Mer Bùrjestra Kerbons - lovinglivingcornish

Thomas Hardy

“Gober trùssa gora –?” yn medh an pygellor, ha dallath shakya y benn. “Ogh nag eus màn.”

Chaptra 1

Yma Gerva awoles

In gordhuwher a hâv adhewedhes, pàn na veu an nawnjegves cansvledhen tremenys whath der an tressa rann a’y hës, yth o den ha benyn, yonk aga dew, ha homma ow cherya flogh in hy dywvregh, devedhys adroos bys in or Weydon-Priors, yw treveglos vrâs in Ugh-Wessex. Gwyskys êns y in maner blain, adar drog, kynth esa i’n eur-na pylenecter aflêsus dh’aga semlant, awos cresten a dhoust tew o crunys dh’aga skyjyow ha dh’aga dyllas warlergh travalyans hir heb mar.

An den a’n jeva fygùr teg, tewl an fysment, sevur an vysach; ha’n profîl ow tysqwedhes bos leder y fâss mar scant mayth o serth ogasty. Adro dhodho y cafas jerkyn cot a gorden rûy gell, le coth ès gwedhyl y sewt, o crispows fùstyan ha botonnow corn gwynn warnedhy, lavrak a’n keth stoff, poltregas a lether dyghtys, ha hot cala o gorherys gans canfas du lenter. Yth esa canstel bronnweyth wàr y geyn, degys dre gabester a gron, ha’n eyl penn a grôch collel gora ow palegy in mes anedhy; ha kefrÿs yth o tardar kelmy gora dhe weles dre an toll. Kerdh an den-ma, compes, dywethyn, o kerdh perthynek dhe’n tiak sley, dyffrans a’n draylyans dydowl yw nas an gonesyas kemmyn; trigys yth esa dres henna, in pùb stap pàn veu trailys, pàn veu trettys, neb sygerneth stordy ha cynycus o specyfyk dhe’n person, hag o showyes kefrÿs in keschaunj parhus an plegow fùstyan, otta garr gledh, otta garr dhyhow, dell wre ev musura y bâcys.

An pÿth moyha arbennyk, bytegyns – an pÿth a alsa dendyl nôtyans orth kenyver aspiyas heb faladow – hèm o an taw gwithys yn tien gans an copel-ma. Yth esens y ow kerdhes an eyl ryb y gela in fassyon a wrussa, abell, soposya talkyans in lev isel, hebask, pryva intra pobel leun a gesparthecter; saw ken golok, in nes, a vynsa decernya bos an den ow redya pò ow mâkya redya folen ballad, o drÿs dhyrag y dhewlagas heb bos êsy, i’n dorn esa gorrys der an cabester a gron. An chêson hewel-ma – onen gwir? pò fâcys rag scappya cows sqwîthus pàr hap? ny’n gothvia den vÿth saw ev iredy; rag dien o y dawesecter, ha’n venyn heb kemeres cowethas vÿth a’y bresens. In gwiryoneth, hy a gerdhy hy honen oll, marnas an flogh in hy dywvregh. Namna dava elyn camm an den traweythyow hy scoodh, awos hy bos glenys clôssa gylly dh’y denewen heb tùchya; mès whans vÿth, dell hevelly, ny’s teva a sensy y vregh, nag ev ny’n jeva whans a’y frofya; ha’n venyn parys apert, adar perthy marth, rag recêva an taw sconya-ma avell tra naturek. Bÿth pàn veu ger anvenowgh i’n parcel bian-ma, neb whystrans o henna gans an venyn dhe’n flogh – myrgh vunys, o gwyskys in dyllas cot ha botas blou a wias najeth – ha clappyans medhel an flogh in gorthyp.

Dynyak o fâss an venyn yonk dre rêson – ogas yn unnyk – a’y hevufter. Pàn vera hy orth an vyrgh, adenewen dhe’n dor, an vysach o plesont, sêmly, ha spessly awos an fysment dhe gachya i’n gway adreus-ma dewynnow an howl crev y golour, ha crohen hy lagasow ha’y dewfrik êth boll indelha, kepar ha pàn ve hy gwessyow gans tan. Ow trôsya in skeus an kewëdh, hag oll hy freder in taw, y’s teva an tremyn cales, hanter-yêyn, yw kefys in pyw pynag a gryssa bos pùptra possybyl intra dêwla Termyn ha Chauns, lemen martesen gwary teg. An kensa agweth o gweyth Natur; an nessa o lyckly lowr ober an wharheans.

Bos an den ha’n venyn gour ha gwreg, ha tas ha mamm dhe’n vyrgh vian, nyns esa dowt vÿth. Ny wrussa ken perthynas styrya an airgelgh a gemynsys gyllys sëgh o caryes gans an tredden kepar ha comolen wàr an fordh ahës.

