Thomas Hardy
“Gober trùssa gora –?” yn medh an pygellor, ha dallath shakya y benn. “Ogh nag eus màn.”
Chaptra 1
Kernowek © 2025 Ian Jackson
Y FËDH COWLWRËS YN SCON
Yma Gerva awoles
In gordhuwher a hâv adhewedhes, pàn na veu an nawnjegves cansvledhen tremenys whath der an tressa rann a’y hës, yth o den ha benyn, yonk aga dew, ha homma ow cherya flogh in hy dywvregh, devedhys adroos bys in or Weydon-Priors, yw treveglos vrâs in Ugh-Wessex. Gwyskys êns y in maner blain, adar drog, kynth esa i’n eur-na pylenecter aflêsus dh’aga semlant, awos cresten a dhoust tew o crunys dh’aga skyjyow ha dh’aga dyllas warlergh travalyans hir heb mar.
An den a’n jeva fygùr teg, tewl an fysment, sevur an vysach; ha’n profîl ow tysqwedhes bos leder y fâss mar scant mayth o serth ogasty. Adro dhodho y cafas jerkyn cot a gorden rûy gell, le coth ès gwedhyl y sewt, o crispows fùstyan ha botonnow corn gwynn warnedhy, lavrak a’n keth stoff, poltregas a lether dyghtys, ha hot cala o gorherys gans canfas du lenter. Yth esa canstel bronnweyth wàr y geyn, degys dre gabester a gron, ha’n eyl penn a grôch collel gora ow palegy in mes anedhy; ha kefrës yth o tardar kelmy gora dhe weles dre an toll. Kerdh an den-ma, compes, dywethyn, o kerdh perthynek dhe’n tiak sley, dyffrans a’n draylyans dydowl yw nas an gonesyas kemmyn; trigys yth esa dres henna, in pùb stap pàn veu trailys, pàn veu trettys, neb sygerneth stordy ha cynycus o specyfyk dhe’n person, hag o showyes kefrës in keschaunj parhus an plegow fùstyan, otta garr gledh, otta garr dhyhow, dell wre ev musura y bâcys.
An pÿth moyha arbennyk, bytegyns – an pÿth a alsa dendyl nôtyans orth kenyver aspiyas heb faladow – hèm o an taw gwithys yn tien gans an copel-ma. Yth esens y ow kerdhes an eyl ryb y gela in fassyon a wrussa, abell, soposya talkyans in lev isel, hebask, pryva intra pobel leun a gesparthecter; saw ken golok, in nes, a vynsa decernya bos an den ow redya pò ow mâkya redya folen ballad, o drÿs dhyrag y dhewlagas heb bos êsy, i’n dorn esa gorrys der an cabester a gron. An chêson hewel-ma – onen gwir? pò fâcys rag scappya cows sqwîthus pàr hap? ny’n gothvia den vÿth saw ev iredy; rag dien o y dawesecter, ha’n venyn heb kemeres cowethas vÿth a’y bresens. In gwiryoneth, hy a gerdhy hy honen oll, marnas an flogh in hy dywvregh. Namna dava elyn camm an den traweythyow hy scoodh, awos hy bos glenys clôssa gylly dh’y denewen heb tùchya; mès whans vÿth, dell hevelly, ny’s teva a sensy y vregh, nag ev ny’n jeva whans a’y frofya; ha’n venyn parys apert, adar perthy marth, rag recêva an taw sconya-ma avell tra naturek. Bÿth pàn veu ger anvenowgh i’n parcel bian-ma, neb whystrans o henna gans an venyn dhe’n flogh – myrgh vunys, o gwyskys in dyllas cot ha botas blou a wias najeth – ha clappyans medhel an flogh in gorthyp.
Dynyak o fâss an venyn yonk dre rêson – ogas yn unnyk – a’y hevufter. Pàn vera hy orth an vyrgh, adenewen dhe’n dor, an vysach o plesont, sêmly, ha spessly awos an fysment dhe gachya i’n gway adreus-ma dewynnow an howl crev y golour, ha crohen hy lagasow ha’y dewfrik êth boll indelha, kepar ha pàn ve hy gwessyow gans tan. Ow trôsya in skeus an kewëdh, hag oll hy freder in taw, y’s teva an tremyn cales, hanter-yêyn, yw kefys in pyw pynag a gryssa bos pùptra possybyl intra dêwla Termyn ha Chauns, lemen martesen gwary teg. An kensa agweth o gweyth Natur; an nessa o lyckly lowr ober an wharheans.
Bos an den ha’n venyn gour ha gwreg, ha tas ha mamm dhe’n vyrgh vian, nyns esa dowt vÿth. Ny wrussa ken perthynas styrya an airgelgh a gemynsys gyllys sëgh o caryes gans an tredden kepar ha comolen wàr an fordh ahës.
