JOHN CHYANOR
As told by Nicholas Boson (1624-1708)
The version by Nicholas Williams in Desky Kernowek, pages 373-376, restored many particles in accordance with modern expectations for written Cornish while preserving the flavour of Boson’s 17th century grammar and vocabulary. The text given here follows the Williams version closely. There is a glossary at the end.
1 I’n termyn eus passyes th’era trigys in Selevan den ha benyn in tyller cries Chy an Hordh.
2 Ha’n whel a godhas scant, hag yn medh an den dh’y wreg, “Me a vedn mos dhe whelas whel dhe wil, ha why a yll dendyl agas bôwnans obma.”
3 Cubmyas teg ev a gemeras, ha pell dhe’n ëst ev a dravalyas, ha wàr an dyweth ev a wrug dos dhe jy tiak hag a wrug whelas ena whel dhe wil.
4 “Pana whel a yllysta gwil?” medh an tiak. “Pùb whel oll,” yn medh Jowan. Ena anjy a vargynyas rag try fens an vledhen gober.
5 Ha pàn th'era dyweth an vledhen, y vêster a dhysqwedhas dhodho an try fens. “Mir, Jowan,” yn medh y vêster, “obma dha wober. Bès mar menta y ry dhèm arta, me a vedn desky dhis poynt a skians.”
6 “Pandr’yw hedna?” yn medh Jowan. “Nâ,” yn medh y vêster. “Ry dhèm, ha me a vedn leverel dhis.” “Kemerowgh dhan,” yn medh Jowan. Nena yn medh y vêster: “Kebmer with na wre’ gara an vor goth rag an vor nowyth.”
7 Nena anjy a vargynyas rag bledhen moy rag pecar gober. Ha pàn th’era dyweth an vledhen, y vêster a dhros an try fens. “Mir, Jowan,” yn medh y vêster, “obma dha wober, bès mar menta y ry dhèm, me a dhesk dhis ken poynt a skians.”
8 “Pandr’yw hedna?” yn medh Jowan. “Nâ,” yn medh y vêster. “Ry dhèm, ha me a vedn leverel dhis. “Kemerowgh dhan,” yn medh Jowan. Nena yn medh y vêster: “Kebmer with na wrewgh why ôstya in chy le’ma fo den coth demedhys dhe venyn yonk.”
9 Ena anjy a vargynyas rag bledhen moy, ha pàn th’era dyweth an vledhen, y vêster a dhros an try fens. “Mir, Jowan,” yn medh y vêster, “obma dha wober, bès mar menta y ry dhèm arta, me a dhesk dhis an gwelha poynt a skians oll.”
10 “Pandr’yw hedna?” yn medh Jowan. “Nâ,” yn medh y vêster. “Ro dhèm, ha me a laver dhis.” “Kemerowgh dhan,” yn medh Jowan. Nena yn medh y vêster: “Bedhys gweskys dywweyth kyn gweskel unweyth, rag hedna yw an gwelha poynt a skians oll.”
11 Lebmyn Jowan, ev ny venja servya na velha, bès ev a venja mos tre dh’y wreg. “Nâ,” yn medh y vêster. “Gwrewgh mos chy, ha ma an wreg vy ow pobas myttyn, ha hy a wra gwil tesen ragos dhe dhros tre dhe’th wreg.”
12 Ha anjy a worras an naw pens i’n desen, ha pàn wrug Jowan kemeres y cubmyas, “Obma,” yn medh y vêster, “ma tesen ragos dhe dhon tre dhe’th wreg. Ha pàn vo te ha’th wreg an moyha lowen warbarth, nena g’rewgh terry an desen, ha na hens.”
13 Cubmyas teg ev a gemeras ha tu ha tre ev a dravalyas, ha wàr an dyweth ev a wrug dos dhe Gûn Sèn Eler, hag ena ev a vetyas gèn try marchont a Tre Ryn, tus pluw, ow tos dre mes a fer Keresk.
14 “Hâ Jowan,” yn medh anjy, “dewgh genen ny. Lowen on ny dh’agas gweles why. Ple veu te mar bell?”
15 Yn medh Jowan, “Me a veu ow servya, ha lebmyn th’eroma ow mos tre dhe’m gwreg. “Hâ,” yn medh anjy, “ewgh abarth dhe ny, ha welcùm te a vëdh.”