Dre vrâs yth esa an wreg ow sensy hy golok stag in rag, kyn na gemery les i’n gweles – yth o vu par dell alsa cafos havalder in kenyver plâss in kenyver pow in Englond i’n sêson-na a’n vledhen; fordh nag o compes na camm, nag o plat na menedhek, ha’n ke o prysk, gwëdh, ken plansow, ha’n re-ma entrys dhe’n studh dulas may whre an del passya dredho in dargan a gynnyaf, ow mos dhe lyw aflan, dhe velen, dhe rudh. Orth pyllen weljek an vanken, ha wàr nessa branchys an kewëdh, yth esa scùllyans a dhoust tôwlys gans degadoryon in hast, an keth doust esa wàr an fordh, ow megy son aga stappys kepar ha leurlen; ha hemma, gans an cowl-dhyfyk a gescows, re beu complys solabrÿs, owth alowa dhe bùb sownd aral bos clôwys.

Termyn hir nyns esa onen vÿth, saw voys edhen gwann ow seny cân ûsys coth a’n gordhuwher, a vedha clôwys wàr an vre i’n keth eur, ha gans an kethsam dascrena, qwaverow, brevow, in kenyver howlsedhas a’n sêson-na dres cansvledhynnyow dynyver. Saw peskytter may fowns y ow nes’he dhe’n dreveglos, yth esa criow ha hùbbadùllya pell ow tos dh’aga scovornow in mes a neb tyller uhel i’n qwartron-na, o cudhys whath adrÿv glasneth. Kettel veu treven wàr amal Weydon-Priors devedhys dhe wel, an mêny bian a dheuth warbynn pygellor a’n tùrnyp, ha’y bygal wàr y scoodh, ha scryp y groust ow cregy warnedhy. Desempys an redyor a dherevys y wolok.

“Eus gober omma?” ev a wovynnas yn fygyl, ow sîna gans an folen tro ha’n dreveglos dhyragtho. Hag abàn dybys na wodhya an gonesyas y borpos, ev a geworras, “Gober trùssa gora?”

Pygellor an tùrnyp a dhalathas dystowgh shakya y benn. “Dar, pana furneth eus in den, selwys re bo, may teffa dhe Weydon i’n sêson-ma rag gober a’n par-na?”

“Dhan eus chy dhe rentya – penty nowyth bian, byldys agensow, pò tra gepar?” a wovynnas y gela.

An gwethavor a bêsyas yn negedhek. “Dystryppya yw gnas Weydon kynj oll. Pymp chy a veu tennys dhe’n dor warleny, ha hevleny try; ha’n weryn heb trigva vëth – nâ, heb crow deves kyn fe; atta manerow Weydon-Priors.”

An trùssor a’n gora, galwans ev yn apert, a wrug inclynya y benn gans trèm tamm gothys. Ow miras tro ha’n treveglos ev a leverys pelha, “Yma bytegyns neb happyans omma, a nyns eus?”

“Eâ. Dëdh an Fer. Kyn na glôwowgh lebmyn ma’s clatter ha scùrel, kemeres mona a flehes ha felyon, rag an negys gwir yw gwrës moy abrës. Me a wre gwil ow whel ha’y glôwes oll an jorna, mès nynj êth avy – nâ, nynj o negys vy.”

An trùssor ha’y vêny êth agan fordh wàr rag, hag a verr spÿs y a dheuth aberth in Plen an Fer, ha savlaow ha corlannow dhe weles, may feu lies cans margh ha davas dysqwedhys ha gwerthys i’n myttyn kyns, mès an moyha rann kemerys solabrÿs in kerdh. I’n eur-ma, kepar ha derivas an pygellor, nyns esa ma’s bohes negys whath dhe wil: an chif-poynt o strîfwertha nebes lacka bestas, na ylly bos remôvys ken maner, ha’n re-ma sconyes yn tien gans marhas an gwelha class, ow tos hag ow tyberth avarr. Saw an rûth o tewha lemmyn ès in eur an myttyn – bùsh brâs an vysytyoryon penn whyban, hag intredhans gonesyjy jorna ow kemeres termyn frank, tysk soudrys i’ga thermyn dysqwîtha, perhennyon shoppa a’n pendrevow, ha pobel erel a’n par-ma, myns o hêsys holergh; ha plesont o gà bewder in mesk an showys gîky, stallys gwariel, babanas cor, ankenedhlow awenys, tus anhonenus a'n chyffar fysek dhe les an comen welth, gwesyon gwary bësken, gwycoryon tregeredhow, ha’n re usy ow redya Tenkys.

Agan tremenysy nyns esens, na’n eyl na’y ben, ow kemeres confort i’n taclow-ma, hag y ow miras adro, may caffens tent boos ha dewas inter an lies tyller sosten o dysparplys dres an woon. Pòr haval o tennvos dew a’n tentys-ma, esa derevys ogas dhodhans i’n golow gyllys melen dyscler kyns an howlsedhas. Onen o formys a ganfas nowyth, leth y lyw, gans banerow rudh awartha; owth argemynna “Coref ha Cîder Brav Brîhys Chy”. An aral o le nowyth; yth esa pîbennyk forn horn pockyes in mes anodho adhelergh, ha’n placard arâg ow nôtya “Omma Gwerthyr Yos Gwaneth Bryntyn”. An den a vontollas an dhew scrif-ma in preder y vrÿs, owth inclynya dhe’n kensa tent.

