, mar leun a soposyans na ylly bos qwestyon sad intredhon a’n fêthyow, may feuv omsensys y bosaf in savla moyha gwadn.

“Why a wra convedhes solabrës yn tien, sera,” yn medh, “an govyn usy orth ow throbla vy, fatell yw hebma, Pandr’yw styr an spyrys?”

Nyns en vy sur, me a leverys, dell wodhyen vy convedhes yn tien.

“Pëth usy ev ow qwarnya wàr y bydn?” yn medh, in udn ombredery, ha’y wolok ow powes orth an tan, ha trailys traweythyow warnaf vy. “Pëth yw an peryl? Ple ma’n peryl? Yma peryl cregys neb plâss dres an Lînen. Y fëdh neb anfusy uthyk ow wharvos. Tressa treveth nyns yw dhe dhowtya, warlergh myns a wharva kyns. Saw sur yth yw troblans cruel worthyf vy. Pandra allama gwil?”

Ev a gemeras y dhornlien in mes, ha deseha an lower deveryn wàr y dâl tobm.

“Mar mednen vy pellscrefa peryl wàr an eyl tenewen, pò wàr oll an dhew denewen, ny allama ry skyla ragtho,” ev a leverys pelha, ha deseha palvow y dhêwla. “Y hyll bos kereth dhybm, ma na wren vy dâ vëth. Y fensens y predery ow bos muscok. Indelma y fia an dra. Messach – ‘Peryl! Kemerowgh with!’ Gorthyp – ‘Pan peryl? Ple?’ Messach – ‘Ny woraf. Saw, abarth Duw, kemerowgh with!’ Y fensens ow gorra vy mes a’m le. Pëth aral a yllons y gwil?”

Truedhek o meras pain y vrës. Torment brës udn den keskiansek, compressys dres perthyans gans charj anconvedhadow rag gwitha bêwnans.

“An kensa treveth may feuva a’y sav in dadn an golow gwarnya,” ev a leverys pelha, ow pockya y wols tewl wàr dhelergh, hag ow tedna y dhêwla dres eryow y bedn in mes, fevrus y ancres dres kynda, “prag na wrug dysqwedhes an droglam py le whre wharvos – wharvos mars o res? Prag na wrug derivas fatla ylly bos trailys dhe ves? An nessa treveth, pàn gudhas ev y fâss, prag na leverys, in le a hedna, ‘Hy a wra merwel. Gwithens hy tre’? Mar teuth ev dywweyth rag showya only bos y warnyans gwir, hag indelha rag ow darbary dhe’n tressa treveth, prag na vydn ow gwarnya’n plain i’n eur-ma? Ha me, Duw re’m gweressa! Nyns ov vy ma’s den truan arwedhyow i’n stacyon dygoweth-ma! Prag nag êth dhe nebonen a gresys may fo attendyes, hag a bower may hyll gwythresa?”

Pàn y’n gwelys i’n plit-ma, me a welas fatell o res i'n tor'-ma hebaskhe y vrës, rag kerensa an pollat truan, hag inwedh rag an sawder poblek. Ytho, my a worras pùb qwestyon adenewen a realeth py ùnrealeth intredhon, ha warrantya dhodho, na yll ma’s soweny pynag a wrella colenwel y dûta, ha’y vos dhe’n lyha ow convedhes y dûta, kyn nag esa ow convedhes an apperyansow ancombrus. My a spêdyas i’m assay-ma meur dhe well ages i’m prov y rêsna in mes a’y vrusyans fast. Ev a veu cosel; an charjys perthynus dh’y soodh, ha’n nos ow mos passys, a reqwîrya dhyworto moy whel ha preder: dyw eur a’n kensêwha my a’n gasas. Ow frofyans gortos dre oll an nos ny wodhya acceptya màn.

Moy ès unweyth my a wrug meras orth an golow rudh wàr dhelergh pàn esen owth ascendya an trûlergh in bàn; an golow rudh nyns o dâ genef; ha my a vensa cùsca yn whadn a pe ow gwely in dadno. Chêson vëth dhe gudha hebma. Ha nyns o dâ genef an dhew holyans a’n droglam hag a’n voren varow. Chêson naneyl dhe gudha hedna.

Mès ow resek moyha oll i’m preder yth esa an qwestyon, fatell dhegoth dhybm gwythresa, wosa degemeres an dysclôsyans-ma? Me a brovas bos an den skentyl, hewol, ha harlych dywysyk; saw pana bellder a vydna remainya indelha, tyckly y vrës? Kynth o va isel y soodh, y’n jeva trest bysy byttele. A garsen vy (rag ensampyl) gwystla ow bêwnans dhe’n chauns, ev dh’y golenwel gans kewerder hogen?