Dre vrâs yth esa an wreg ow sensy hy golok stag in rag, kyn na gemery les i’n gweles – yth o vu par dell alsa cafos havalder in kenyver plâss in kenyver pow in Englond i’n sêson-na a’n vledhen; fordh nag o compes na camm, nag o plat na menedhek, ha’n ke o prysk, gwëdh, ken plansow, ha’n re-ma entrys dhe’n studh dulas may whre an del passya dredho in dargan a gynnyaf, ow mos dhe lyw aflan, dhe velen, dhe rudh. Orth pyllen weljek an vanken, ha wàr nessa branchys an kewëdh, yth esa scùllyans a dhoust tôwlys gans degadoryon in hast, an keth doust esa wàr an fordh, ow megy son aga stappys kepar ha leurlen; ha hemma, gans an cowl-dhyfyk a gescows, re beu complys solabrës, owth alowa dhe bùb sownd aral bos clôwys.
Termyn hir nyns esa onen vÿth, saw voys edhen gwann ow seny cân ûsys coth a’n gordhuwher, a vedha clôwys wàr an vre i’n keth eur, ha gans an kethsam dascrena, qwaverow, brevow, in kenyver howlsedhas a’n sêson-na dres cansvledhynnyow dynyver. Saw peskytter may fowns y ow nes’he dhe’n dreveglos, yth esa criow ha hùbbadùllya pell ow tos dh’aga scovornow in mes a neb tyller uhel i’n qwartron-na, o cudhys whath adrëv glasneth. Kettel veu treven wàr amal Weydon-Priors devedhys dhe wel, an mêny bian a dheuth warbynn pygellor a’n tùrnyp, ha’y bygal wàr y scoodh, ha scryp y groust ow cregy warnedhy. Desempys an redyor a dherevys y wolok.
“Eus gober obma?” ev a wovynnas yn fygyl, ow sîna gans an folen tro ha’n dreveglos dhyragtho. Hag abàn dybys na wodhya an gonesyas y borpos, ev a geworras, “Gober trùssa gora?”
Pygellor an tùrnyp a dhalathas dystowgh shakya y benn. “Dar, pana furneth eus in den, selwys re bo, may teffa dhe Weydon i’n sêson-ma rag gober a’n par-na?”
“Dhan eus chy dhe rentya – penty nowyth bian, byldys agensow, pò tra gepar?” a wovynnas y gela.
An gwethavor a bêsyas yn negedhek. “Dystryppya yw gnas Weydon kynj oll. Pymp chy a veu tennys dhe’n dor warleny, ha hevleny try; ha’n weryn heb trigva vëth – nâ, heb crow deves kyn fe; atta manerow Weydon-Priors.”
An trùssor a’n gora, galwans ev yn apert, a wrug inclynya y benn gans trèm tamm gothys. Ow meras tro ha’n treveglos ev a leverys pelha, “Yma bytegyns neb happyans omma, a nyns eus?”
“Eâ. Dëdh an Fer. Kyn na glôwowgh lemmyn ma’s clatter ha scùrel, kemeres mona a flehes ha felyon, rag an negys gwir yw gwrës moy abrÿs. My a wre gwil ow whel ha’y glôwes oll an jorna, mès nynj êth avy – nâ, nynj o negys vy.”
GERVA – GLOSSARY
Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).
On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition
If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).
The system of notation in the following list is the same as in Gerlyver Kescows 2nd edition. In particular, the symbol ‖ indicates a word with two stresses of more or less equal force, and an underlining shows a single stress when it does not fall on the penultimate syllable of the word.
Thomas Hardy thinly disguised the geography of his ‘Wessex’ novels by changing many place-names. Dorchester becomes Casterbridge, Hampshire has been renamed Upper Wessex, and Weyhill is called Weydon-Priors.
abell adv from afar
abrÿs adv early
adreus adv slantwise
adroos adv on foot
aflan adj dingy
aflêsus adj disadvantageous
agweth f agwedhow phase
atta = otta
ballad m baladys ballad
branch m branchys branch
brev m brevow breve
bronnweyth m rushwork
bùrjestra f bùrjestrevow borough
canfas m canvas
clappyans m babble
clatter m clatter
comolen f comolow nimbus
corden rûy f corduroy
crôch m crutch
dascrena v trill
draylyans m shamble
dulas ‖ adj blackened-green
dydowl adj desultory
dynyver adj untold
dystryppya v pull down
fùstyan m fustian
fysment m fysmens countenance
glasneth m greenery, foliage
gonesyas m gonesyjy labourer
gweljek adj grassy
gwethavor m gwethavoryon pessimist
happyans m happyansow event
heb faladow phr without fail
hebask adj easy, calm
hevufter m mobility
hùbbadùllya m rattle, din
kemynsys m familiarity
Kerbons ‖ place-name Casterbridge
kesparthecter adj reciprocity
kewëdh col hedge(row)
lemen prep except
lenter adj glazed
mâkya v make a show of
menedhek adj hilly
mer m mêras mayor
nas f nâsyow disposition
parcel m & f group
parhus adj continuous
perthy marth phr exhibit surprise
poltregas pl leggings
profîl m profîlyow profile
prysk col prysken shrubs
pygal f pygolow hoe
pygellor m pygelloryon hoer
pylenecter m shabbiness
qwaver m qwaverow quaver
redyor m redyoryon reader
scùllyans m scattering
scùrel ‖ m scurry
showya v show
sygerneth m indifference
talkyans m chat
tardar m terder whimbrel
tawesecter m taciturnity
travalyans m trek, journey
trèm f look
trettya v tread
trôsya v trudge
tùrnyp col tùrnypen turnips
Ugh-Wessex ‖ place-name Upper Wessex