“Nâ – nâ – an aral,” yn medh an venyn. “Dâ yw yos gwaneth genama pùb termyn; gèn Elizabeth-Jane kefrës; ha dâ vëdh genes sy inwedh. Ow noryshya wosa dëdh cales hir.”

“My bythqweth ny’n prevys,” yn medh an den. Ev a omros dh’y homendyans bytegyns, ha dystowgh y a entras dhe scovva an yos.

Company pâls y nùmber o dhe aspia aberveth, a’ga eseth orth an bordys cul hir, o arayes i’n tent a bùb tu ahës. I’n pelha penn yth esa forn ha tan glow prenn inhy, ha perr try throos cregys a-ughty, polyshys lowr adro dhe’n min rag dysqwedhes y vos olcan clogh. An gaderyores o creatur gwrahus hy fysment, ogas ha hanter-cans hy bloodh, hag aparn gwynn in hy herhyn, esa owth istyna semlant onesta dresty, hag o gwrës ytho mar ledan may hylly hedhes adro dh’y wast ogasty. Y whre hy cabûly contens an pot yn lent. Cravas sogh hy lo vrâs o dhe glôwes der oll an tent, ha hy indelha ow qwitha greun an ÿs rag lesky, ha’n re-ma kemyskys gans bleus, leth, fyges howl, coryns, ha haval, in devnyth dhe’n yos coth y fassyon o hy thrad. Yth esa lestry a’n several elementys-ma settys wàr dâbel estyll, gwynn y lien, a’y sav in nes.

An den ha’n venyn yonk, kettep onen, a erhys bason a’n kemmysk pooth, hag esedha rag enjoya in unn eva. Hèm o pòr dhâ, heb namoy, rag yos gwaneth, an venyn dell leverys, o tra noryshya, ha boos mar vas dell o dhe gafos inter an peswar mor; kyn fedha greun an gwaneth, whedhys mar vrâs avell sprus lymon ha neyjys wàr vejeth an yos, owth effethya wostallath yn tysswâdus gans seul nag o ûsys dhodho.

Saw i’n tent-na yth esa moy ès dell ylly golok hastyf y gafos; ha’n den, gans anyen a gnas treus, a glôwas sawor a henna yn scon. Wosa omsettyans bludh wàr y volla, ev a aspia gwrÿth an wragh in mes a gornel y lagas, ha gweles oll hy gwary. Ev a wynkyas dhedhy, ha gortheby dhe sin hy fenn dre ry y vason in rag; may kemeras hy unn votel adhann an tâbel, musura neb myns a’y gontens yn fel, hag addya an very tra dhe yos an den. An syker denewys-ma o dowr molâss. An den, ha’n keth felder ganso, a dylys mona in aqwytyans.

An bryjyon, kenerthys indelma, a’n contentyas meur moy ès an studh naturek. Brâs o anês y wreg pàn vera hy wàr an gwrians; saw ev a’s perswâdyas dhe genertha hy yos hy honen kefrÿs, ha hy owth assentya neb clorha alowans in dann dhowt.

An den a evas oll y yos, ha somona bason moy, ha’n syker sînys may fe creffa kevran. An effeth o scon apert in y vaner, ha’y wreg ow convedhes re drist, kyn y’n lewyas yn fen ha pell dhyworth carygy tent an syker lecyansys, hy a’n dros bytegyns in downder an lonklyn o cudhys omma mesk an wycoryon frank.

An flogh a dhalathas clattra bohes hy ferthyans, ha’n wreg a leverys dh’y gour moy ès unweyth, “Michael, a ny vynnyn mos ha whelas gwesty? Ty a wor na vëdh êsy dhe gafos mar nyns en ny scon.”

Saw bodhar o y scovarn warbynn an tynkyal edhenus-na. Yth esa ow côwsel, uhel y lev, orth an company. Lagasow du an flogh, wosa golok lent, rownd, omwovynnus tro ha’n cantolyow pàn vowns y anowys, a godhas warbarth; ena egery, degea arta, ha hy a gùsca.

Warlergh an kensa bason an den a sordyas in calmynsy; worth an nessa ev o jolyf; orth an tressa, breselus; gans an peswora, an teythy arwedhys in shâp y fâss, in gwascas traweythys an grudhyow, hag in tanen y lagas tewl, y talethens showya in y omdhon; ev o gorth – evyn strîfgar splann.

An kestalkyans êth yn sad, dell wher in lower torn a’n par-ma. Terryjy gwer dhâ dre debel-wrageth, ha moy spessly, sprallans a borpos hag a wovenek brav in lies den yonk, leun a bromys, ha dyfudhyans a’ga nerthow dre varyach anfur avarr, hèm o an desten.

“My a’m dyswrug ow honen i’n kethsam maner,” yn medh an trùssor, ha’y wherôwder kefrÿs prederus hag ogasty drog-envies. “My a dhemedhas êtek bloodh, fest yn fol; hag awot an sewyans.” Ev a venegas y honen ha’y vêny gans gway dorn herwyth esow an dhysqwedhva may fe apert.