Ny yllyn vy overcùmya skeus, kemunessa dh’y vêstrysy in cowethas an hens horn myns a dherivys ev, y fia neb traitury mar ny vydnen vy, kyns oll, dêlya ganso y honen yn plain ha gorra cors cres dhodho in rag; ytho, worteweth, my a dhetermyas profya y hùmbrank (ow keles y gevrîn rag an present termyn) dh’n furha medhek o dhe gafos i’n côstys-ma, ha kemeres avîsyans. Nessa nos y fedha chaunj in euryow y dûta, dell wrug ev campolla, hag ev a vedha frank polta warlergh howldrevel, hag arta dh’y dûta yn scon wosa howlsedhas. Ha my appoyntyes dhana dhe dhewheles.

Nessa gordhuwher y feu ebron vrav, ha my a gerdhas abrës rag enjoya. An howl o parys dhe sedhy pàn êth vy dre drûlergh an gwel awartha, o ogas dhe’n droghva dhown. Y kerdhama whath udn our, my a leverys inof ow honen, hanter our dy ha hanter our tre, hag ena y fedha termyn vysytya cabyn den an arwedhyow.

Kyns dallath ow rôsyas, my a dheuth bys in amal an droghva ha meras wàr nans heb porpos, dhywar an keth tyller may whrug vy aspia den an arwedhyow dhe’n kensa tro. Sowthan a’m kemeras o dres pùb descryvyans pàn welys, in nes ganow an geyfordh, apperyans a dhen, ha’y vrehel gledh adreus dh’y lagasow, ow qwevya gans y vregh yn fen.

Euth dyhanow a’m compressas, saw y feu tremenys wosa tecken, rag wosa tecken me a welas an apperyans-ma dhe vos den in gwrioneth, ha bos bagas bian a dus erel a’ga sav in nes, mayth esa va, dell hevelly, owth assaya an môcyon aragthans. Anowys nyns o an golow gwarnya na whath. Orth y welen, yth esa crow isel bian, nowyth dhybm yn tien, gwrës a beulyow predn ha pêklen. An semlant nyns o brâssa ès gwely.

Y’m bo sens ollgalosek a dhrogfara, dowt desempys, honen-geredhus, bos myshyf mortal wharvedhys abàn wrug vy gasa an pollat ena, heb gwetyas may fe nebonen danvenys rag overweles pò amendya an pëth esa ow qwil. My a skydnyas, trehow an trûlergh ahës, uskyssa gyllyn.

“Pandr’yw an mater,” my a wovydnas orth an dus.

“Den an arwedhyow re beu ledhys hedhyw myttyn, sera.”

“Dar, ny veu an den longus dhe’n cabyn-na?”

“Beu, sera.”

“Dar, ny veu an den yw aswonys dhybm?”

“Why a’n aswon, sera, mars o va aswonys dhywgh kyns,” yn medh an den, ow côwsel abarth an re erel, hag ev a dhy’scas y hot yn solempna, ha derevel udn pedn a’n bêklen, “awos y vejeth dhe vos hebask teg.”

“Ogh, fatla wharva, fatla wharva?” my a wovydnas, ow trailya a’n eyl dh’y gela pàn o an crow degës unweyth arta.

“Dysevys veuva gans margh tan, sera. Ny gefyr ken onen in Englond a wor y whel dhe well. Mès neb skyla nyns esa ev pell lowr dhyworth an glethren avês. Y feu ewn terry an jëdh. Ev a dhyfudhas an golow, hag yth esa an lugarn in y dhorn. Pàn dheuth an margh tan in mes a’n geyfordh, y geyn o trailys warnodho, ha’n jyn a’n dysavas. Ot an drîvyor, ow tysqwedhes fatla wharva. Dysqwa, Tom, dhe’n den jentyl-ma.”

An drîvyor, ha gwysk tewl in y gerhyn, êth arta dh’y dyller kyns, in ganow an geyfordh.

“Yth esen ow sewya stubm an Lînen, sera,” yn medh, “ha me a’n aspias in pedn an geyfordh, kepar ha pàn y’n gwellen dre weder perspectyf. Y fylly termyn rag lehe an toth, ha pùpprës yth o va war, dell wodhyen. Abàn na wrug attendya an whyb, me a’n degeas, ha ny ow nessa dhodho, ha me ow cria mar uhel dell yllyn cria.”

“Pandra wrusta leverel?”

“Me a leverys, “Wy ’woles! Kebmer with! Kebmer with! Abarth Duw, voyd an vor’!”

My a blynchyas.

“Â! prës uthyk o hedna, sera. Bythqweth ny wrug vy cessya heb cria. Me a worras an vregh-ma dhyrag an dhewlagas, ma na wellen vy, ha gwevya gans an vregh-ma bys i’n dewetha tecken; soweth, nyns o vas.”