16 Anjy a gemeras an vor nowyth ha Jowan a withas an vor goth.
17 Ha mos ryb keow Chy Wûn, ha nyns o an varchons gyllys pell dhort Jowan, bès ladron a glenas ort anjy.
18 Ha anjy a dhalathas dhe wil cry. Ha gans an cry a wrug an varchons gwil, Jowan a grias inwedh. “Ladron, ladron!”
19 Ha gans an cry a wrug Jowan gwil, an ladron a forsâkyas an varchons. Ha pàn wrug anjy dos dhe Varhas Yow, ena anjy a vetyas arta.
20 “Hâ Jowan,” yn medh anjy, “senjys on ny dhe why. Na ve ragowgh why, ny a via tus oll dyswrës. Deus abarth dhe ny, ha welcùm te a vëdh.
21 Ha pàn wrug anjy dos dhe’n chy le’ma godhvia anjy ôstya, yn medh Jowan, “Me a dal gweles an ost a’n chy.”
22 “An ost a’n chy?” yn medh anjy. “Pandra venta gwil gèn an ost a’n chy? Obma yma gàn ôstes ny ha yonk yw hy. Mar menta gweles an ost a’n chy, kê dhe’n gegyn, ha ena te a’n cav.”
23 Ha pàn wrug ev dos dhe’n gegyn, ena ev a welas an ost a’n chy, ha den coth o ev, ha gwadn, ow trailya an ber.
24 Ha yn medh Jowan, “Obma ny vadnaf ôstya, bès i’n nessa chy.” “Na whath,” yn medh anjy. “Gwra cona abarth dhyn ny, ha welcùm te a vëdh.”
25 Lebmyn an ôstes a’n chy, hy a gùssulyas gèn neb udn managh era i’n dre dhe dhestria an den coth i’n gwely in termyn an nos ha’n rest a anjy ow repôsya, ha gorra an fowt wàr an varchons.
26 Ha pàn th’era Jowan i’n gwely, th’era toll in tâl an chy, ha ev a welas golow. Ha ev a savas in màn in mes a’y wely. Ha ev a woslowas ha ev a glôwas an managh ow leverel, ha trailys y geyn dhe’n toll. “Martesen,” yn medh ev, “ma nebonen i’n nessa chy, a wrug gweles agan hager-oberow.” Ha gans hedna an wadn-wrêty gans hy follat a dhestrias an den coth i’n gwely.
27 Ha gans hedna Jowan gans y golhan a drohas der an toll mes a geyn gon an managh pîss pòr rônd.
28 Ha nessa myttyn an wadn-wrêty, hy a dhalathas dhe wil cry ter veu hy dremâs hy destries. Ha rag nag era den na flogh i’n chy bès an varchons, anjy a dhal cregy ragtho.
29 Ena anjy a veu kemerys ha dhe’n clogh-prednyer anjy a veu lêdys. Ha wàr an dyweth Jowan a dheuth wàr aga fydn.
30 “Hâ Jowan,” yn medh anjy, “ma cales lùck dhyn ny. Ma agan ost ny destries newher ha ny a dal cregy ragtho.”
31 “Why oll? Merowgh why, anjùstys yw,” yn medh Jowan. “Gor ter o an dhewas-wreg ha managh a wrug an bad-ober.”
32 “Pywa?” yn medh anjy. “Pyw a wrug an bad-ober?” “Pyw a wrug an bad-ober!” yn medh Jowan. “Mar ny’m beus tra a dheffa prevy pyw a wrug an bad-ober, me a vedn cregy ragtho!”
33 “Leverowgh dhana,” yn medh anjy. “Newher,” yn medh Jowan, “pàn th’era’vy et ow gwely, me a welas golow, ha me a savas in màn, ha th’era toll in tâl an chy.
34 Ha neb udn managh a drailyas y geyn warbydn an toll. “Martesen,” yn medh ev, “ma nebonen i’n nessa chy a yll gweles agan hager-oberow.”
35 Ha gans hedna gèn ow holhan me a drohas pîss der an toll mes a geyn gon an managh, pîss pòr rônd. Ha rag gwil an geryow-ma dhe vos prevys, obma an pîss et ow focket dhe vos gwelys.”
36 Ha gans hedna an varchons a veu fries, ha’n venyn ha’n managh a veu kemerys ha cregys.
37 Nena anjy a dheuth warbarth in mes a Varhas Yow. Ha wàr an dyweth anjy a wrug dos dhe Goos Kernwhyly in Beryan.
38 Ena th’era vor dyberth ha’n varchons a venja arta dhe Jowan mos tre abarth anjy, bès rag an termyn ev ny venja, mès ev a venja mos tre dh’y wreg.
39 Ha pàn th’o ev gyllys dhort an varchons ev a dhylâtyas an termyn m’alla va prevy era y wreg ow qwitha compes et y gever, era pò nag era.