An venyn yonk – y wreg – o ûsys dhe’n ger-ma dell hevelly, rag hy a fâcyas kepar ha pàn na wrella y glôwes, ha pêsya hy hows pryva, termyn ha termyn, worth an flogh esa part ow tyfuna, part ow cùsca, neb o scant brâs lowr dhe vos settys wàr an scavel rypthy pàn ve whensys dhe êsya hy dywvregh. An den a dhuryas –

“Nyns eus dhymm moy ès pymthek sols i’n bÿs, saw my yw gonesyas prevys dâ i’m whel. Dar, my a dhefy an wlas – den vëth ny wrussa ow fetha in negys boos lonnow! Ha mar pena pollat frank arta, y cafsen mil bens kyns merwel. Saw an taclow bian-ma ny wor nagonen nefra, kentel vo kenyver spâss passys may halsa gwil prow gansa.”

Y clôwas cry an strîfwerthor i’n gwel avês, “Now obma an dewetha best oll – now pyw a’s kebmer nessa dhe dra vëth? Dêwgans sols pàr hap? Hy ew casek magereth pòr vas, myjyn moy vell pymp bloodh, heb fowt bès an vargh dhe vos tùch cow i’n keyn, ha lagas knoukys kerr dre bôt y gela, hy whor hy honen, pà deuth an vorr ahës.”

“Dhe’m breus vy, mars eus gour gans gwreg heb whans anedhy, prag na yll ev ryddya y honen a’n venyn, kepar dell vynn an jypsons-ma gwertha gà mergh?” yn medh an den i’n tent. “Prag na yll gorra an venyn in chyffar ha’y strîfwertha dhe dhen eus otham dhodho a dra a’n par-na? Ay? Dar, bartuw, gwertha ow gwreg a garsen vy omma knack, mara mynsa neb hy ferna!”

“Yma tus a vynsa defry,” rann a’n ôstysy a worthebys, ow miras wàr an venyn, ha drog-favour pell dhyworty.

“Gwir,” yn medh gwas gans pib megy, ha dh’y gôta yth esa an dewyn fin-na adro dhe wùdhùgen, elynnow, gwriow, ha dywscoth a vÿdh gwrës gans rùttyans termyn hir orth arenebow plos, hag yw moy desîrys in gùtrel ès in dyllas. Warlergh y semlant ev o martesen, in dedhyow kyns, paja mergh pò den an côcha in neb mêny kentrevak a’n vro. “My a’n jeva magereth in kelhow mar dhâ, certus, avell pynag onen oll,” ev a geworras, “ha marnas my a wor norter gwiryon ny’n gor den vëth; ha my a wra declarya hy a’s teves kefrës – i’n eskern, merkyowgh – kebmys ha kenyver benyn i’n fer – kyn fe whath otham a’y bolyshya.” Omma ev a growsegas y verrow, ha kemeres plesour in y bib arta, gans mir o fastyes glanyth wàr unn poynt i’n air.

An gour medhowys yonk a lagata polta warlergh an prais-ma heb y wetyas tùchyng y wreg ev, hanter-dowtys a furneth y breder y honen a berhenoges an gnas campollys. Saw ev a godhas uskys arta dh’y berswâdyans coth, ha leverel yn harow –

“Wèl, otta chauns dhe why; gwrewgh offra rag an gèm-ma a’n creacyon.”

Hy a drailyas dh’y wour ha whystra, “Michael, ty a gôwsys an gockyneth-ma arâg tus i’n termyn kyns. Ges yw ges – saw merk yn tâ, gyller gesya re venowgh wàr an dyweth!”

“My a wor y’n leverys kyns; dre dowl. Cafos prenor yw oll ow whans.”

I’n very prÿs-na gwenhal, onen a’n dewetha i’n sêson, o happyes dhe dhos der egor in uhelha rann an tent, a neyjas omma ha dy in stummow scav a-ugh aga fenn, may’s sewya pùb lagas, mynna pò na vynna. Hedre vêns ow miras orty erna scappyas, ny dheuth an company ha gortheby dhe brofyans an gonesyas, ha’n desten ow fyllel.

Saw pymthek mynysen a generthans a’n yos prest dhe voy, ha’n den kyn fe mar stordy y vrÿs pò mar golonnek in y syker, mayth hevelly ev scant medhow na whath, y tewhelys hemma dhe’n gân goth, kepar ha daffar pàn drolla an thêma oryjynal in neb fancy ilow. “Otta vy omma – ow cortos ger dhorta why. An venyn ny vëdh dhymmo prow vëth. Pyw a’s kemmer hy?”

An company i’n mên-termyn o gwethhës, heb mar: y feu clôwys an govyn dewhelys-ma gans wharth a wolcùm. An venyn a whystras hy fienasow yn freth: “Deus, deus, yma’n tewolgow solabrës, ha dha flows nyns yw gweff. Mar ny dheta alemma, my â hebos. Deus!”