*****

Rag na vednen strechya an whedhel rag consydra an eyl cyrcùmstans coynt dhe voy ès y gela, gesowgh vy, obma may whrav gorfedna, dhe verkya only an kenwharvedhyans, bos comprehendys in gwarnyans an drîvyor kefrës an geryow a wrug den anfusyk an arwedhyow derivas dhybm dell o troblans warnodho ha’n very geryow a wrug avy – adar ev – addya, i’m preder vy yn udnyk, dhe sînys y omhevellyans.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

abrës adv early

adreus dhe² prep across

afrealeth m unreality

aljebra m algebra

anconvedhadow adj unintelligible

ancres m distress

anfusy m calamity

ankessenyans m incongruity

anowyth adv anew, again

anstyradow adj inexplicable

anvoth m unwillingness

appoyntya v appoint

argel f argelow sequestered place

ascûsya v excuse

avorow dhe nos phr tomorrow night

baneryk m banerygow [small] flag

barbarùs adj barbarous

berr adj short

bës arâg m besias forefinger

brawagh m alarm, fear

brusyans m judgment

càm ny phr not ... at all

camdyby v mistake

camgemeres v mistake

camgemeryans m camgemeryansow mistake

caracter m caracterow character

clamderek adj [ready to] faint

clethren f clethrednow rail

cot’he ‖ v condense

cowlagas ‖ adj hollow-eyed, haggard

crackya codna phr precipitate

crèn m shaking, vibration

cropya v penetrate

crowsegy v cross

cruppya v creep

daskelwel v recall

decêvya v deceive, mislead

degoth verb it is proper

degyl adj decimal

deskys dâ phr well educated

devîs m resource

devos m custom, routine

dhe bow phr down (in direction away from main station)

dieskynyans m descent

dorek adj earthy

dornygel f dornygellow [crank]handle

drem m lament(ation)

drîvyor m drîvyoryon driver

drogfara ‖ v fare badly

drog-hap ‖ m mishap, unpleasant adventure

dryftya v drift

duder m blackness

dyhanow adj nameless

dynatur adj unnatural

dysclôsyans m disclosure

dysês m disease

dysevel v cut down

er m eryow temple (of head)

ewnleveryans ‖ m correct pronunciation

fardella v roll up, furl

fâss dialya m fâssow dial

felshyp m staff

fêsya v put to flight

fevrus adj feverish

fler m stench

fycsyonek adj fictional

fylosofy m philosophy

fysk m rush

gans meur gris phr vehemently

glëb devera phr dripping wet

godorrva f interruption

gols m hair (of head)

gornaturek adj supernatural

gorra mes a’y le phr displace

gorskeus’he ‖ v overshadow

gre socyal m station (social)

grysyl adj ghastly

gweder perspectyf m gwedrow perspective-glass (early form of telescope)

gwelven f gwelvednow lip

gwevya v wave

hebask adj composed

hebaskhe ‖ v compose

hegas adj disagreeable

hegof adj memorable

hewol adj vigilant

hewolder m watchfulness

holyans m sequence

howldrevel ‖ m sunrise

howl-ledn ‖ f howl-lednow ‖ sunshade

is-fordh ‖ f is-fordhow ‖ branch line

keas v shut out

kensêwha m morning, a.m.

kerdhva f kerdhvaow walkway, path

keredhus adj reproachful

kes’hens m kes’hensy junction

keskiansek adj conscientious

kestalkyans m discourse

kynvan m wail(ing)

lemen prep except

lorgan m moonlight

Lu an Wlas phr the Army

marwyl adj deadly

melenyk adj sallow

merkyans m attention

mir m look

morethak adj dismal

moren f moronyon girl

nans m nansow valley

oberjy m oberjiow workhouse

ollgalosek adj all-powerful, irresistable

omdalgh m attitude, posture

omdhesky v teach oneself

omhevellyans m imitation

orny m chill

othobmak adj desperate

overbydn ‖ adj overhead

overweles ‖ v oversee

pêklen ‖ f pêklednow ‖ tarpaulin

pellscrefa ‖ v telegraph

penserneth f architecture

percêvyans m sensation

pêsyans m continuation

peul m peulyow pole, support

polla v consider, speculate

polsans m pulsation

ponyans m running

py conj or

qwiet adj quiet

qwyck adj quick

rêsna v reason

resystya v resist

rôsyas m stroll

senyans m senyansow ringing

shanel m shanellow channel

skethren f skethrednow strip

sompna v call, summon

soposyans m soposyansow assumption

spanell f spanellow short calm period

speyss m = spÿs

strîk adj swift

tavans m touch

telegraf m telegraph

telegrafek adj telegraphic

terder m passion, vehemence

tervans m commotion

tirwedh ‖ f tirwedhow ‖ landscape

torn a whel phr shift (work pattern)

trafyk m traffic

trailya dhe ves phr avert

traitury m treachery

traweythys adj occasional

treynya v hang back, be reluctant

troblans m haunting

troghva f troghvaow cutting

tromlabma ‖ v jump suddenly, start

truedhek adj pitiable

whedhlor m whedhloryon narrator

wor’ fyttys ha gwibyow phr by fits and starts

yn fas adv properly

yowynkes m youth