40 Ha pàn wrug ev dos dhe’n daras, ev a venja clôwes den aral i’n gwely. Ev a wescas y dhorn wàr y dhagyer dhe dhestria an dhew. Bès ev a brederas ter godha dhodho bos avîsys dywweyth kyn gweskel unweyth.
41 Ha ev a dheuth in mes arta. Ha nena ev a gnoukyas. Pyw eus ena abarth Duw?” yn medh hy.
42 “Th’erof vy obma,” yn medh Jowan. “Re Varia, pyw a glôwaf vy?” yn medh hy. “Mars owgh why Jowan, dewgh chy.” “Doroy an golow dhana,” yn medh Jowan. Nena hy a dhros an golow.
43 Ha pàn wrug Jowan dos chy, yn medh ev, “Pàn wrug avy dos dhe’n daras, me a venja clôwes den aral i’n gwely.”
44 “Hâ Jowan,” yn medh hy, “pàn wrugowgh why mos in kerdh, th’eren vy gyllys try mis gèn flogh, ha lebmyn yma dhe ny meppyk wheg i’n gwely, dhe Dhuw re bo grassyans.”
45 Yn medh Jowan, “Me a vedn leverel dhis. Ow mêster ha’m mêstres a ros dhèm tesen hag a leverys dhybm, pàn vo me ha’m gwreg an moyha lowen warbarth dhe derry an desen, ha na hens. Ha lebmyn ma câss dhe ny rag bos lowen.
46 Nena anjy a dorras an desen, ha th’era naw pens i’n desen. Ha’n mona anjy a gavas ha’n bara anjy a dhebras, ha ny veu udn froth na myken na tra wàr an norvës. Ha indella ma dyweth ow drolla adro dhedhans.
GERVA
Glossary
The story is in Cornish typical of prose written in the mid-seventeenth century. Some inflected verbs and prepositions are in late spelling: e replacing y (occasionally vice versa), r replacing s between vowels, nj replacing ns. There are a few cases of 2nd State where earlier Cornish would apply 3rd or 5th State, and one instance of doubled mutation. Prepositions that would inflect in earlier Cornish may be used without inflection. The old pluperfect is sometimes used as a general past tense. Imperatives are variously expressed by the grammatical imperative, the second person of the future tense, and the verb-noun.
Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows – A Cornish Dictionary for Conversation (Ian Jackson, Agan Tavas 2017), for which an up-to-date spell-checker is available on the Vocabulary tab at www.skeulantavas.com. If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).
The format and abbreviations in the glossary are the same as in Gerlyver Kescows, with one refinement. In this listing a middle dot following a vowel sound shows that primary stress is on that syllable (in cases where it is not the penultimate syllable); a double vertical line after a disyllabic word indicates that both syllables are more-or-less evenly stressed.
a dal (a dhal) verb should
a dheffa + verb-noun = a dheffa ha
aba·rth dhe2 prep along with
an norvës ‖ m the world
an rest a2 phr the rest of
an vor = an fordh
anjùstys m injustice
avîsya v consider
bad-ober m = drog-ober
ber m beryow spit
bès conj = (1) mès (2) ma’s
chy adv = ajy
colhan f = collan
clogh-prednyer pl gallows
cona v dine, sup
cries (pronounced ‘creyes’) adj called
dagyer m dagyers dagger
destria v destroy, do away with
dewas-wreg f dewas-wrageth pot-wife
dhan adv = dhana
dhort prep = dhyworth
dos warby·dn phr come across, encounter
dremâ·s m good man
et prep = in
froth m stir, tumult
gans hedna phr thereupon
gara v = gasa
gèn prep = gans
gorra an fowt wàr2 phr lay the blame upon
grassyans m gratitude, thanks
gwadn-wrêty f adulteress
gyllys gèn flogh phr pregnant, with child
ha na hens phr with implied negative and not before
hordh m hordhas ram
in màn phr = in bàn
kemeres cubmyas teg phr bid farewell
kyn prep = kyns
le’ma = le may
ma verb = yma
m’alla phr = may halla
meppyk m meppygow young son
myken f animosity, malice
na velha phr = na felha
na whath phr with implied negative not yet
ort prep = orth
ôstes f ôstesow landlady
ôstya v stay (as guest)
peca·r (kepa·r) adj the same
pîss m pîcys piece
repôsya v repose
tâl an chy phr the gable of the house
ter conj = [fa]tell
th’ particle = yth
travalya v trudge, trek
vor dybe·rth f = fordh dyberth
welcùm adj = wolcùm