Gortos ha gortos a whre hy; mès ny wayas ev màn. Deg mynysen moy ha’n den a wodorras kestalkyans dydowl an yos-evysy dre lavar arta: “My a wovynnas indelma, ha ny veu gortheby dhymm. Eus unn Jowan py Tùmmas ahanowgh a bren ow gwara?” Maner an venyn a jaunjyas, ha’y fâss hy ow chevysya an shâp ha colour grym o campollys kyns.

“Mike, Mike!” a gôwsys hy. “Ass yw lemmyn sad. Ogh – re sad!”

“A’s pren nebonen?” yn medh an den.

“A pe unweyth neb prenor in gwir!” a leverys hy yn fen. “An present perhen nyns yw dâ gensy nes!”

“Na nyns os dâ genef vy,” yn medh ev. “Agries en ny a’n dra dhana. A dus jentyl, a glôwsowgh? Hèm yw acord rag dybarth dhe gescar. Hy a gemmer an vowes mar mynn, ha mos dh’y fordh hy honen. My a gemmer ow thoulys, ha mos dhe’m fordh ow honen vy. Th’yw mar sempel avell istory i’n Scryptour. Now, sa’ bàn, Susan, ha dysqwa dha honen.”

“Na’n gwra, moren dhâ,” a whystras gwycores tew a lâcys corset, esa golosen a lies pleg in hy herhyn; “dha wour-ty ny wor pandra laver.”

An venyn a sevys bytegyns in bàn. “Now, pyw a vëdh strîfwerthor?” a grias trùssor an gora.

“My vëdh,” a wovynnas unn den berr, heb let: knoppa cober o semlant y dhewfrik, ha’y lev o glÿb, ha’y lagasow haval dhe dell boton. “Pyw a offer rag an venyn-ma?”

Yth esa an venyn ow miras dhe’n dor, kepar ha pàn ventêna hy savla dre nerth oll hy bodh.

“Pymp sols,” yn medh nebonen, hag y feu wharth.

“Adar despît,” yn medh an gour. “Pyw a offer unn gyny?”

Ny worthebys den vÿth; ha’n wycores a lâcys corset a vellyas.

“Gwrewgh fara moral, a dhremas, re gerenja nev! Â, pan hacter ew’n ena druan-ma demedhys ganja! Costly ew gwely ha sosten ort neb tus, re’m selwans!”

“Mêster strîfwerthor, dreva an pris,” yn medh an trùssor.

“Dew gyny!” yn medh an strîfwerthor; ha ny veu gorthyp vÿth.

“Mar ny’s kemerons a’n pris-na, whath deg tecken ha res vëdh tyly moy,” yn medh an gour. “Dâ lowr. Now, mêster strîfwerthor, gwra addya ken unn gyny.”

“Try gyny – pris try gyny!” yn medh an den a’n voys meur y bûr.

“Heb offer vëth?” a leverys an gour. “A Dhuw, dar, y costyas dhymm hanter-cans kemmys, nag unn dynar dhe le. Dreva arta!”

“Peswar gyny!” an strîfwerthor a grias.

“Ot an mater – ny’s gwertha’ rag le ès pymp,” yn medh an gour, ha bomm y dhorn ow qwil dhe’n basons dauncya. My a’s gwertha’ rag pymp gyny dhe bynag oll den a vynha pê an sùmmen-na, hag a vynha hy dyghtya yn tâ; hag ev a’s kemmer rag venary, na benytha ny glôw tra vëth ahana vy. Saw ny vëdh hy gwerthys a le pris. Now – pymp gyny – ha why a’s kev. Susan, os agries?”

Y whrug inclynya hy fenn, leun hy omblegyans.

“Pymp gyny,” yn medh an strîfwerthor, “pò hy a vëdh kildennys. A’n pê nebonen? Dewetha govyn. Eâ pò nâ?”

“Eâ,” yn medh lev uhel i’n daras.

Pùb lagas êth ha trailya. I’n egor tryhornek, o daras an tent, yth esa marner a’y sav; ev a veu devedhys i’n dewetha mynysow heb bos aspies kyns. Taw marow a sewyas y affydhyans.

“A leverowgh, why a’n pê?” an gour a wovynnas, ha lagata orto stark.

“My a’n lever sur,” a worthebys an marner.

“Leverel yw unn dra, ha tyly yw tra aral. Ple ma’n mona?”

An marner a hockyas pols, miras orth an venyn anowyth, dones aberveth, dysplegya pymp pîss paper fresk, ha’ga thôwlel wàr lien an tâbel dhe’n dor. An re-ma o banknôtys, Arhanty an Sowson, rag pymp pens. Wàr aga bejeth ev a settyas an several solsow may whrussons tynkyal dyblans – onen, dew, try, peswar, pymp.

Gweles mona gwir, cowal an sùm, in gorthyp dhe jalynj rag an keth henna, pÿth o soposys kyns dhe vos tamm moy tybyans ès realeth, a wrug effeth brâs orth pùb aspiyas oll. Aga lagasow a veu fastyes dhe fassow an chif-caracters, ena dhe'n nôtys a’ga wroweth, in dann poos an solsow, wàr an tâbel.

Bys i’n eur-ma ny yllys leverel yn certan bos intent an den, awos y dheclaracyon pigus, gwiryon yn tefry. An aspiysy a sensys, in dêda, bos an gwythresow-ma darn geseth rag wharth, istynys dres ehen; ha predery fatell o va, dre rêson a vos mes a’y whel, kefrÿs mes a berthyans a’n bÿs, a’n gowethas, a’y nes’hevyn. Saw pàn deuth demondya ha recêva mona parys, ny veu jolyfter namoy dhe’n wologva. Yth hevelly bos an tent leun a lyw gordhramatek a jaunjya semlant a bùptra esa ino. Cryhow an wharth o gyllys dhywar fass an woslowysy, hag y ow cortos gans min a sowthan.

“Now,” yn medh an venyn, ow terry an taw, may sonas hy lev isel sëgh yn cler, “kentel ylly pelha, Michael, golsow orta vy. Mara tyffy an mona, my ha’n vowes-ma a wra mos gèn an marner. Merk yn tâ, nyns yw ges namoy.”

“Ges? Nag yw ges algat!” a grias hy gour, ha’y dhrog-envy ow terevel awos hy ger. “My a gemmer an mona: an marner a’th kemmer jy. Hèn yw plain lowr. Re beu gwrës in ken plâss – prag na wrylhyn omma?”

“Th’yw growndys i’n ùnderstondyng an venyn yonk dhe dhos oll a’y bodh hy,” yn medh an marner, dyfroth y don. “Ny vedhaf ùnkynda dhedhy wàr neb cor.”

“Re’m fay, na my naneyl,” yn medh hy gour. “Saw bodh hy vrës defry, mar kyll hy unweyth gwetha’n flogh. Hy a’n avowas agensow nepprës pàn wrug vy cows anodho!”

“A wrewgh tia henna?” a leverys an marner dhedhy.

“My a’n te,” yn medh hy, wosa tôwlel golok got wàr vysach hy gour heb gweles ena repentons vÿth.

“Dâ lowr, hy a with an flogh, ha’n bargen yw colenwys,” yn medh an trùssor. Ev a gemeras nôtys an marner ha’ga flegya gans rach, ha gorra gans an solsow in pocket uhel pell, in sin a negys o deu.

Yth esa an marner ow miras orth an venyn ha minwherthyn. “Deus alemma!” ev a leverys yn caradow. “Kefrës an flo’ wheg – dhe voy pobel, dhe voy lowender!” Unn pols y porthas hy danjer, ha whythra orto yn clos. Ena hy a dhroppyas hy syght arta, heb leverel tra vÿth, ha kemeres an flogh ha’y holya pàn êth tro ha’n daras. Y trailyas hy i’n daras y honen, tenna dhywar dhorn hy bysow demedhyans, ha hemma der an scovva dehesy wor’ trùssor an gora in unn erya.

“Mike,” yn medh, “my a vêwas gena jy dyw vledhen, heb cafos tra vëth ma’s sorr! Lemmyn nyns ama genes namoy; y fynna’ saya fortyn ken plâss. Gwell vëdh dhymmo ha gwell dhe Elizabeth-Jane warbarth. Ytho benatuw!”

Tremyn pentew ancombrys a lenwys fâss an gour, kepar ha pàn ve an dyweth-ma oll heb y wetyas; ha rann a’n ôstysy a wharthas. “Yw hy gyllys?” yn medh. “Yw, re’m fay; gyllys glân,” a leverys nebes pobel tiogow ryb an daras.

Y sevys ev in bàn ha kerdhes dhe’n entryng gans stap dour, dell yw longus dhe dhen a wor begh y vedhowynsy. Neb re erel a sewyas, hag y a’ga sav, ow miras aberth i’n tewlwolow. An dyffrans inter cosoleth an natur in y berveth ha gorthter breselus an mab den o pòr apert i’n tyller-ma. Ow contrastya warbynn garowder an gwrÿth nowyth dewedhys ajy dhe’n tent, yth esa vu a vergh ow crowsegy conna ha rùttya an eyl wàr y gela yn kerenjedhek, hag an re-ma ow cortos in perthyans erna vêns hernessys rag an kerdh dhe dre. In hans dhe’n fer, i’n tenwyn hag i’n cosow, oll o qwiet. Namnygen y sedhas an howl, ha cloud roslyw cregys in ebron an west, parhus dell hevelly, mès ow chaunjya yn lent. Bos aspiyas anodho, yth o henna par ha miras orth neb ober brâs a’n gwaryjy in mes a’n esedhow duhës. A wel dhe’n eyl gologva-ma warlergh y gela yth esa anyen naturek dhe sconya mab den avell hager-spot wàr ûnyvers o cuv in pùb kentel ken; erna veu remembrys fatell o anparhus pùb stât an nor, ha tell ylly den bos in cùsk dyvlâm pàn esa an taclow cosel-ma ow fernewy meur aga thros.

“Ple ma an marner tregys?” aspiyas a wovynnas, wosa y dhe whythra yn euver adro.

“Duw a’n gor,” a worthebys an den a welas bêwnans an rencas uhel. “Heb dowt ev yw stranjer obma.”

“Ev a dheuth ajy scant pymp mynysen alebma,” yn medh benyn an yos, ow jùnya dhe’n re erel ha’y dêwla wàr hy dywglun. “Dhan e êth mes, dhan e dheuth dhe spia arta. Nynj oma rycha ragtho unn dynar.”

“Dhe’n gour re bo’n blam,” yn medh gwerthores an lâcys corset. “Body onest teg velly hy – fatla garja den whansa moy? Prowt oma a sperys an venyn. An keth henna russ’n avy – sur, bartuw, a mydna gour omdhon orta vy indella! Me russa mos, ha gara e dhe gria, ha dhe gria, erna ve y vranjen kignoth; saw ny dhema nevra dhodho arta, nâ – na dhema byttëth Fin!”

“Ogh, an venyn a vÿdh dhe well,” yn medh aral, le dygabester y jer. “Rag gnas marner yw goscotter pòr dhâ gans ên re beu knyvys, ha dhe’n den yma plenta mona, cler lowr, pÿth nag o hy ûsys dhodho termyn pell, kemmys a welyr.”

“Merkyowgh – nyns ama dh’y sewya hy!” yn medh an trùssor, ow tewheles stowt wàr y eseth. “Gas hy dhe wandra! Mar pëdh hy mar jaunjus, rag henna res yw dhedhy sùffra. An gwir ny’s teva dhe gemeres an vowes – th’yw mowes vy; ha’n gwrians a pe gwrës unweyth arta, ny’s cafsa hy!”

Gwann-amyttya gwythres na’n jeva defens dhe vos gansans alowys, inwedh an eur dhewedhes, an eyl pò y gela a wrug tanow’he oll an cosmers in mes a’n tent scon warlergh an wharvedhyans-ma. Elynnow an den êth istynys dres an bord in rag pàn bosas ev y fâss wàr an dhywvregh, hag a verr spÿs y talathas renky. Gwerthores an yos a vynnas degea negys rag an nos, ha wosa gwetyas an botellow dowr molâss, leth, ÿs, fyges howl, hag erel, myns o remainys dhedhy, may fe cargys i’n kert, hy a dheuth dhe’n plâss mayth esa an den a’y wroweth. Hy a’n shakyas, mès ny ylly dyfuna. Ny vedha an tent sqwattys haneth, rag an fer a dhurya nebes dedhyow moy, ytho hy a dhetermyas y whre gasa an cùscador, sur nag o crowdror vÿth, dhe wortos i’n keth tyller-ma, ha’y ganstel ganso. Gans dyfudhy an dewetha cantol, ha tenna lappa an tent dhe’n dor, hy a dhybarthas dhyworto, ha drîvya in kerdh.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

The system of notation in the following list is the same as in Gerlyver Kescows 2nd edition. In particular, the symbol ‖ indicates a word with two stresses of more or less equal force, and an underlining shows a single stress when it does not fall on the penultimate syllable of the word.

Thomas Hardy thinly disguised the geography of his ‘Wessex’ novels by changing many place-names. Dorchester becomes Casterbridge, Hampshire has been renamed Upper Wessex, and Weyhill is called Weydon-Priors.

a wel dhe² prep in the presence of

abell adv from afar

abrës adv early

adreus adv slantwise

adroos adv on foot

aflan adj dingy

aflêsus adj disadvantageous

affydhyans m affirmation

agweth f agwedhow phase

algat adv at all (with negative)

alowans m alowansow allowance

anfur adj imprudent

anhonenus adj disinterested

ankenedhel m ankenedhlow monster

anowyth adv anew

anparhus adj intermittent

arâg tus phr in public

Arhanty an Sowson The Bank of England

atta = otta

aweny v inspire

baban cor m babanas waxwork

ballad m baladys ballad

banknôta ‖ m banknôtys ‖ banknote

benytha adv ever

berr adj short

berr m berrow leg

bès = marnas

boos lonnow m fodder

branjen = briansen

breselus adj argumentative, hostile

brev m brêvow breve

brîhy v brew

bronnweyth ‖ m rushwork

bryjyon m concoction

bùrjestra f bùrjestrevow borough

byttëth Fin phr till Judgment Day

caderyores f caderyoresow president (female)

calmynsy m serenity

canfas m canvas

casek f casygy mare

certus interj I may say

chyffar m dealing

clappyans m babble

clatter m clatter

comen welth m common good

comolen f comolow nimbus

company m company

contrastya v contrast

corden rûy f corduroy

corlan f corlannow pen

corset m corsettys corset

corynt m coryns currant

costly adj costly

creacyon m creation

creatur m creaturs creature

crôch m crutch

crowdror m crowdroryon tramp

crowsegy v cross

cùscador m cùscadoryon sleeper

dascrena v trill

deu adj over and done

draylyans m shamble

dre dowl phr intentionally

dremas ‖ m good man

drog-envies adj resentful

drog-envy m resentment

droppya v drop

duhe ‖ v darken

dulas ‖ adj blackened-green

dydowl adj desultory

dyfudhyans m extinction

dygabester adj unrestrained

dynyver adj untold

dysparplya v scatter

dysqwedhva f exhibition

dysswâdus adj deterrent

dystryppya v pull down

dyvlâm adj innocent

edhenus adj bird-like

effethya v have an effect

egor m egrow opening

erya v defy

esow m penuriousness

êsya v ease

evyn adv even

ew = yw

felder m slyness

fernewy v rage

fortyn m luck

fùstyan m fustian

fyges howl col fygesen raisins

fysment m fysmens countenance

gara = gasa

gèm m gemow gem

glasneth m greenery, foliage

golesen f golesennow petticoat

gonesyas m gonesyjy labourer

gonesyas jorna m gonesyjy journeyman

gordhramatek adj lurid

gorth adj overbearing

gorthter m wilfulness

goscotter m shelter

gour-ty m gwer-ty husband

grudh f grudhyow jaw

grym adj grim

gùdhùgen f gùdhùgennow collar

gùtrel m gùtrolow furniture

gwas gwary bësken ‖ m gwesyon thimble-rigger

gweljek adj grassy

gwerthores f gwerthoresow vendor (female)

gwethavor m gwethavoryon pessimist

gwethhe ‖ v deteriorate

gwrahus adj haggish

gwry m gwriow seam

gwycor frank m gwycoryon smuggler

gwycores f gwycoresow dealer (female)

gyny m gynys guinea

happyans m happyansow event

hastyf adj cursory

heb faladow phr without fail

hebask adj easy, calm

hêsya v flock

hevufter m mobility

hùbbadùllya m rattle, din

in dêda phr indeed

in pùb kentel phr in every respect

jypson m jypsons gypsy

kemynsys m familiarity

kenerthans m lacing (with alcohol)

kentel (1) = kyns ès dell, (2) see in pùb kentel

Kerbons ‖ place-name Casterbridge

kerr = in kerdh

kescar m disssolution

kesparthecter adj reciprocity

kestalkyans m conversation

kewëdh col hedge(row)

kignoth ‖ adj raw

knoppa m knoppys knob

knyvyas v shear

lagata v stare

lappa m lappys flap

lecyansa v licence

lemen prep except

lenter adj glazed

lonklyn ‖ m lonklynnow ‖ maelstrom

magereth m breeding

mâkya v make a show of

menedhek adj hilly

mer m mêras mayor

mir m look

moren f moronyon young woman

nas f nâsyow disposition

nes’hevyn m nearest kin

nessa dhe dra vëth phr for a song

nevra = nefra

norter m cultivation

noryshya v nourish

omblegyans m resignation

omwovynnus adj ruminating

onesta m respectability

oryjynal adj original

paja mergh m pajys groom

parcel m & f group

parhus adj continuous

pendra f pendrevow village

penn whyban phr frivolous

pentew adj stolid

perhenoges f perhenogesow possessor (female)

perr m perrow large crock

perswâdyans m conviction

perthy marth phr exhibit surprise

perveth m pervedhow interior

pîbennyk f pîbenygow little pipe

placard m placardys placard

pobel tiogow phr rustics

poltregas pl leggings

pooth adj steaming hot

profîl m profîlyow profile

prysk col prysken shrubs

pûr m rheum

pygal f pygolow hoe

pygellor m pygelloryon hoer

pylenecter m shabbiness

qwaver m qwaverow quaver

qwiet adj quiet

redyor m redyoryon reader

roslyw ‖ adj rosy

rùttyans m friction

ryddya v rid

scovva f scovvaow booth

scryptour m scripture(s)

scùllyans m scattering

scùrel m scurry

selwans m salvation

several adj separate

show gîky m showys peep-show

showya v show

sols m solsow shilling

somona v call for

sprallans m frustration

sprus col sprusen pips

sqwattya v strike (a tent)

stark adv staring

strîfgar ‖ adj quarrelsome

strîfwertha ‖ v sell by auction

strîfwerthor ‖ m strîfwerthoryon ‖ auctioneer

sygerneth m indifference

syker m liquor

talkyans m chat

tanen f tanennow fiery spark

tardar m terder whimbrel

tawesecter m taciturnity

tennvos m attraction

tenow m tenwyn valley

terryjy pl ruin

trad m trade

travalyans m trek, journey

trèm f look

trettya v tread

trôsya v trudge

tryhornek adj triangular

tùrnyp col tùrnypen turnips

tynkyal m chinking (of coins); chirping (of birds)

Ugh-Wessex ‖ place-name Upper Wessex

ùnkynda adj unkind

vorr = fordh

wherôwder m bitterness

yos gwaneth m furmity

yos-evyas ‖ m yos-evysy ‖ furmity drinker